ၽွၼ်းလီၽွၼ်းၸႃႉမီးၼင်ႇၵၼ်သေတႃႉ ၵမ်ႈၼမ်လၢၵ်ႈၶဝ်ႈၵႂႃႇပဵၼ်ၽွၼ်းၸႃႉ လူၺ်ႈၼမ်းသဵင်လႄႈထွႆႈၵႂၢမ်း (ၶေႃႈၵႂၢမ်း) ႁူမ်ႈတင်းႁဵတ်ႇၽူလ်တူဝ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ၵၢၼ်တူၵ်ႇလၢတ်ႈၶိူဝ်း လိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၾိင်ႈငႄႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်းၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်သိူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးၼမ်းသဵင်ဝၢၼ်ႁူ ထွႆႈၵႂၢမ်းဢွၼ်ႇၼွမ်း ႁဵတ်ႈၽူလ် ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈၼႆတႄႉ တေပဵၼ်ၽွၼ်းလီယူႇ။ ပေႃးၼမ်းသဵင်ၶႅင် ထွႆႈၵႂၢမ်းႁၢဝ်ႈ ႁဵတ်ႇၽူလ်သမ်ႇမႅၼ် ပႅၼ်ႁူမ်ႇၵုမ်းၼိူဝ် ၾၢႆႇပိူၼ်ႈ လူလၢႆသၢင်းမဝ်ဢဝ်ပေႉယူႇၾၢႆႇၸဝ်ႈၵဝ် သေထၢင်ႇလဵၵ်ႉပိူၼ်ႈဢမ်ႇႁူႉသင်ၼႆတႄႉ လိူဝ်သေဢမ်ႇပဵၼ် ၽွၼ်းလီ ယင်းၸၢင်ႈပဵၼ်ၽွၼ်းၸႃႉလႄႈ တေတႅၵ်ႈယႅၵ်ႈၵၼ်ၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်းၵူၺ်း။


ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပေႃးလၢတ်ႈထိုင်ၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆးၼႆၵေႃႈ ၽွၼ်းၸႃႉမၼ်းဢၼ်တေၵိူတ်ႇၶိုၼ်ၼၼ်ႉ ၵၢၼ်သႄႉၼႄးၵၼ် တႅမ်ႈၽိတ်းတႅမ်ႈထုၵ်ႇ (ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈဢမ်ႇၸႂ်ႈ တၵ်းတေလႆႈတႅမ်ႈၸိူင်ႉၼၼ် တႅမ်ႈၸိူင်ႉၼႆ) ၼႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁဵတ်ႇဢၼ် တေပဵၼ်ၽွၼ်းၸႃႉယဝ်ႉ။ (တူၼ်ၸဝ်ႈၶူးလူင် ပရၵူႇၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊထမ်းမသႃမိ ၶမ်းမၢႆ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈၼႄဝႃႈ - ႁဝ်းတႄႉ ၶႂ်ႈတႅမ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်မႃးၵေႃႈယဝ်ႉ ႁဝ်းမေႃဢၢၼ်ႇယူႇ) - ဝႃႈၼႆ။

ဝၼ်းတီႈ 6 လိူၼ်သႅပ်ႊထႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 2017 ၼႆႉ၊ ၶၢဝ်းယၢမ်း 20:19 မူင်းၵၢင်ၶမ်ႈ၊ ၸွမ်းၼင်ႇလၢႆးၼပ်ႉသွၼ်ႇ တၢင်းၵၢၼ်ႁူးရႃး ဢမ်ႇၼၼ် ပၢႆးၵၢၼ်လွင်ႈလိူၼ်လၢဝ်ၼၼ်ႉ လၢဝ်ၽတ်း (တူဝ်ၼပ်ႉ 5) တေလုၵ်ႉတီႈ ရႃႇသီႇၵၼ်ႊ ယုၵ်ႉၶၢႆႉၶဝ်ႈၵႂႃႇသဝ်းထင်ၼႂ်းရႃႇသီႇတုလ်ႊယဝ်ႉ။


လၢဝ်ၽတ်းၼႆႉ ၼိုင်ႈႁိူၼ်းရႃႇသီႇလႂ် ယူႇထင်သဝ်းၶၢဝ်းတၢင်းၼိုင်ႈပီယဝ်ႉ။ လၢဝ်ၽတ်းၼႆႉ ပဵၼ်လၢဝ်သေႃးမၵျူဝ်ႇ၊ ပဵၼ်ႁူဝ်ၼႃႈလၢဝ်ၾၢႆႇလီ၊ မီးတီႈပွင်ႇၵႂၢမ်းမၢႆဝႃႈ ၵုသူလ်ၼႃးမုၼ်တၢင်းလီ၊ သႃသၼႃ၊ ၵၢၼ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈ၊ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ၊ ၽူႈတိုဝ်းမၼ်ႈပၼ်ႈသိလ်၊ ၽူႈမီးၶၼ်ႇထီႇတၢင်းယိူၼ်ႉၵၼ်ႈ၊ ၶူးဝႃးဢႃၸႃရိယ၊ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်၊ လွင်ႈၽႃႇၵၢင်ဝၢင်းၶိုင်ႈ ပဵၼ်ထမ်းတြႃး၊ လွင်ႈၵၢၼ်တတ်းသိၼ်/လုမ်းတြႃး၊ လွင်ႈၵၢၼ်ႁဵၼ်းပၢႆးပၺ်ၺႃတၢင်းမေႃ၊ ၸုၵ်ႈလၢပ်ႈ၊ လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်၊ လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင် ဢွင်ႇမၢၼ်ပဵၼ်ၵၢၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။


ၵွပ်ႈၼႆ တီႈၼႆႈတေဝႆႉလမ်ႇလွင်ႈၼိူဝ်လၢဝ်ၽတ်းၶၢႆႉရႃႇသီႇၼႆႉသေ ႁေႃးလၢတ်ႈၵႂႃႇ။ ၵျူဝ်ႇၸႃႇတႃႇ ၽႂ်တေလီတေႁၢႆႉ ပၢၼ်ၵၢင်ဢမ်ႇလီဢမ်ႇႁၢႆႉၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တေလႆႈႁူႉယူႇယဝ်ႉ။ ၾႆးၼႆႉမီးမိူဝ်ႈလုၵ်ႉ မိူဝ်ႈဝွတ်ႈ မိူဝ်ႈမွတ်ႇ။ ၼမ်ႉၼႆႉမီးမိူဝ်ႈၶိုၼ်ႈမိူဝ်ႈလူင်း။ လူမ်းၵေႃႈမီးမိူဝ်ႈဢူၼ်ႈမိူဝ်ႈႁႅင်း။ လိၼ်ၵေႃႈမီးတီႈၵႅၼ်ႇတီႈပိူဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈၼၼ် ပေႃးလႆႈႁူႉယဝ်ႉ လွင်ႈၵျူဝ်ႇၸႃႇတႃႇၽႂ်ဢူၼ်ႈၽႂ်ၶႅင်၊ ၵျူဝ်ႇၸႃႇတႃႇၽႂ်လီၽႂ်ႁၢႆႉ လီဢမ်ႇလီၵေႃႈ ယႃႇပေၸႂ်တူၵ်းၸႂ်ႁူင်ႈလႃးလႃး၊ ႁႂ်ႈသွၼ်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ၾိင်ႈလေႃးၵၶူင်းၵၢင် လေႃးၵထမ်းတြႃး 8 ပိူင် ၼႆၵူၺ်းတႃႉ။

ၵႂၢမ်းၼမ်း


လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉတၢင်းႁူႉယႂ်ႇသေၵူၼ်းလူင်ယဝ်ႉ။ ၶေႃႈၵႂၢမ်းၶေႃႈၼႆႉ ၽူႈဢၼ်တေယွမ်းႁပ်ႉမၼ်း လႅပ်ႈတေမီးယူႇ။ ၵူၺ်းၵမ်ႈဢေႇ။ ၽႂ်ၽႂ်ၵေႃႈတေဝႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈလေႃႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵူၺ်း ဝႃႈတၢင်းႁူႉယႂ်ႇသေ ၵူၼ်းလူင်ၼႆႉ ဢမ်ႇ ၸႂ်ႈပိူင်မၼ်း။ ၽႂ်ၽႂ်ၵေႃႈတေထဵင်။ တေႃႈၼင်ႇၵႂၢမ်းၵူၼ်းလူင်တႆးၶဝ် ယင်းၵႆႉလၢတ်ႈၵၼ်ဝႃႈ “ၵဝ်ႁၼ် တွင်ႉၾႃႉ သွမ်ႇ ဢွၼ်တၢင်းမႂ်းဢိူဝ်” ၼႆ ႁင်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်မႃးႁၢၼ်ႉတေႃႇ ထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်းၼႆႉ။ တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ၸိူဝ်းဢၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉတၢင်းႁူႉယႂ်ႇသေၵူၼ်းလူင်ၼႆ တေဢမ်ႇမီး၊ ၸိူဝ်းဢၼ်ႁပ်ႉႁၼ်ၵေႃႈ လႅပ်ႈတိုၵ်ႉဢေႇ မၢင်တႄႉ ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆးႁဝ်း။


လိူဝ်သေၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆးယဝ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်ႇတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းဝၼ်းတူၵ်းလႄႈ တၢင်ႇမိူင်း ၶဝ်တႄႉ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၵႅဝ်ႈသႅင်မီးၵႃႈၶၼ်လူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ မီးတၢင်းႁူႉ ယႂ်ႇသေ ၵူၼ်းလူင်ယဝ်ႉ ၼႆ ဢွၼ်ၵၼ်ယိုၼ်ယၼ် ႁပ်ႉၶၢမ်ႇသေ ပူၵ်းပွင်လုမ်းလႃးပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၶဝ်မႃးယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ယင်းမီးပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈဢၼ်ႁႄႉၵင်ႈပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်လူးၵွၼ်ႇ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈၽႂ် မႃးပူၼ်ႉပႅၼ် ပၵ်းပိူင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉၸိုင် ယင်းထုၵ်ႇဢဝ်လိူင်ႈၼၵ်းၼၵ်းၼႃၼႃလူးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။


ၸိူင်ႉႁိုဝ်လႄႈဝႃႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉတၢင်းႁူႉယႂ်ႇ


ၸိူင်ႉႁိုဝ်လႄႈဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉတၢင်းႁူႉယႂ်ႇသေၵူၼ်းလူင်၊ သၢၵ်ႈသေမၼ်းလူးမီးလႂ်၊ ႁဵတ်းႁိုဝ် ပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆ ယင်းတေထၢမ်ၵၼ်ၵႂင်ၸႂ်ယူႇၶိူဝ်းၶိူဝ်းယႂ်းယႂ်း ႁင်းၽႂ်မၼ်းယူႇ။ ယဝ်ႉၵေႃႈၵူႈၵေႃႉယင်းတေၶႂ်ႈႁူႉ လွင်ႈတၢင်းမၼ်း လွင်ႈဢၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ႁဵတ်းလႆႈ ပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉယူႇ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ တၢင်းႁူႉယႂ်ႇၼႆယဝ်ႉ ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မီးငဝ်ႈႁၢၵ်ႈသၢၵ်ႈသေႇမၼ်းလႆၢယၢင်ႇယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ -ၽူႈမီးတၢင်းႁူႉလူင်ၵုၼ်ႇၽူးသျႅတ်ႉလႄႈ ၸၢႆးဢွၼ်ႇဢႃႇယူႉၸဵတ်းၶူပ်ႇ ၵုၼ်ႇၽူးသျႅတ်ႉ ၽူႈမီးတၢင်းႁူႉယႂ်ႇလူင်မိူင်းၶႄႇ ပေႃးလၢတ်ႈထိုင်ၸိုဝ်ႈမၼ်းၼႆႉ ၵူၼ်းဢၼ်ဢမ်ႇႁူႉ ၸၵ်းမၼ်း ၸဝ်ႈၼၼ်ႉလႅပ်ႈတေဢမ်ႇမီး။ ၵူၼ်းမိူင်းၶႄႇၶဝ် ၼပ်ႉယမ်မၼ်းၼင်ႇၽြႃးသူႇၼိုင်ႈ တေႃႇထိုင် ယၢမ်းလဵဝ်။ ၸိူဝ်းႁဝ်းၼႂ်းလူၵ်ႈၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းတိုဝ်းၵမ်ၸွမ်းၶေႃႈသင်ႇသွၼ်မၼ်းယူႇ ၽႂ်ၽႂ်မၼ်းမၼ်း တေႃႇထိုင် ယၢမ်းၼႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။


ဝၼ်းၼိုင်ႈမိူဝ်ႈမၼ်းလူင်းပႆလႄႇၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းမိူင်းၼၼ်ႉ မၼ်းၸင်ႇၵႂႃႇ ၺႃးၸၢႆးဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ တိုၵ်ႉလဵၼ်ႈ တၢင်းလဵၼ်ႈယူႇ ႁိမ်းၵၢင်တၢင်းၼၼ်ႉၶႂၢင်တၢင်းမၼ်းဝႆႉယူႇ ။ မၼ်းၸင်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈ “ၸၢႆးဢွၼ်ႇၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇႁူႉယူဝ်ႉ ၵဝ်မႃးၼႆႉ” ၼႆသေ ၸႂ်ႉၸၢႆးဢွၼ်ႇၼၼ်ႉပၢႆႈပၼ်တၢင်းမၼ်းယဝ်ႉ။ ၸၢႆးဢွၼ်ႇၵေႃႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ “ ၶႃႈပႆႇ တၼ်းပၢႆႈပၼ်ၶႃႈ ၶႃႈတိုၵ်ႉလဵၼ်ႈတၢင်းလဵၼ်ႈယူႇဢေႃႈ” ၼႆယဝ်ႉ။


ၵုၼ်ႇၽူးသျႅတ်ႉၸႂ်ဢမ်ႇယၢဝ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇလူင်းမႃႉမၼ်း ပႆမႃးၸူးၸၢႆးဢွၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ လၢတ်ႈတီႈၸၢႆးဢွၼ်ႇ ၼၼ်ႉဝႃႈ “ ၸၢႆးဢွၼ်ႇ ၸွင်ႇမႂ်းႁူႉၼႄႇဝႃႈၵဝ်ပဵၼ်ၽႂ် ” ၼႆ။


ၸၢႆးဢွၼ်ႇၸင်ႇတွပ်ႇၶိုၼ်းဝႃႈ “ ဢေႃႈ ဢမ်ႇႁူႉၶႃႈ ” ၼႆယဝ်ႉ။


မၼ်းၸင်ႇၶိုၼ်းထၢမ်ၸၢႆးဢွၼ်ႇၼၼ်ႉဝႃႈ “ ၸွင်ႇမႂ်းယၢမ်ႈငိၼ်း ၸိုဝ်ႈဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၵုၼ်ႇ ၽူးသျႅတ်ႉ ၽူႈဢၼ်မီး တၢင်းႁူႉယႂ်ႇ ၼႆၼၼ်ႉႁိုဝ် ”။
ၸၢႆးဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၸင်ႇဝႃႈ “ ဢေႃႈ ယၢမ်ႈငိၼ်းၶႃႈဢေႃႈ၊ ဢေႃႈ ပဵၼ်လုင်းႁဝ်းၼႆႉၶႃႈဢေႃႈၼေႃ ဢၼ်ပိူၼ်ႈဝႃႈ ထၢမ်သင်ၵေႃႈတွပ်ႇလႆႈၵူႈဢၼ်ၼၼ်ႉ ”။


“ၸႂ်ႈယဝ်ႉ ပဵၼ်ၵဝ်ၼႆႉၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉၸၢႆးဢွၼ်ႇ” ၼႆ ႁင်းၸၢႆးဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းယူႇယဝ်ႉ။


“ ပေႃးၼၼ်ၶႃႈတေယွၼ်းထၢမ် လုင်းႁဝ်းၸွင်ႇလႆႈၶႃႈ ” ၼႆ ႁင်းၵုၼ်ႇၽူးသျႅတ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။


ၵုၼ်ႇၽူးသျႅတ်ႉၵေႃႈၸင်ႇတွပ်ႇဝႃႈ “ ထၢမ်လႄႈၸၢႆးဢွၼ်ႇ မႂ်းၶႂ်ႈထၢမ်သင်ၵေႃႈထၢမ်လႃႈ၊ ဢၼ်ၵဝ်ဢမ်ႇတွပ်ႇလႆႈၼၼ်ႉတိုၼ်းဢမ်ႇမီး၊ ထၢမ်မႃးလႄႈၸၢႆးဢွၼ်ႇ ” ၼႆယဝ်ႉ။


ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸၢႆးဢွၼ်ႇၸင်ႇထၢမ်ဝႃႈ “ၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ်ၼၼ်ႉ လၢဝ်မီးလၢႆလုၵ်ႈၶႃႈ” ၼႆယဝ်ႉ။


ၵုၼ်ႇၽူးသျႅတ်ႉၸင်ႇတွပ်ႇဝႃႈ “ ၸၢႆးဢွၼ်ႇ မႂ်းယႃႇထၢမ်ၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ် မၼ်းၵႆၼႃႇလူင်၊ ထၢမ်ဢၼ်ၸမ်ၸမ်မၼ်း ဢိတ်းၼိုင်ႈလႄႈ ၵဝ်တေတွပ်ႇပၼ်မႂ်းဢိူဝ်ႈ ” ၼႆႁင်းၸၢႆးဢွၼ်ႇသေ လုပ်ႈၶူၼ်ၵၢင်း မၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸၢႆးဢွၼ်ႇၸင်ႇထၢမ်ဝႃႈ “ပေႃးၼၼ် ၶူၼ်ၵၢင်းလုင်းႁဝ်းၼၼ်ႉ မီးလၢႆသဵၼ်ႈၶႃႈ” ၼႆယဝ်ႉ။


ၵမ်းၼႆႉ ၵုၼ်ႇၽူးသျႅတ်ႈၽူႈမီးတၢင်းႁူႉယႂ်ႇၼႃႇၼႆၼၼ်ႉ ၸင်ႇတွပ်ႇဝႃႈ “ ဢႃ ၼႆႉတႄႉ ၸမ်ပူၼ်ႉၼႃႇလူင် မႂ်းယႃႇထၢမ် ” ၼႆယဝ်ႉ။  ၽူႈဢၼ်ထုၵ်ႇၶုၼ်ႁေႃၶမ်းလူင်ႁူၵ်းမိူင်းယုၵ်ႉတၢင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ၽူႈမီးတၢင်းႁူႉလူင်ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇလႄႈ ဢၼ်ၸိူဝ်း ႁဝ်းတိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၵုင်ႇဢဝ်မုၼ်ယူႇၼၼ်ႉ လိုၼ်းသုတ်းၵေႃႈမႃးသုမ်းၵႂၢမ်းထၢမ်လူင်ၸၢႆးဢွၼ်ႇ ဢႃယု ၸဵတ်းၶူပ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ တေၼႄသၢၵ်ႇသေႇမၼ်းထႅင်ႈလွင်ႈဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉတၢင်းႁူႉၼမ်သေ ၵူၼ်းလူင်ၼႆၼၼ်ႉ။


ၸၢႆးဢွၼ်ႇလႄႈ ပေႃႈမၼ်းၸၢႆး


ၸၢႆးဢွၼ်ႇဢႃယုမွၵ်ႈႁူၵ်းၶူပ်ႇၶီႇႁိူဝ်းလွင်ႈလူင်းၸွမ်းၼမ်ႉၸွမ်းပေႃႈမၼ်းပွၵ်ႈၼိုင်ႈ။ မိူဝ်ႈၵႂႃႇႁိုင်ႇတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းၸင်ႇၵႂႃႇႁၼ်ႁၢၼ်ႇတူဝ်ၼိုင်ႈသေ ထၢမ်ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈမၼ်း ဝႃႈ “ ပေႃႈ ပေႃႈ ႁဵတ်းသင် ႁၢၼ်ႇၼႆႉႁွင်ႉသဵင်ပေႉလင်ၶႃႈ ” ၼႆႁင်းပေႃႈမၼ်းယဝ်ႉ။
“လုၵ်ႈၼႆႉၵေႃႈ ပေႉမႃးငိူဝ်ႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၶေႃးမၼ်းယၢဝ်းၼၼ်ႉၼႃႇလုၵ်ႈ ” ၼႆယဝ်ႉ။


“ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶႃႈယူဝ်ႉပေႃႈ၊ ပေႃးၼၼ် ႁဵတ်းသင်ဢိုင်းဢၢင်ႇၼႆႉ ၶေႃးမၼ်းသမ်ႉဢမ်ႇယၢဝ်း တင်းႁွင်ႉလင် ယူႇလႃႇ ” ၼႆႁင်းပေႃႈမၼ်းၶိုၼ်းယဝ်ႉ။
“ ဢႃ ဢၢႆႈၼႆႉ မႂ်းထၢမ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈလွင်ႈၶဝ်ႈလၢႆး၊ ၵႂႃႇ ၵႂႃႇ ယႃႇပေမေႃး ” ၼႆႁင်းလုၵ်ႈမၼ်းၶိုၼ်းယဝ်ႉ။


သိုပ်ႇၵႂႃႇထႅင်ႈ လုၵ်ႈမၼ်းၵႂႃႇႁၼ်ၼေႃႇမႆႉဝွင်ယဝ်ႉ ထၢမ်ပေႃႈမၼ်းဝႃႈ “ ပေႃႈ ၼေႃႇၼၼ်ႉ ႁဵတ်းသင်မၼ်းမႅၼ်း ဢွၵ်ႇလိၼ်မႃးလႆႈၶႃႈလႃႇ ပေႃႈ ” ၼႆယဝ်ႉ။


ပေႃႈမၼ်းၸင်ႇတွပ်ႇဝႃႈ “ ဢေႃ ၼင်ႇၼႆၵေႃႈမႂ်းဢမ်ႇႁူႉ လုၵ်ႈၸၢႆးၵဝ်မႂ်းပေႉငိူဝ်ႈ၊ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼေႃႇၼႆႉ ပၢႆမၼ်း လႅမ်လႄႈ မၼ်းမႅၼ်းဢွၵ်ႇၸီႉၾႃႉဢိူဝ်ႈ ” ၼႆယဝ်ႉ။


ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈၸင်ႇလၢတ်ႈႁင်းၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈမၼ်းဝႃႈ “ ႁဵတ်းသင် မိူဝ်ႈၶႃႈတင်းမႄႈႁဝ်းၵႂႃႇဢဝ်ႁဵပ်းပူၵ်ႇၼၼ်ႉ ႁူဝ်မၼ်းတမ်ႉဢမ်ႇလႅမ် တင်းၸီးဢွၵ်ႇလိၼ်မႃးလႆႈယူႇလႃႇ ပေႃႈ ” ၼႆယဝ်ႉ။


သိုပ်ႇၵႂႃႇထႅင်ႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၸင်ႇၵႂႃႇႁၼ်မႃႉတူဝ်ၼိုင်ႈ လႅၼ်ႈယူႇၼိူဝ်ၵုင်းၼၼ်ႉ၊ မႃႉတူဝ်ၼၼ်ႉ လႅၼ်ႈၽၢႆၼႃႇ ၸၢႆးဢွၼ်ႇၸင်ႇထၢမ်ပေႃႈမၼ်းဝႃႈ “ ပေႃႈ ႁဵတ်းသင်မႃႉတူဝ်ၼၼ်ႉ ပေႉလႅၼ်ႈၽၢႆလႃႇပေႃႈ ” ၼႆယဝ်ႉ။


ပေႃႈမၼ်းၸင်ႇတွပ်ႇဝႃႈ “ ဢႃႈလူဝ်ႈ ၼႆႉၵူၺ်းၵေႃႈမႂ်းဢမ်ႇႁူႉ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမၼ်းမီးသီႇၶႃဢိူဝ်ႈ မႂ်းဝႃႈ ” ၼႆယဝ်ႉ။


ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸၢႆးဢွၼ်ႇၸင်ႇလၢတ်ႈႁင်းပေႃႈမၼ်းဝႃႈ “ ပေႃးၼၼ်ၶူင်ႇမီးသီႇၶႃ တမ်ႉဢမ်ႇမေႃလႅၼ်ႈလႃႇ ပေႃႈ ” ၼႆယဝ်ႉ။


“ ပေႃး ပေႃး လုၵ်ႈ ပေႃႈၶၢၼ်ႉတွပ်ႇၼႃႇယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇႁႃးမိူဝ်းႁိူၼ်းၶိုၼ်းလႃႈ” ၼႆ ႁင်းၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈမၼ်းယဝ်ႉ။


မိူဝ်ႈမိူဝ်းထိုင်ႁိူၼ်းယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈၸင်ႇႁၼ်ၽၵ်းၽႆႇမီးယူႇတႂ်ႈႁိူၼ်းၶဝ်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇထၢမ်ပေႃႈ မၼ်းဝႃႈ “ ပေႃႈ ပေႃႈ ႁဵတ်းသင်ၽၵ်းၽႆႇတႂ်ႈၶဵင်ႇၼမ်ႉၼႆႉ ပေႉမႃးဢွၵ်ႇလီၶႃႈလႃႇပေႃႈ ” ၼႆယဝ်ႉ။


ၵေႃႉပဵၼ်ပေႃႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇတွပ်ႇဝႃႈ “ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼမ်ႉယမ်းမၼ်းယူႇ ၵူႈဝၼ်းၵူႈဝၼ်း လႄႈ မၼ်းၸင်ႇဢွၵ်ႇလီ ဢိူဝ်ႈ ဢၢႆႈဢိူဝ်ႉ၊ ၼႆႉၵူၺ်းၵေႃႈ မႂ်းဢမ်ႇႁူႉႁႃႉ ” ၼႆယဝ်ႉ။


ၵမ်ႈၼၼ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်လုၵ်ႈၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းလၢတ်ႈႁင်းပေႃႈမၼ်းဝႃႈ “ဢမ်ႇႁူႉၶႃႈပေႃႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၶႃႈၶႂ်ႈထၢမ် ပေႃႈ ႁဝ်းထႅင်ႈၶေႃႈၼိုင်ႈၵူၺ်းယဝ်ႉ၊ ႁဵတ်းသင်ၵွၵ်းႁူဝ်ပေႃႈႁဝ်း ယမ်းၼမ်ႉယူႇၵူႈဝၼ်းၵူႈဝၼ်း တမ်ႉဢမ်ႇဢွၵ်ႇလီ၊ ၵွၵ်း ႁူဝ်ပေႃႈႁဝ်းတင်းလွမ်ႈယူႇလႃႇပေႃႈ” ၼႆသေ ဢဝ်ပေႃႈမၼ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈတၵ်းသဵင် သုမ်းလုၵ်ႈၸၢႆး မၼ်းထႅင်ႈၵမ်း ၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။


ၸၢႆးဢွၼ်ႇလႄႈၸဝ်ႈၶူးသီႇရိထမ်ႇမ (ဝဵင်းဢိၼ်း)


ၸဝ်ႈၶူးသီႇရိထမ်ႇမ(ဝဵင်းဢိၼ်း)ၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈဢၼ်လူင်ႉလႅၼ်ႇတြႃး ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၸဝ်ႈၼိုင်ႈလႄႈ ၽူႈဢၼ် ပိုၼ်ၽႄႈသႃႇသၼႃႇၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ၊ ပဵၼ်ၽူႈဢၼ်မီးတၢင်းႁူႉယႂ်ႇ တၢင်းႁၼ်ၵႂၢင်ႈ၊ ပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ် လႄႇ ၸွတ်ႇမိူင်းတႆးသေ ႁႃတိုၵ်းသူၼ်းႁေႃးတြႃးသင်ႇသွၼ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇၵူၼ်းထဝ်ႈတီႈၼိုင်ႈယဝ်ႉတီႈၼိုင်ႈ ဢမ်ႇ လိုဝ်ႈဢမ်ႇသဝ်း။ ပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်ႁဝ်းၶဝ်လႆႈပိုင်ႈဢိင်ၸႂ်ယႂ်ႇတူၼ်ၼိုင်ႈ။ ၽူႈလႂ်ဢၼ်ဢမ်ႇႁူႉၸၵ်းမိုတ်ႈၵိုဝ်းမၼ်း ၸဝ်ႈၼႆ ဢမ်ႇၶႂ်ႈမီး။ ၸိူဝ်းဢမ်ႇယၢမ်ႈထူပ်းတူဝ်ၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်တႄႉတိုၼ်းယၢမ်ႈငိၼ်း၊ ယၢမ်ႈထွမ်ႇတြႃးမၼ်း ၸဝ်ႈယဝ်ႉ။


ဝၼ်းၼိုင်ႈမိူဝ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈလူင်းပၼ်တၢင်းႁူႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် တီႈႁူင်းႁဵၼ်းလင်ၼိုင်ႈၼၼ်ႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ၸင်ႇမႃး ထၢမ်ၸဝ်ႈၶူးဝႃႈ “ၸဝ်ႈၶူး ၸဝ်ႈၶူး ႁူဝ်ၸႂ်ၸဝ်ႈၶူးႁဝ်းမီးၾၢႆႇလႂ် ၸွင်ႇႁူႉၶႃႈ ” ၼႆယဝ်ႉ။


ၸဝ်ႈၶူးၵေႃႈ ၸင်ႇၵမ်းတီႈၼႃႈဢူၵ်းၾၢႆႇသၢႆႉမၼ်းၸဝ်ႈသေတွပ်ႇဝႃႈ “ ႁူဝ်ၸႂ်ၸဝ်ႈၶူးႁဝ်းမီး ၾၢႆႇသၢႆႉ ၼႆႉဢိူဝ်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ” ၼႆယဝ်ႉ။
“ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶႃႈ” လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် တွပ်ႇထဵင်ၸဝ်ႈၶူးၶိုၼ်း။


ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶူးၸင်ႇၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ “ပေႃးၼၼ် မီးၾၢႆႇၶႂႃဢိူဝ်ႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ” ၼႆယဝ်ႉ။


ၵမ်ႈၼႆႉၵေႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ “ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶႃႈ ” ၼႆယဝ်ႉ။


ၵေႃႉပဵၼ်ၸဝ်ႈၶူး ၸင်ႇၶိုၼ်းထၢမ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ဝႃႈ “ပေႃးၼၼ် ႁူဝ်ၸႂ်ၸဝ်ႈၶူးမီးၽႆၢလႂ်လႃႇ”


လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် ၸင်ႇတွပ်ႇၸဝ်ႈၶူးဝႃႈ “မီးၾၢႆႇၼႂ်းၶႃႈဢေႃႈ” ၼႆယဝ်ႉ။


ထႅင်ႈတီႈၼိုင်ႈမိူဝ်ႈၸဝ်ႈၶူးလူင်းပၼ်တၢင်းႁူႉလုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်လႄႈ လူင်းလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်းႁူင်းႁဵၼ်း ဢၼ်တိုၵ်ႉသၢင်ႈ မႂ်ႇတီႈၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶူးၸင်ႇထၢမ်တီႈၸၢႆးဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈဝႃႈ “ ဢၢႆႈၸၢႆး ၸိုဝ်ႈဢၢႆႈၸၢႆး ဝႃႈႁိုဝ်” “ ဢလူဝ်ႉ ႁဵတ်းသင်ၸဝ်ႈၶူးႁဝ်းၼႆႉ ပေႉမေႃႁွင်ႉၸိုဝ်ႈၶႃႈလႃႇ၊ ယၢမ်ႈႁဵတ်းႁိုဝ်ႁူႉၸၵ်းၸိုဝ်ႈၶႃႈဝႃႈ ဢၢႆႈၸၢႆး ၶႃႈလႃႇ ” ၼႆ ႁင်းၸဝ်ႈၶူးယဝ်ႉ။


“ ႁဵတ်းသင်ၸိုဝ်ႈမႂ်းဝႃႈ ဢၢႆႈၸၢႆးႁႃႉ ” ၼႆ ၸဝ်ႈၶူးၶိုၼ်းထၢမ်။ “ၸႂ်ႈဢေႃႈ” ၼႆယဝ်ႉ။  “ဢေႃ ၸဝ်ႈၶူးၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ၸဝ်ႈၶူးလၢမ်းဢဝ်ၵူၺ်း ” ၼႆႁင်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။


ၸၢႆးဢွၼ်ႇၼၼ်ႉၸင်ႇၶိုၼ်းဝႃႈ “ ဢေႃႈ ၸဝ်ႈၶူးၼႆႉ လၢမ်းၶႅၼ်ႇတႄႉၶႃႈၼေႃ ” ၼႆယဝ်ႉ။  “ ဢမ်ႇလၢမ်းၶႅၼ်ႇၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ လၢမ်းတူၺ်းၵူၺ်း ” ၼႆယဝ်ႉ။


ၵမ်ႉၼၼ်ႉၸဝ်ႈၶူးၸင်ႇထၢမ်ၸႆၢးဢွၼ်ႇၼၼ်ႉဝႃႈ “ပေႃးၼၼ် ႁွင်ႈၼမ်ႉသူမီးလႂ်လႃႇၸႆၢးဢွၼ်ႇ” ၼႆယဝ်ႉ။  ၸၢႆးဢွၼ်ႇၸင်ႇၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ “ ပေႃႈၸဝ်ႈၶူးလၢမ်းၶႅၼ်ႇၼႆ လၢမ်းဢဝ်ၵူၺ်းၶႃႈလေႃႇ ” ၼႆႁင်းၸဝ်ႈၶူးယဝ်ႉ။


ၸဝ်ႈၶူးၵေႃႈၸင်ႇယွမ်းသုမ်းသေ လၢတ်ႈတီႈၸၢႆးဢွၼ်ႇၼၼ်ႉဝႃႈ “ ၸဝ်ႈၶူးယွမ်းသုမ်းယဝ်ႉ၊ ၸဝ်ႈၶူးဢမ်ႇႁၼ်ယဝ်ႉ ႁွင်ႈၼမ်ႉတႄႉ ” ၼႆယဝ်ႉ။
ၸၢႆးဢွၼ်ႇၸင်ႇထၢမ်ၸဝ်ႈၶူးၶိုၼ်းဝႃႈ “ ပေႃးၼၼ်ၸဝ်ႈၶူးၶႂ်ႈၶဝ်ႈႁွင်ႈၼမ်ႉၵဝ်ႇႁႃႉ ႁွင်ႈၼမ်ႉမႂ်ႇၼႆယဝ်ႉ ”


ၽႂ်လႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ႁူႉတိုၼ်းၶႂ်ႈၶဝ်ႈႁွင်ႈၼမ်ႉမႂ်ႇၵူၺ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈႁိုဝ်။ ၸဝ်ႈၶူးၵေႃႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ “ ၸဝ်ႈၶူး ၶႂ်ႈၶဝ်ႈႁွင်ႈၼမ်ႉမႂ်ႇဢိူဝ်ႈ ၸၢႆးဢွၼ်ႇ ” ၼႆယဝ်ႉ။


ၸၢႆးဢွၼ်ႇၸင်ႇတွပ်ႇၶိုၼ်းဝႃႈ “ ဢေႃႈ ႁွင်ႈၼမ်ႉမႂ်ႇႁဝ်းၶႃႈတႄႉ ပႆႇလႆႈႁဵတ်းလႆႈ ၶဝ်ႈဢမ်ႇပႆႇလႆႈၶႃႈ ” ၼႆယဝ်ႉ။  ၸဝ်ႈၶူးၸင်ႇၶိုၼ်းထၢမ် “ ပေႃးၼၼ်ႁွင်ႈၼမ်ႉၵဝ်ႇသူသမ်ႉမီးတီႈလႂ်လႃႇ” “ ဢေႃႈ ႁွင်ႈၼမ်ႉၵဝ်ႇႁဝ်း တိုၵ်ႉယႃႉၵွႆမိူဝ်ႈဝႃႈၵူၺ်းၶႃႈ ” ၼႆ ႁင်းၸဝ်ႈၶူးသေ ဢဝ်ၸဝ်ႈၶူးႁဝ်း ဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈ ႁွင်ႈၼမ်ႉဢၼ်လႂ်ယဝ်ႉ။


ၶေႃႈလူပ်းလိုၼ်း


ၼႂ်းၵႃႈပိုၼ်းတူဝ်ထူပ်း ဢမ်ႇၼၼ် သၢၵ်ႈသေႇဢၼ်လၢတ်ႈမႃးၸိူဝ်းၼႆႉ ၸႅင်ႈလႅင်းလီၼႄဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ တိုၼ်းမီးတၢင်းႁူႉသဵင်ၶွင်တူဝ် ဢမ်ႇၼၼ် တၢင်းႁူႉသၽႃႇဝ ဢၼ်ၵိုၵ်းတူဝ်မႃးႁင်းၶေႃ ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေသၢၵ်ႈသေႇ လၵ်းထၢၼ်ၼႆႉယဝ်ႉ ယင်းမီးထႅင်ႈၸၢတ်ႈၽြႃးလွင်းၸဝ်ႈႁဝ်း ၸဝ်ႈမႁေႃႇသထႃႇ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼႄလၵ်းထၢၼ်လႆႈ ထႅင်ႈဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၼႆႉ တိုၼ်းမီးတၢင်းႁူႉၼမ်လၢႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တၢင်းႁူႉၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းလူင်ၵမ်ႈပႃႈၼမ် တူၺ်းတိုၼ်းဢမ်ႇႁၼ်ထိုင်လႆႈလႃးလႃး။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဢမ်ႇႁၼ်ထိုင်လႆႈလႄႈ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉငိူဝ်ႈ၊ ဢမ်ႇမီးတၢင်းႁူႉသင်ၼႆယူႇ ၶိူဝ်းၶိူဝ်း ယႂ်းယႂ်းယဝ်ႉ။


ပေႃးၼၼ်တေလႆႈႁဵတ်းႁိုဝ်ႁူႉလႃႇဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်မီးတၢင်းႁူႉၼၼ်ႉ။ ၵူၼ်းလူင်ႁဝ်းၶဝ် လူဝ်ႇလႆႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝၢင်း ၶပ်ႉပၼ် ပၢႆးပၺ်ၺႃဢၼ်ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉ၊ ဢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇတႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉသေ ပူင်သၢင်ႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတၢင်းႁူႉ သၽႃႇဝ ဢၼ်ပႃးမႃးၸွမ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ တေလႆႈႁႃလွၵ်းလၢႆးမၼ်း လၢႆလၢႆလွင်ႈ လၢႆလၢႆဢၼ် ၶွၵ်းၶေႇၼင်ႇႁိုဝ် တၢင်းႁူႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶဝ် တေဢွၵ်ႇမႃးသေ မႃးၸႂ်ႉတိုဝ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ပဵၼ်ငၢၼ်း ၵူၺ်း။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလႄႈဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇႁူႉသင်ၼႆသေ မႃးပိုၵ်ႉပၼ်မိူၼ်ဝူဝ်းမိူၼ်ၵႂၢႆး။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ လႄႈဝႃႈ ထၢင်ႇလဵၵ်ႉသႂၢင်းၽႅပ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇသေ ဢမ်ႇႁဵတ်းပၼ်သေဢိတ်းသေၶႅၵ်းသေ ယူႇၼိမ်ၼိမ် ယွမ်းသုမ်း ပႅတ်ႈလၢႆလၢႆ၊ ပွႆႇပိုၼ်ႉပႅတ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁၢမ်းပၢႆးပၺ်ၺႃ ႁၢမ်းၼမ်ႉလႅမ်ႉတၢင်းႁူႉသၽႃႇဝႁင်းၶဝ် ၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။

ဢိင်းၵလဵတ်ႈမိူဝ်ႈႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီ 19 ၼႆႉ လႆႈတင်ႈႁေႃသႅင် (Empire) မႃးဢၼ်ၵႂၢင်ႈယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈၼႂ်းပိုၼ်း။ ၼိူဝ်ႉတီႈတၢင်းမူတ်း 13,612,000 လၵ်းပၼ်ႇမူၼ်း(33,700,000 ၵီႊလူဝ်ႊပၼ်ႇမူၼ်း) မွၵ်ႈ ¼    ၶွင်ၼင်လိၼ်မိူင်းတင်းသဵင်ႈ။ ႁူဝ်ၵူၼ်း 458 လၢၼ်ႉ  ( 1/5  ၶွင်ႁူဝ်ၵူၼ်းတင်းသဵင်ႈ ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ) ။


ၶဝ်ၼႆႉၽႅဝ်ၵႃႈလႂ်ၵေႃႈၶတ်းၸႂ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းလွင်ႈမိူင်းလႄႈ ၵူၼ်းၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉ ။ ႁဵတ်းၵႂႃႇႁဵတ်းၶိုၼ်း ႁဝ်းၶႂ်ႈႁူႉလွင်ႈ ပိုၼ်းတႆး မိူင်းတႆး ပူႈပွၵ်ႈၼႆ လႆႈသွၵ်ႈႁႃၶိုၼ်းလိၵ်ႈၶဝ်တႅမ်ႈမၢႆဝႆႉ ၸင်ႇႁူႉၼၼ်ႉမီးတင်းၼမ်။


ၼႂ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ၵႆႉတႅမ်ႈမၢႆၼႆႉမီးၵျဵမ်းသ်ၵျႂတ်ႉၶျ် သၵွတ်ႉ (1851-1935) ၵေႃႉၼိုင်ႈ။ မၢၼ်ႈႁွင်ႉ မၼ်းဝႃႈ သူၺ်ႇယူဝ်း (Shwe Yoe) ။ ပဵၼ်ၵေႃႉဢၼ်ၼႄႉၼမ်းၵၢၼ်လဵၼ်ႈလုၵ်ႈၼင် (Football or soccer) တီႈမိူင်းႁဝ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်း။ လႆႈႁဵတ်းၶုၼ်တီႈမိူင်းတႆးၵႂႃႇလၢႆပီ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၽူႈတႅမ်ႈၶႂ်ႈႁူႉလွင်ႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၼ်ႇၾႃႉၼၼ်ႉ လႆႈၶူၼ်ႉႁႃတီႈမၼ်းၸဝ်ႈမၢႆဝႆႉၼႆႉၼၼ်ႉ ယင်းတိုၵ်ႉတွင်းလႆႈယူႇ။


ၼွၵ်ႈသေတႅမ်ႈလွင်ႈၵူၼ်းလွင်ႈပိုၼ်းၼၼ်ႉ ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ်လႆႈဝၢတ်ႈႁၢင်ႈ၊ ၸၼ်ႁၢင်ႈ ၵူၼ်း ႁဝ်းမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ။မိူဝ်ႈလဵဝ်မီးဝႆႉတီႈၸၼ်ႉၸွမ် ဢီလီၼွႆးႁွင်ႇ (University of Northern Illinois)  တီႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမေႇရိၵၼ်ႇ မွၵ်ႈ 60 ႁၢင်ႈပၢႆ။


ပပ်ႉတႃႇၵူၼ်းတွင်ႈတဵဝ်း ( Tourist) Guidelines June 2012 ၼၼ်ႉၼႄဝႆႉ မီး 13 ႁၢင်ႈ။လီဢွၼ်ၵၼ်တူၺ်းသေ ပေႃးထုၵ်ႇၸႂ်ၵေႃႈလီလႆႈပႃးၵၼ်ၵႂႃႇတူၺ်းတီႈၸၼ်ႉၸွမ် ဢီလီၼွႆးထႅင်ႈယူႇ။


1. မူးသိူဝ်းၵုၺ်ႈ (လႃးႁူႇၵုၺ်ႈ)

ၸိူဝ်းႁဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းမႃးဝၢႆးလင် 1947 ၼႆႉဢမ်ႇပေႃးသူႈႁူႉလွင်ႈတၢင်းၼမ်။ လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်ႁိုဝ် ၶေႃႈတိုၵ်းယွၼ်းႁဵၵ်ႈႁွင်ႉတီႈတွင်ႇၵျီးႁိုဝ်ၼႆ လႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းတႄႉတႄႉ။


ၼွၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈမီးထႅင်ႈလၢႆလွင်ႈႁဝ်းလႆႈတွင်ႈထၢမ် ။ တူဝ်ယၢင်ႇ -


 မိူင်းပၢႆးၼၼ်ႉ ယွၼ်းဢွၵ်ႇၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုင်တႆးသေၵႂႃႇႁွမ်းမိူင်းယၢင်းလႅင်ၼႆၼၼ်ႉ ၸွင်ႇၸႂ်ႈ? (ၸႂ်ႈ။ ပႃးၼႂ်းပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 1947 ။ ၵူၺ်းၵႃႈဢမ်ႇတၼ်းလႆႈၽေႃႇၼမ်ႉၽေႃႇတူဝ်)


 ၵူဝ်းၵၢင်ႉၼႆႉပဵၼ်ၼႂ်းသဵၼ်ဝီသေထွၼ်တူဝ်ဢွၵ်ႇယဝ်ႉတင်ႈပဵၼ်မိူင်းၸဝ်ႈၾႃႉႁင်းၶေႃၼႆၸွင်ႇၸႂ်ႈ? (ၸႂ်ႈယူႇ။ လွင်ႈၼႆႉမီးလိၵ်ႈမၢႆလၢႆးမိုဝ်းတၢင်းၵၢၼ်။ မိူင်းတႆးၸင်ႇလုၵ်ႉတီႈ 33 ၸဝ်ႈၾႃႉမႃးပဵၼ် 34 ။ )

လူၺ်ႈလွင်ႈတၢင်းဢၼ်ပဵၼ်ၶၢဝ်ႇလိုဝ်းလင်ယူႇယၢမ်းလဵဝ် "ၽႂ်ၶႂ်ႈလႆႈမိူင်းတႆးၵွၼ်းၶေႃၵေႃႈ ႁႂ်ႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်း" ၼႆသေ ဢဝ်ၽိုၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်း (ဝႅပ်ႇၽွမ်ႊ) လူင်းၸႅၵ်ႇၸွမ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်း ၵူၼ်းတႆးၵမ်ႈၽွင်ႈ ၸွမ်းၶႅမ်ႉၵေႃႈသၢင်ႈ ၸွမ်းဝၢၼ်ႈ ၸွမ်းပွၵ်ႉတီႈတႆးယူႇ။ ၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇႁူႉလွင်ႈ ဢမ်ႇလဵပ်ႈႁဵၼ်း ဢမ်ႇသူင် တူၺ်းၶၢဝ်ႇတူၺ်းငၢဝ်း ဢမ်ႇႁႃတၢင်းႁူႉသႂ်ႇတူဝ် ဢမ်ႇၼပ်ႉသွၼ်ႇထတ်းသၢင်ငဝ်းလၢႆး ဢၼ်ပဵၼ်မီးယူႇၼၼ်ႉ လႄႈၸင်ႇထုၵ်ႇပိူၼ်ႈ ဢဝ်ၵႂၢမ်းလီၵႂၢမ်းဝၢၼ် ၵႂၢမ်းထုၵ်ႇၸႂ်မႅၼ်ႈၸႂ် ၶဝ်ႈမႃးလွၵ်ႇလႅၼ်ၵဝ်းၵေႃႈ ယုမ်ႇငၢႆႈ ယမ်ငၢႆႈ ၶိုတ်းၸႂ်ထုၵ်ႇၸႂ်။ ဢမ်ႇဝႃႈၵၢၼ်ႁဵတ်းဝတ်းဝႂ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈသင် ၵၢၼ်ဢဝ်ဝၢၼ်ႈဢဝ်မိူင်း လႄႈသင် ပၼ်ႇတူင်ႇၼူင်ႇၼဝ်းလႅၼ်ၵဝ်း လွၵ်ႇၵၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈယူႇၶိူဝ်းၶိူဝ်း။


ၵၢၼ်ၶႂ်ႈလႆႈမိူင်းတႆးၼႆႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈတႆးပၢၼ်မိူဝ်ႈၼႆႉၵူၺ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈယူႇတႂ်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈၼႂ်းမိုဝ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈသျ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ဝၢႆးပၢင်သိုၵ်းလူင်လူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ)ယဝ်ႉ 1945 ၵေႃႈ ထိုင်မႃး 1946 ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆးၶဝ် တႄႇႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင်ပွၵ်ႈတီႈ 1 ႁူမ်ႈၵုမ်ႁူဝ်ၵၼ်ပိူဝ်ႈတႃႇဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃမႃး။ 1947 သိုပ်ႇ ပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်လူင်ပၢင်လူင်ပွၵ်ႈ 2 ထႅင်ႈ တေႃႇထိုင်ၽူႈၼမ်းႁဝ်း ပေႃးပဵၼ်ပၢင်ႁဵတ်းလိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇ လူင်းလၢႆး မိုဝ်း ဢၼ်ႁဵၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ "လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်" ၼႆသေထိုင်မႃး 1948 လိူၼ်ၵျႅၼ်ႊၼိဝ်ႊ ဝၼ်းတီႈ 4 ၵေႃႈ လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ႁူမ်ႈၵၼ်။ ပိူဝ်ႈတႃႇတေၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈၼႂ်းၶေႃႈလႆႈၸႂ် ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ်ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 1947 ။

ဝၼ်းတီႈ 5-6/8/2017 လိူၼ်ၼႆႉ ငဝ်ႈငုၼ်းၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈၾိင်ႈငႄႈတႆး ပတ်းပိုၼ်ႉမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင် ပွၵ်ႈထူၼ်ႈ 13 သေ လိူၵ်ႈတင်ႈ ႁူဝ်ပဝ်ႈမႂ်ႇ၊ ၶွတ်ႇၽွတ်ႈၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်မႂ်ႇ ၼႆလႄႈ ႁူမ်ၸူမ်းၸွမ်း၊ ဢဝ်ၵုင်ႇမုၼ်ၸွမ်း။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈ လွမ်တိူင်ႇၵၢဝ်ႇၸွမ်းဝႃႈ ႁႂ်ႈၵေႃပွင်ၵၢၼ် ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်၊ သၢၼ်မိုဝ်းၵၼ် တင်း ၵေႃလိၵ်ႈလၢႆး ၵူႈၸႄႈ ၵူႈလိုမ် သေ ၵႄႈလိတ်ႈလႆႈ ပၼ်ႁႃ လိၵ်ႈတႆးၵႂႃႇ။


ပၼ်ႁႃလိၵ်ႈတႆး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မီးသင် ?


ပၼ်ႁႃလိၵ်ႈတႆး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉမီးယူႇလၢႆလွင်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ ပၼ်ႁႃ တႃႇၸႂ်ႉ လႄႈ ပၼ်ႁႃ တႃႇတႅမ်ႈ၊ ပၼ်ႁႃတႃႇ သွၼ် ။ ပၼ်ႁႃ တႃႇၸႂ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉ ၵိူင်းၸေႃႇၵျီႇ လႄႈ ၵိူင်းယူႇၼီႇၶူတ်ႉ ။ ပၼ်ႁႃ တႃႇတႅမ်ႈ သမ်ႉ ၵိူင်းယၵ်းၶိုၼ်ႈ လႄႈ ၵိူင်းဢမ်ႇ ယၵ်းၶိုၼ်ႈ။ ပၼ်ႁႃ တႃႇသွၼ်သမ်ႉ ၵမ်ႈ ၽွင်ႈဝႃႈ ထုၵ်ႇၸႂ်ႉလိၵ်ႈပပ်ႉ ႁူဝ်သိူဝ်၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈသမ်ႉဝႃႈ ထုၵ်ႇၸႂ်ႉ ပပ်ႉမႁႃႈတူဝ်။

ၵႂၢမ်းၼမ်း


ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶဝ်းၶူၼ်းၵၼ်တင်းၵူၼ်းၼမ်ၵူၼ်းလၢႆ၊ ဢွၵ်ႇဝၢၼ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ ၵႂႃႇႁႃႁဵၼ်းသွၼ်ဢဝ် တၢင်းႁူႉ၊ ႁႃငိုၼ်းမိူင်းပိူၼ်ႈၼမ်မႃးၵူႈမိုဝ်ႉၵူႈဝၼ်းလႄႈ မိူဝ်ႈပွၵ်ႈမႃးၶိုၼ်ႈဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇမိူင်းလင်လႄႈ မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉ ယူႇ သဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈယူႇမိူင်းပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ တၢင်းယၢမ်ႈလီတႆးႁဝ်းၼၼ်ႉ ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇ ၸူမ်ၵႂႃႇၵူႈမိုဝ်ႉၵူႈဝၼ်းယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းတၢင်းယၢမ်ႈဢမ်ႇလီလူင် ၼႂ်းတၢင်ႇဝူင်းၼၼ်ႉသမ်ႉ ဢဝ်မႃးသုမ်ႇငမ်းဝႆႉတၢင်းယၢမ်ႈလီတႆး၊ ၸပ်းၸွမ်းႁဵတ်း သၢင်ႈ ဢဝ်တၢင်းယၢမ်ႈဢမ်ႇလီလူင်တီႈမိူင်းပိူၼ်ႈၼၼ်ႉ မႃးၵိုၵ်းႁွမ်းတူဝ်ဝႆႉ သင်ပဵၼ်ဢၼ်လီမၼ်း တႄႉၵေႃႈ ႁႃတီႈဝႃႈမၼ်းႁိုဝ်မီး ၵူၺ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်လႄႈ ဢၼ်လီမၼ်းၼၼ်ႉ ၽႂ်ဢမ်ႇသူႈယိူင်ႈ ဢဝ်မႃးပဵၼ် ၽွၼ်း လီၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆး ၼႂ်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူး ၼၼ်လႄႈတၢင်းယၢမ်ႈႁဝ်းၵေႃႈ ဝၼ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉဝၼ်းၼိုင်ႈ တၢင်းယၢမ်ႈ ယွၵ်းမႃးတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။


တႃႇတေၵွပ်ႇၵူႈဢဝ်ၶိုၼ်းတၢင်းယၢမ်ႈလီလႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ်တၢင်းယၢမ်ႈတေမီးတၢင်းယၢမ်ႈလီယဝ်ႉ ႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ ႁူႉ လွင်ႈႁူႉတၢင်း တႆးႁဝ်းမီးလွင်ႈဢွင်ႇမၢၼ်လႄႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ၼၼ်ႉ တေယွၼ်းဢဝ် တၢင်းယၢမ်ႈၸဵတ်းပိူင် The 7 Habits Highly Effective People ဢၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ Stephen Covey တႅမ်ႈ ဝႆႉၼၼ်ႉ မႃးၸႅၵ်ႇပၼ်ၽွင်ႈ။


တၢင်းယၢမ်ႈမၢႆၼိုင်ႈ Be Proactive


မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉၼၼ်ႉ ၼၢႆးႁဝ်းၵႆႉလၢတ်ႈၼႄဝႃႈ မိူဝ်ႈၶဝ်ပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈသၢၼ်ၼိုင်ႈထူင်ၼႆႉ လႆႈပၼ် သိပ်းၶၼ်ၵူၺ်းၼႆယဝ်ႉ မိူဝ်ႈလဵဝ်လွင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉမိူၼ်ဢပုမ်ႇဢွၼ်ႇႁူဝ်ၼိုင်ႈသေ ႁၢႆလၢႆၵႂႃႇၸွမ်းတႃၼွၼ်း ယဝ်ႉ တိူင်းမၼ်းလႃႈ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ လွင်ႈၵုၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလွင်ႈႁဝ်း ပဵၼ်လွင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်တေလႆႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ ၵူၼ်းႁဝ်းၵမ်ႈပႃႈၼမ် ၵုမ်ႇပွင်ႉထႃႉလႃႇလွင်ႈၵႃႈၶၼ်ၶူဝ်းၶွင်ၼၼ်ႉသေ သဵင်ႈၸႂ်၊ သဵင်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းၶဝ်ၵႂႃႇလၢႆၵူၺ်း ဢမ်ႇလႆႈသင်မႃး တေလႆႈၵုမ်းထိင်းၵႃႈၶၼ်ၶူဝ်းၶွင်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ဢေႉ ၼႆၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇတွၼ်ႉႁူႉ ဢမ်ႇတွၼ်ႉႁႃလၢႆးမၼ်းသေပွၵ်ႈ ၵွပ်ႈသင်လႄႈပေႃးၼႆၸိုင် ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၶဝ်ၵူၺ်းပၵ်းၸႂ်ၼိူဝ် လွင်ႈဢၼ်ၶဝ်ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ တႃႇသေႇၵူၺ်းၼၼ်ႉၼႃႇ လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ၵူၺ်းၵုမ်ႇၵႂႃႇဝူၼ်ႉ လွင်ႈမိူဝ်ႈပူၼ်ႉ ဢၼ်ၶဝ် ၵူၺ်းလႆႈပၼ်ၶဝ်ႈၼိုင်ႈထူင် သိပ်းၶၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း ပေႃးလၢတ်ႈသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈမၼ်းၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပႆႇ မီးပိူင်တႃႇၵုမ်း ထိင်းၶၼ်ငိုၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉမီးမႃးၵေႃႈ ၶဝ်လႅပ်ႈတေဢမ်ႇႁူႉပွင်ႇလႆႈသႄႈ။


ၽူႈၸိူဝ်းမီးၸႂ်တေႃႇသူႈ လွင်ႈတုၵ်ႉယၢၵ်ႈၶၢၼ်ၸႂ်ၶဝ်တႄႉ “လွင်ႈၵႃႈၶၼ်ၶူဝ်းၶွင်ၶိုၼ်ႈၼၼ်ႉ ၵဝ်ဢမ်ႇလႆႈၸႂ် ၼင်ႇ ၵဝ်ႇသႄႈ၊ ၵူၺ်းပေႃးၵဝ်တေမႃးဝူၼ်ႉၶၢင်းယူႇၵူၺ်းၸိုင် တေၵႂႃႇလၢၵ်ႇလၢႆးပိူင်ႈသင်၊ ၵဝ်တေပၵ်းၸႂ်ႁဵတ်း သၢင်ႈဢၼ် ၵဝ်ႁဵတ်းလႆႈၼၼ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉၵႃႈ” ဝူၼ်ႉၸိူင်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၽူႈၸိူဝ်းတေႃႇသူႈတၢင်းတုၵ်ႉယၢၵ်ႈၶဝ်ၼႆႉ မိူဝ်ႈၶဝ်ႁဵတ်း ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၼၼ်ႉ လွင်ႈၵူဝ်ဢၼ်ဝႃႈလႄႈ ၵူဝ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇသိုဝ်ႉ၊ ၵူဝ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းၶူဝ်းၶွင်၊ ၵူဝ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇ လႆႈၸႂ်၊ သင်ၵဝ်ဝႆႉၶၼ်ၶူဝ်းၶွင်ၵဝ်တၢၼ်ႇၼႆႉၸိုင် ၸွင်ႇပိူၼ်ႈတေသိုဝ်ႉၸႂ်ႉႁိုဝ်ၼေႃး ၼႆ တၢင်း ဝူၼ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်တိုၼ်းဢမ်ႇဝူၼ်ႉသေပႅၵ်ႉသေၶႅၵ်း။ ဢၼ်ၶဝ်ၵူၺ်းဝူၼ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ၼင်ႇႁိုဝ်ပိူၼ်ႈ ပေႃးတေ သိုဝ်ႉၵုၼ်ႇၶူဝ်း ၶွင်ၵဝ်ၼၼ်ႉ ၵဝ်တေလႆႈႁဵတ်းႁိုဝ်ၼေႃး ၼႆၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈ ၽွၼ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ တေလႆႈၶတ်း ၸႂ်ၵႃႈႁိုဝ်၊ တေလႆႈလူင်းတိုၼ်းၵႃႈႁိုဝ်ဢေႉ ၼႆ ၶဝ်ၵူၺ်းပၵ်းၸႂ်ၼိူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၺ်း။ ဢွၵ်းဢေႃ ႁဝ်းၶႃႈ ၼၼ်ႉ သင် ၸိူဝ်ႉဝႃႈႁဝ်းၶႃႈဢမ်ႇမီးလွင်ႈၶတ်းၸႂ်၊ ဢမ်ႇမီးၵၢၼ်ဝူၼ်ႉသၢင်ႈၸိုင် မၼ်းဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်၊ တေၼိုၵ်း ထိူင်းၵႂႃႇၵူၺ်း။


ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ် ၵူၼ်းႁဝ်းၵမ်ႈပႃႈၼမ်ၵုမ်ႇၵႂႃႇဝူၼ်ႉၼိူဝ်လွင်ႈဢၼ်ၶဝ်ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ၊ ဢမ်ႇႁဵတ်းလႆႈ၊ ဢမ်ႇသၢင်ႈလႆႈၼၼ်ႉၵူၺ်း။ လွင်ႈဢၼ်ၶဝ်ႈႁဵတ်းလႆႈ၊ သၢင်ႈလႆႈ၊ ပွင်ပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇတွၼ်ႉပၵ်းၸႂ်လႄႈ ၸွင်ႇတေပဵၼ်မႃးၵူၼ်းဢမ်ႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ၊ ဢမ်ႇဢွင်ႇမၢၼ်လႆႈသေပွၵ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈမီးတၢင်းယၢမ်ႈမၢႆ ၼိုင်ႈ Be Proavtive ႁၢင်ႈႁႅၼ်းတူဝ်ႈတၼ်းဝႆႉလူင်ႈၼႃႈ ၼႆ ၼႆႉၵိုၵ်းၸပ်းတူဝ်သေ ႁၢင်ႈႁႅၼ်း တူဝ်ႈတၼ်းၵႄႈ ၶႆပၼ်ႁႃ တၢၵ်းတုၵ်ႉယၢၵ်ႈ မိူဝ်ႈမၼ်းပႆႇပေႃႇပဵၼ်မႃး ၼၼ်ႉလႄႈ။


တၢင်းယၢမ်ႈမၢႆသွင် Begin with the end in mind


ၼႂ်းတၢင်းယၢမ်ႈမၢႆသွင်ၼႆႉတႄႉ မိူဝ်ႈၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်တိုၵ်ႉလူလိၵ်ႈႁူဝ်ၼႆႉယူႇၼၼ်ႉ ၸၢမ်းဝူၼ်ႉဝႃႈၽူႈလူလိၵ်ႈ ၶဝ်ႁွတ်ႈဝႆႉတီႈပၢင်မႃႇသႃႇပၢင်ၼိုင်ႈၼႆၵွၼ်ႇလႃႈ။ ပၢင်မႃႇသႃႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈပၢင်မႃႇသႃႇပိူၼ်ႈၽႂ်လႂ်လူင်လၢင် ပဵၼ်ပၢင်မႃႇသႃႇၽူႈလူလိၵ်ႈယဝ်ႉ။ ဝႆႉဝႃႈ ၽူႈလူလိၵ်ႈၸုၵ်းယူႇႁိမ်းၵွမ်ႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉလႃႈ ၽူႈလူလိၵ်ႈၸၢမ်း ၶႆႈၸႂ်တူၺ်းလူး ၽူႈလူလိၵ်ႈတေၶႂ်ႈသင်ႇလၢတ်ႈတီႈၵွမ်ႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉၸိူင်ႉႁိုဝ်။ ၼႆႉလႅပ်ႈတေပဵၼ်ၶေႃႈထၢမ် လီဢၼ်ၼိုင်ႈ တႃႇထၢမ်ၶိုၼ်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်တေၶႂ်ႈလၢတ်ႈတီႈၵွမ်ႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇဝႃႈ ၵဝ် ၶႂ်ႈႁဵတ်း ပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူဝ်း၊ ၽႃႇသႃႇ၊ သႃႇသၼႃႇ၊ ပုၼ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၵဝ် ႁႂ်ႈၶႅမ်ႉꧦ ႁႂ်ႈၶိုၵ်ႉꧦၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးၼၼ် ၵေႃႈ မိူဝ်းၶိုၼ်း ႁိူၼ်းသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵမ်းလဵဝ်လႃႈ။ ၽူႈလူလိၵ်ႈၶႂ်ႈပဵၼ်ၽူႈမၢၵ်ႈမီးၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇႁိုဝ် ပေႃးၼၼ် ၵေႃႈ မိူဝ်းၶိုၼ်း ႁိူၼ်းသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈတႄႇၼႃႈၵၢၼ်ၵမ်းလဵဝ်လႃႈ။ ၽူႈလူလိၵ်ႈၶႂ်ႈလၢတ်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇဝႃႈ ၵဝ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၽူဝ်လီ၊ မေးလီယဝ်ႉၼႆႁိုဝ် ပေႃးၼၼ်ပေႃးမိူဝ်းႁွတ်ႈႁိူၼ်းၸိုင် ၵိုတ်းပႅတ်ႈလွင်ႈပွင်ႉထလႃႇ မေး၊ ၽူဝ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႃႈ။ ၽူႈလူလိၵ်ႈၶႂ်ႈပဵၼ်ၽူႈၵိုၵ်းပိုၼ်းၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆးႁိုဝ် ၼႂ်းလူၵ်ႈ ပေႃးၼၼ် မိူဝ်းႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵမ်းလဵဝ်လႄႈ။ မိူဝ်ႈၽူႈ လူလိၵ်ႈ ၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်၊ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶႂ်ႈသၢင်ႈၸိူင်ႉၼၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်တၢင်းယၢမ်ႈမႆၢသွင် Begin with the End in Mind ႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်ဢၼ်လႂ်သေမဝ်ႇဝႃႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်းၶႂ်ႈၸႂ် ၵၢင်ၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ၼၼ်ႉလႄႈ။ ဢၼ်ပိူၼ်ႈ တဵၵ်းတဵင်သေႁဵတ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးတၢင်းသိူဝ်းၸႂ်သင်။ ၽွၼ်းပၢင်ႈတႃႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးသင်လေႃႇ။


တၢင်းယၢမ်ႈမၢႆသၢမ် Put First things First


တၢင်းယၢမ်ႈထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ သင်ၸိူဝ်ႉၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈထၢမ်ၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်ဝႃႈ “ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈသေပိူၼ်ႈ ၼႂ်းၸူဝ်ႈပၢၼ်ၽူႈလူလိၵ်ႈၼၼ်ႉပဵၼ်သင်” ၼႆၸိုင် ၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်တေတွပ်ႇဝႃႈႁိုဝ်။ ၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်တေၸၢင်ႈ တွပ်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ပၢႆးယူႇလီ ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ်ၵၢၼ်ၼႃႈႁိူၼ်းတႃယေး။ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ်ၵၢၼ် ပုၼ်ႈပၢင်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ်ဢိူဝ်ႈၼႆ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ပဵၼ်တႃႇဢွၵ်ႇလႄႇၸွမ်းတႆးၵေႃႉ၊ ၵိၼ်လဝ်ႈ ၵိၼ်မဝ်း၊ လႄႇ လၢဝ်းသၢဝ်းၼၢဝ်း။ တူၺ်းငဝ်းတူင်ႉၸွမ်းၼႃႈႁိူၼ်း၊ ၸွမ်းၸူႉ ၸွမ်းၸူဝ်း၊ လဵၼ်ႈၽဵတ်ႉပုၵ်ႉ လဵၼ်ႈလၢႆး ဢိူဝ်ႈၼႆ ၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်တိုၼ်းတေဢမ်ႇတွပ်ႇၸိူင်ႉၼႆ တိုၼ်းမၼ်ႈၸႂ်ႁူဝ်ပၢၵ်ႇယူႇ။ ၽႂ်ၵေႃႈႁိုဝ်တေၶႂ်ႈလၢတ်ႈ လႃႇၼေႃႈ လွင်ႈဢမ်ႇလီၼႆႉ၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈႁိုဝ်။


ပေႃးၼၼ်ၶိုၼ်းထတ်းသၢင်တူၺ်းလူး ၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်ပၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းဢၼ်လႂ်ၼမ်လိူဝ်။ ဢွၵ်ႇလဵၼ်ႈဢဵၼ် ႁႅင်းႁိုဝ် တူၺ်းငဝ်းတူင်ႉသုမ်းၶၢဝ်းယၢမ်းလၢႆ။ ယူႇမူၼ်ႈꧦသိူဝ်းꧦၸွမ်းၼႃႈႁိူၼ်းႁိုဝ် ၵိၼ်လဝ်ႈမဝ်းသုမ်းယၢမ်း ၸွမ်းဢူၺ်း ၵေႃႉဢူၺ်းသေႈ။ လူလိၵ်ႈလူၶၢဝ်ႇႁိုဝ် လၢတ်ႈၽူင်ႉလၢတ်ႈပိဝ်။ တီႈတႄႉမၼ်း ပေႃးမႃးထတ်းတူၺ်းၶိုၼ်းၸိုင် တၢင်း ဢၼ်ႁဝ်းလႄႈ တၢင်းဢၼ်ႁဝ်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ ပိူင်ႈၵၼ်ၾႃႉလႄႈလိၼ်။ ၽွၼ်းပၢင်ႈမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇပဵၼ်မႃး ၼင်ႇ မုင်ႈမွင်းဝႆႉ။ ႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ ၸင်ႇဢမ်ႇမိူၼ်ၸႂ်ယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်တၢင်းယၢမ်ႈမၢႆသၢမ်ၼႆႉတႄႉ Put First things first ႁဵတ်းဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ၊ လွင်ႈယႂ်ႇဢွၼ်တၢင်းၼႆယဝ်ႉ။ လွင်ႈဢမ်ႇလီ လွင်ႈပႅတ်ႈလွၵ်ႇပႅတ်ႈလၢႆ၊ လွင်ႈဢၼ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈ သုမ်းၶၢဝ်းယၢမ်းလႆၢ ၼၼ်ႉ ၸင်ႇၵွႆႈႁဵတ်းဝၢႆးလိုၼ်း။ ဢမ်ႇႁဵတ်းသေဢိတ်းၼိုင်ႈၶႅၼ်းလီယဝ်ႉ လွင်ႈပႅတ်ႈ လွၵ်ႇပႅတ်ႈလၢႆၼၼ်ႉ။


တၢင်းယၢမ်ႈမၢႆသီႇ Think Win-Win


တၢင်းယၢမ်ႈလီထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ ဝႆႉဝႃႈၽူႈလူလိၵ်ႈၵေႃႈ ပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၶႃႈၵေႃႈပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ၊ ပဵၼ် ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၼင်ႇၵၼ် ယဝ်ႉႁဝ်းသွင်ၵေႃႉ တႅမ်ႈလိၵ်ႈလွင်ႈလီသူၼ်ၸႂ်ႁူဝ်ၼိုင်ႈၼႆၵွၼ်ႇလႃႈ ယဝ်ႉၵေႃႈ ႁဝ်းမီး ၽူႈပၼ်ႁႅင်းပပ်ႉႁႃး ၼိုင်ႈၵေႃႉလႂ်သႅၼ်ၵေႃႉၼႆသေၼေႃႈ ၶႃႈႁဝ်းလႆႈလူမႅၼ်ႈၽိုၼ်ႈလိၵ်ႈဢၼ်ၽူႈလူ လိၵ်ႈတႅမ်ႈ ၼၼ်ႉသေ လႆႈၸႂ်၊ သူၼ်ၸႂ်ၼိူဝ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈၼၼ်ႉတႄႉꧦ။ ၶႃႈႁဝ်းသိုပ်ႇတႅပ်းတတ်း ဢဝ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈၼၼ်ႉ မႃး ၸႅၵ်ႇၽႄပၼ်ၽူႈပၼ်ႁႅင်းၶႃႈႁဝ်းယဝ်ႉ။ ၽွၼ်းပၢင်ႈမၼ်းၸိုင် ၽူႈပၼ်ႁႅင်းၶႃႈၵေႃႈ လႆႈၸႂ်၊ သူၼ်ၸႂ်သေ သိုပ်ႇ သိုဝ်ႉလူ ၽိုၼ်လိၵ်ႈၽူႈလူလိၵ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ။ ၽူႈလူလိၵ်ႈၸင်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၽႂ်ၼႆႉ ၵဝ်တေလူတူၺ်း ၽိုၼ်လိၵ်ႈ မၼ်း လူးၵွၼ်ႇၵႃႈ။ ၽူႈလူလိၵ်ႈၵေႃႈ သိုဝ်ႉလူတူၺ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈၶႃႈသေ ႁၼ်ဝႃႈၶိုၵ်ႉတႄႉ၊ ၶႅမ်ႉတႄႉၼႆသေ သိုပ်ႇ ဢဝ်ပိုၼ်ၽႄပၼ်ၽူႈပၼ်ႁႅင်းၽူႈလူလိၵ်ႈယဝ်ႉ။ ၽွၼ်းပၢင်ႈမၼ်းၸိုင် ၽူႈပၼ်ႁႅင်းၽူႈလူလိၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ တေ မႃးသိုဝ်ႉလူပပ်ႉၶႃႈႁဝ်းယဝ်ႉ။


ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၶႃႈၵေႃႈပိုတ်ႇၽုၺ်ႇၽဵတ်ႉပုၵ်ႉမႂ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈ၊ သွၵ်ႈႁႃတူၺ်းပိုၼ်းၽူႈလူလိၵ်ႈ လၢတ်ႈလွင်ႈ ဢမ်ႇလီၽူႈ လူလိၵ်ႈ ယဝ်ႉၵေႃႈသိုပ်ႇတိုၵ်း သူၼ်းလၢတ်ႈၽူႈပၼ်ႁႅင်းၶႃႈဝႃႈ ယႃႇပေၵႂႃႇသိုဝ်ႉလူၽိုၼ်လိၵ်ႈၽူႈလူလိၵ်ႈ။ လိူဝ် ၼၼ်ႉ သိုပ်ႇလၢတ်ႈၽူႈပၼ် ႁႅင်းပပ်ႉလိၵ်ႈၽူႈလူလိၵ်ႈဝႃႈ ယႃႇပေသိုဝ်ႉပၼ်ႁႅင်းမၼ်း၊ ယႃႇပေလူပပ်ႉ လိၵ်ႈမၼ်း ၼႆသေ ပိုၼ်ႇၽၢဝ်ႇၼင်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။


မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼိူဝ်ၾဵတ်ႉပုၵ်ႉ ၼိူဝ်ဢွၼ်လၢႆးၵေႃႈ ပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်ႉၵမ်ႈပႃႈၼမ်ယဝ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်တူဝ်ၵဝ်ႇတေ လႆႈလီ လႆႈပဵၼ်ၼၼ်ႉ တႅမ်ႈၶႃႉ တႅမ်ႈၶၢႆ ဝႃႈႁင်းၵၼ်ပေႃးၸေးပေႃးယေႃးယဝ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈႁိုဝ် ပေႃးလၢတ်ႈ သိုဝ်ႈꧦ မၼ်းၵေႃႈ ၵူၼ်းၸိူင်ႉၶဝ်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇဢွင်ႇမၢၼ် ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလႆႈသႄႈ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၽူႈလူလိၵ်ႈၶိုၼ်းထတ်း တူၺ်း ၶႃႈလူး မၼ်းပိူင်ႈၵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်။


တၢင်းယၢမ်ႈမၢႆသီႇၼႆႉတႄႉ Think Win-Win ႁႂ်ႈမီးတၢင်းဝူၼ်ႉဝႃႈ ၽႂ်ဢမ်ႇပေႉ ၽႂ်ဢမ်ႇ သုမ်း၊ ၽႂ်ဢမ်ႇသႃႇ ၽႂ်ဢမ်ႇၼႃႇၼႆတႃႉ ယႃႇပေလဵင်ႉတၢင်းဝူၼ်ႉဢၼ်ဝႃႈ ၵဝ်တေလႆႈပေႉ မၼ်းတိုၼ်းတေလႆႈသုမ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၵွႆႈယဝ်ႉယႃႇ တိူင်းမၼ်းလႃႈ ႁဝ်းတေႉတိုၼ်းပဵၼ်ၾၢႆႇသုမ်းယူႇယဝ်ႉ ၼႆသေၵမ်း ႁႂ်ႈမေႃလဵင်ႉတၢင်း ဝူၼ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ပိူၼ်ႈၵေႃႈတေဢမ်ႇသုမ်း ၵဝ်ၵေႃႈတေဢမ်ႇသုမ်း၊ ပိူၼ်ႈၵေႃႈတေဢမ်ႇၸဵပ်း ၵဝ်ၵေႃႈ တေ ဢမ်ႇၸဵပ်းၼႆလႄႈ ႁႂ်ႈမီးၽွၼ်းပၢင်ႈတၢင်းသွင်ပႃႈသွင်ၾၢႆႇၼၼ်ႉသေ ၵမ်း။


တီႈတၢင်းယၢမ်ႈႁူဝ်ၼႆႉ ၶႂ်ႈယွၼ်းၸိမ်ဝႃႈ လွင်ႈဢၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်မႃးပေႉၵိၼ်လူလၢႆ တႆးႁဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ယင်းမီး တႆးမၢင်ၸိူဝ်းဝႃႈ “တိူင်းမၼ်းလႃႈ၊ ၵွႆႈယႃႇမၼ်းလႃႈ မၢၼ်ႈၶဝ်ႁႅင်းယႂ်ႇလူင် ၶဝ်မီးတၢင်းႁူႉလႄႈ ၶိူင်ႈၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၶႅမ်ႉလႄႈ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႉၶဝ် ဢမ်ႇတိုၵ်းပေႉၶဝ်လႆႈလေႃႇ။ ဢၼ်ၶဝ်မႃးပေႉၵိၼ်ႁဝ်း ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဝႆႉဝႃႈ ပဵၼ်ဝူတ်ႈၵၢမ်ႇ တႆးယဝ်ႉႁေလႃႈ” ၼႆၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈမီးသေ ပၼ်မၢၼ်ႈပေႉၵိၼ်ယူႇဝၼ်းဝၼ်း ၶိုၼ်းၶိုၼ်း မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ပွႆႇပိုၼ်ႉ ပႅတ်ႈႁိူၼ်းယေး ပၼ်ႁႂ်ႈပိူၼ်ႈမႃးယူႇလၢႆလၢႆ ၼမ်ႉၸႂ်ဢၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇလီလဵင်ႉသႄႈ ပေႃးၽႂ်မီးၵေႃႈ ပႅတ်ႈ ႁေလႃႈ။


တၢင်းယၢမ်ႈမၢႆႁႃႈ Seek First to Understand, then to be Understood


တၢင်းယၢမ်ႈလီထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉၵေႃႈ ဝႆႉဝႃႈၽူႈတႅမ်ႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈၽူႈလူလိၵ်ႈႁဝ်းၶဝ်လူၽိုၼ်လိၵ်ႈၶႃႈ၊ သိုဝ်ႉလူ ပပ်ႉ ၶႃႈၼမ်ၼမ်ၼႆသေၵွၼ်ႇလႃႈ “ၵဝ်ၶႃႈၵၢၼ်ႉၶတ်းၸႂ်တႅမ်ႈမႃး တေႉꧦဝႃႈꧦဢိူဝ်ႈၼႆႉ၊ တႃတေတႅမ်ႈလိၵ်ႈႁူဝ်ၼႆႉ လႆႈ ပၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းတေႉꧦဝႃႈꧦဢိူဝ်ႈၼႆႉ၊ ၶႅၼ်းတေႃႈလူလိၵ်ႈၶႃႈသေၵမ်းꧦ ၼႆ သေ လၢတ်ႈၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်ၸိုင် ၸွင်ႇ တေတူၵ်းထုၵ်ႇၶႃႈႁိုဝ်။ ၶႃႈဝႃႈတႄႉ ဢမ်ႇတူၵ်းထုၵ်ႇသေဢိတ်း။ လွင်ႈဢၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၶတ်းၸႂ်တႅမ်ႈမႃး၊ လွင်ႈ ဢၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လႆႈသုမ်းၶၢဝ်းယၢမ်းမႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၽႂ်တေမႃးသူၼ်ၸႂ်၊ ၽႂ်ႁိုဝ်တေၵႂႃႇဝူၼ်ႉသွၼ်ႇမၼ်းယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇဝႃႈၼၼ်ႁိုဝ်။


ပိူင်လူင်မၼ်းဢၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵိုင်ႇလီဝူၼ်ႉလႄႈ ႁဵတ်းၼၼ်ႉတႄႉ ၽိုၼ်ႈလိၵ်ႈဢၼ်ၶႃႈတႅမ်ႈၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ်တေ ပဵၼ် ဢၼ်ပၼ်ၽွၼ်းလီၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်လႄႈ ႁႂ်ႈၵိုင်ႇတင်းၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်ၶၢမ်ႇသုမ်းၶၢဝ်းယၢမ်းသေလူလိၵ်ႈၶႃႈၼၼ်ႉ တေလႆႈႁဵတ်းႁိုဝ်တႅမ်ႈ၊ တေလႆႈတႅမ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ဢေႉ ၼႆၼၼ်ႉၵူၺ်း ဢၼ်ၶႃႈတေလႆႈဝူၼ်ႉ။ ဝၢႆးသေၽူႈလူလိၵ်ႈ ၶဝ် လႆႈလူၽိုၼ်လိၵ်ႈႁူဝ်ၼႆႉဢၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ တႅမ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉလႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်သဵင်ႈၸႂ်၊ သုမ်းၶၢဝ်းယၢမ်း လၢႆ၊ ဢမ်ႇမီးၽွၼ်းလီသင်သေၶႅၵ်းပေႃး ၼႆၸိုင် ဢဝ်တၢင်းႁူဝ်ၸႂ်ၽိူၵ်ႇၸိုၼ်ႈၶၢဝ်သႂ်သေတႅမ်ႈၼႆလၢႆး ၸၢင်ႈၵႂႃႇ ထူးလၢႆးသင်လႃႇ။


ၵွပ်ႈၼၼ် တၢင်းယၢမ်ႈမၢႆႁႃႈၼႆႉတႄႉ Seek first to understand, then to be understood ၶႂ်ႈႁဵတ်း သင်ႁဵတ်း ႁႂ်ႈမီး ယိူင်းမၢႆလႄႈ ႁႂ်ႈႁူႉတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇဝႃႈ ၵဝ်ႁဵတ်းပိူဝ်ႈသင် ႁဵတ်းတႃႇသင်၊ ယွၼ်ႉသင်လႄႈႁဵတ်း ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် ပဵၼ်ၸိူင်ႉၼႆဝႆႉၼေႃႈ ဢမ်ႇႁူႉႁဵတ်းသင်ယူႇ ပိူၼ်ႈႁဵတ်းႁဝ်းၵေႃႈႁဵတ်း၊ ပိူၼ်ႈၵႂႃႇ ႁဝ်းၵေႃႈၵႂႃႇ၊ ပိူၼ်ႈသွၼ်ႁဝ်းၵေႃႈသွၼ်၊ ပိူၼ်ႈလၢတ်ႈႁဝ်းၵေႃႈလၢတ်ႈ။ ပူႇမွၼ်ႇၼၢႆးယႃႈႁဝ်းႁဵတ်းမႃးလႄႈ ႁဝ်းၵေႃႈသိုပ်ႇ ႁဵတ်းၵူၺ်း။ ဢမ်ႇတွၼ်ႉဝူၼ်ႉဝႃႈ ယွၼ်ႉသင်လႄႈႁဵတ်းသေပွၵ်ႈ။ ၶႂ်ႈယွၼ်းၸိမ်ထႅင်ႈဝႃႈ ပႃႇတီႇ တႆးလႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁဝ်းမိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈၸိုင် ဢမ်ႇႁူႉဝႃႈတင်ႈမႃးပႃႇတီႇႁဵတ်းသင် ဢမ်ႇႁူႉဝႃႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉယွၼ်ႉသင်၊ ၵွပ်ႈၼၼ် ၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸင်ႇ တေယိုတ်းယၢဝ်း။ ပႃႇတီႇၸင်ႇတေၼမ်မႃးယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉ ၶေးဢမ်ႇပဵၼ် ၼၼ်ယဝ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။


တၢင်းယၢမ်ႈမၢႆႁူၵ်း Synergise


တၢင်းယၢမ်ႈလီထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ ဝႆႉဝႃႈမီးတူၼ်ႈမၢၵ်ႇၵႅမ်ႈၶွင်ႇတူၼ်ႈၼိုင်ႈ မီးမၢၵ်ႇမၼ်းႁႃႈလုၵ်ႈ မီးၵူၼ်း သွင် ၵေႃႉၶတ်းၸႂ်ပိတ်းမၢၵ်ႇၵႅမ်ႈၶွင်ႇၼၼ်ႉၼႆသေၵွၼ်ႇလႃႈ ၶဝ်သွင်ၵေႃႉၼႆႉ ၽႂ်ၵေႃႈယိုၼ်းပိတ်းဢမ်ႇထိုင် ဢဝ်မႆႉ သေႇၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈၶၢမ်ႇၸေး တဵင်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈသေ ယိုၼ်းဢဝ်လႆႈမၢၵ်ႇၵႅမ်ႈၶွင်ႇ တၢင်းႁႃႈလုၵ်ႈ ယဝ်ႉ ၵွပ်ႈၼၼ် တၢင်းယၢမ်ႈမၢႆႁူၵ်းၼႆႉတႄႉ Synergy ႁႅင်းႁူမ်ႈသၢင်ႈၼႆယဝ်ႉ။


မိူဝ်ႈႁႅင်းသွင်ႁႅင်းႁူမ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉ တိူဝ်းႁႅင်းသေႁႅင်းလဵဝ်ၶေႃꧦယဝ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်လွင်ႈလႂ်သေၵေႃႈ တိုၼ်း တေၸဵဝ်းယဝ်ႉၸဵဝ်းတူဝ်ႈဢမ်ႇႁၢင်ႉယဝ်ႉ။ မၢၵ်ႇၵႅမ်ႈၶွင်ႇၼၼ်ႉ ဢၢၼ်းပိတ်းဢဝ်ႁင်းၵေႃႉလဵဝ် ၵူၺ်းတႄႉ ဢမ်ႇ ပိတ်းလႆႈလေႃႇ မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵဝ်ႁူမ်ႈႁႅင်းတင်းၼမ်သေပိတ်း၊ ႁူမ်ႈႁႅင်းတၢင်ႇၵေႃႉသေပိတ်း ၵွၼ်ႇၸင်ႇတေပိတ်းလႆႈ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ယိုင်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇႁူမ်ႈလႆႈႁႅင်းပိူၼ်ႈၼမ်လႆႈၵႃႈႁိုဝ် ယိုင်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေႁဵတ်း သၢင်ႈၵႂႃႇလႆႈၵႆ၊ တေတိူဝ်းႁဵတ်း သၢင်ႈလႆႈလိူဝ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼႆႈ ၶႂ်ႈယွၼ်းၸိမ်ဝႃႈ လွင်ႈဢၼ်မိူင်းတႆးပႆႇၵွၼ်းၶေႃ၊ ပႆႇပဵၼ်မူႇပဵၼ်ၸုမ်း တိုၵ်ႉပဵၼ်ပႃႇတီႇ ၵဝ်ပႃႇတီႇမႂ်း၊ တပ်ႉသိုၵ်းၵဝ်တပ်ႉသိုၵ်းမႂ်းယူႇၸိူင်ႉၼၼ်ၵူၺ်းလႄႈယဝ်ႉ။ ပႆႇမီးႁႅင်းႁူမ်ႈသၢင်ႈၵၼ် မိူဝ်ႈႁဝ်းၶူင်သၢင်ႈ ႁႃလႆႈႁႅင်းႁူမ်ႈသၢင်ႈ Synergise ၼၼ်ႉယဝ်ႉ မိူင်းတႆးတေၵွၼ်းၶေႃ။


တၢင်းယၢမ်ႈမၢႆၸဵတ်း Sharpen the Saw


တၢင်းယၢမ်ႈလီထႅင်ႈႁူဝ်ၼိုင်ႈလႄႈ ၶေႃႈလိုၼ်းသုတ်းတႄႉ ဝႆႉဝႃႈၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈလႆႈၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်းဢၢၼ်ႇႁူဝ် သိပ်း ပီတႅပ်းတူၼ်ႈမႆႉယူႇၼႆၵွၼ်ႇလႃႈ။ တူၺ်းသႆၢငႆၢမၼ်းၸိုင် ထႅင်ႈႁူဝ်သိပ်းပီၵေႃႈ ပႆႇႁၼ်လၢႆးတၢင်းမႆႉၼၼ်ႉ တေ လူမ်ႉသေၶႅၵ်း။ ၵူၼ်းႁိမ်းႁိူၼ်းမၼ်းယိူၼ်ႉဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉလႄႈ မႃးၸူးၵူၼ်းတႅပ်းမႆႉၼၼ်ႉသေလၢတ်ႈ “သင်မႄး လပ်ႉၽႃႉ လပ်ႉမိတ်ႈယဝ်ႉ ၸင်ႇတႅပ်းတႄႉ တေၸဵဝ်းလူမ်ႉယူႇယူဝ်ႉ”။ ၵူၼ်းတႅပ်းမႆႉၸင်ႇၶိုၼ်း လၢတ်ႈဝႃႈ “သင်ၵုမ်ႇ လပ်ႉၽႃႉ လပ်ႉမိတ်ႈယူႇၵူၺ်းၸိုင် သုမ်းၶၢဝ်းယၢမ်းလၢႆၵူၺ်းႁေယဝ်ႉလေႃႇ” ၼႆယဝ်ႉ။


ဝၢႆးသေလႆႈလူဢပုမ်ႇႁူဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ ၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်ယင်းတေၶႂ်ႈၶူဝ်လဵၼ်ႈၵွၼ်ႇယူဝ်ႉ၊ တီႈတႄႉမၼ်း ဢၼ်ပဵၼ် ယူႇမီးယူႇၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းႁဝ်းၵေႃႈ ပဵၼ်ၼႆၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၼိုင်ႈဝၼ်းၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈဝၼ်းၶိုင်ႈၸူဝ်ႈမူင်း၊ ၼိုင်ႈဝူင်ႈၼိုင်ႈဝၼ်းသွင်ဝၼ်းဢွၼ်ႇၵူၺ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇတမ်ႉပၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းဢွၵ်ႇလဵၼ်ႈဢဵၼ်ႁႅင်းသေပွၵ်ႈ၊ သေဝၼ်း။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈပၢႆးယူႇလီႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ ယိုင်ႈထဝ်ႈယိုင်ႈၼႃႇမႃးတိၵ်းတိၵ်း။


ပေႃးမႃးတူၺ်းၾၢႆႇလိၵ်ႈၾၢႆႇလၢႆးၵေႃႈ ၼႂ်းၼိုင်ႈဝၼ်းၼၼ်ႉ သိပ်ႈႁႃႈမီႉၼိတ်ႉဢွၼ်ႇၵူၺ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉပၼ် ၶၢဝ်းယၢမ်းသေလူလိၵ်ႈသေပွၵ်ႈ သေၽိုၼ် သေပပ်ႉ ပေႃးၵုမ်ႇလူလိၵ်ႈလူလၢႆးယူႇၵူၺ်းၸိုင် သုမ်းၶၢဝ်း ယၢမ်းလၢႆ ၵူၺ်းယဝ်ႉၼႆသေ ဢဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်းၼၼ်ႉ ၵႂႃႇၵိၼ်လဝ်ႈ၊ ၵိၼ်ၵျေႃႇ၊ ၵႂႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်းတီႈဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈလွင်ႈလႆႈတႃပႅတ်ႈ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လႄႈ တၢင်းႁူႉႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇၼမ် ဢမ်ႇယႂ်ႇမႃးသေဢိတ်း ယိုင်ႈထဝ်ႈယိုင်ႈတၼ်ၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်းယဝ်ႉ။


မိူဝ်ႈတေႃႇသူႈပၼ်ႁႃ တၢၵ်းတုၵ်ႉယၢၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵူၺ်းဝူၼ်ႉႁႃလၢႆးတၢင်းငၢႆႈသေ ဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈလၢႆလၢႆ ၵူၺ်း ဢမ်ႇတွၼ်ႉၶူၼ်ႉၶႂႃႉ လဵပ်ႈႁဵၼ်းလွင်ႈတၢင်းမၼ်းလီလီ သေၵႄႈလိတ်ႈသေပွၵ်ႈသေမိူဝ်ႈ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇၵူၼ်း ယွၼ်းၵိၼ်တႃႇလႂ်တႃႇၼၼ်ႉ၊ ဝၼ်းလႂ်ဝၼ်းၼၼ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်တၢင်းယၢမ်ႈမၢႆၸဵတ်း ၶေႃႈလိုၼ်း သုတ်းၼႆႉတႄႉ Sharpen the Saw လပ်ႉၽႃႉလပ်ႉလဵၵ်းလိူဝ်ႈ ႁႂ်ႈၽၢႆၽၢႆတႃႉ ၾိုၵ်းလပ်ႉၼမ်ႉၵတ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁႂ်ႈတိူဝ်းမႃးၵူႈဝၼ်းတႃႉ ၾိုၵ်းသၢၼ်းႁႂ်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႅၼ်ႇၶႅင်မႃးၵူႈမိုဝ်ႉၵူႈဝၼ်းတႃႉ။


ယွၼ်ႉၼၼ် ၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ် လူလိၵ်ႈၼမ်ၼမ်၊ လူလိၵ်ႈဢၼ်ပၼ်တၢင်းႁူႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇ၊ လူလိၵ်ႈဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈ ၵဝ်ႇမီးႁႅင်းတူဝ်၊ ႁႅင်းၸႂ်တႃႉ လိၵ်ႈဢမ်ႇလႆႈလွင်ႈလႆႈၶႆၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယႃႇပေၵႂႃႇသုမ်းၶၢဝ်းယၢမ်းသေလူမၼ်းလႃးလႃး။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ထွမ်ႇတြႃး၊ ထွမ်ႇၶေႃႈသင်ႇသွၼ် ဢၼ်ႁႂ်ႈၽူႈလူလိၵ်ႈၶဝ်မီးတၢင်းႁူႉ၊ တၢင်းလၵ်းလႅမႃး ၼၼ်ႉတႃႉ။ ယႃႇပေၵႂႃႇထွမ်ႇ လွင်ႈဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈလႆႈၶႆ၊ မိူၼ်ၸိူင်ႉထႆႇငဝ်းတူင်ႉသေ လႃႇၵၼ် ပွင်ႉၵၼ် သေႉၵၼ် ၼိူဝ်ၾဵတ်း ပုၵ်ႉ၊ ၼိူဝ်ဢွၼ်လၢႆးၼၼ်ႉ ယႃႇပေပၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်း ၶၢမ်ႇသဵင်ႈငိုၼ်းၾူၼ်းသေ ထွမ်ႇမႅၼ်ႈလႃးလႃး။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းပၢင်သွၼ် ၽိူမ်ႉထႅမ်တၢင်းႁူႉဢၼ်တေၼႄပၼ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈၽူႈလူလိၵ်ႈ ၶဝ် တေဢွင်ႇမၢၼ် ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼၼ်ႉၵူၺ်းလႄႈ တၢင်းယၢမ်ႈဢၼ်လၢတ်ႈမႃးၸိူဝ်းၼႆႉ လုၵ်ႉမႃးတီႈတၢင်းယၢမ်ႈၸဵတ်းပိူင် The  7 habits Highly Effective People ဢၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ Stenphen Covey ၸူႉႁွမ်တွမ်တႅမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉသေ ၶိုၼ်းမႃးတေႃႉ တႆႉၶႆႈၼႄ ၽူႈလူလိၵ်ႈပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၶဝ်ယဝ်ႉ။

ပေႃးၶႂ်ႈႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၶႂ်ႈမီးလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၸႅတ်ႈ  ၶႂ်ႈႁႂ်ႈတႆးၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ၸိုင် တေလႆႈပၵ်း ၸႂ်ပွင်ၵၢၼ် ပၢႆးပၺ်ၺႃၵွၼ်ႇ“Education is the most powerful weapon” ပၢႆးပၺ်ၺႃၼႆႉ ပဵၼ်ၵွင်ႈၵႂႃႇႁႅင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ ယဝ်ႉၼႆ ၽူႈၼမ်းၸိုင်ႈမိူင်းဢမႄႇရိၵ ၼႄႇသၼ်ႇမၼ်ႇတႄးလႃး ယၢမ်ႈလၢတ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ ၽူႈၼမ်းမိူင်း သိင်ႇၵပူဝ်း လီၵွမ်ႇယူႉၵေႃႈ ၵွပ်ႈႁူႉႁၼ်ဝႃႈ ပၢႆးပၺ်ၺႃၼႆႉယဝ်ႉ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းလဵၵ်ႉꧦဢွၼ်ႇ သိင်ႇၵပူဝ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၼၼ်ႉ ၼႆလႄႈပၼ်ႁႅင်းပၢႆးပၺ်ၺႃ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶဝ်ပဵၼ်ၼိုင်ႈၼႂ်းၵုၼ်ဢေးသျႃးၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၼႆႉယဝ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈႁိုဝ်။ မိူင်းဝၼ်းတူၵ်းတႄႉ ဢမ်ႇလၢတ်ႈၵေႃႈႁူႉၵၼ်ယူႇ။


ပေႃးၼၼ်တႆးႁဝ်းလူး ပၵ်းၸႂ်ပၢႆးပၺ်ၺႃၵႃႈႁိုဝ် ‘’မေႃလိၵ်ႈၸင်ႇၵေႃႉ ၸၢႆးလၢႆးလီၸင်ႇပေႉပိူၼ်ႈ’’ ‘’လိၵ်ႈပဵၼ်ငိူၼ်ႈ ႁႅင်းမိူင်း ပိူင်းႁႂ်ႈမိူင်းၶိုၼ်ႈ” ၼႆ ၶေႃႈၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်လၵ်းထၢၼ်ဢၼ်ၼိုင်ႈ လွင်ႈဝႃႈ ပူႇမွၼ်ႇၼၢႆး ယႃႈႁဝ်း ၶဝ် တိုၼ်းပၵ်းၸႂ်ၼိူဝ်ၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ၺႃယူႇ။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၼ်ႇၾႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸႅၵ်ႇၵူၼ်းပဵၼ်သီႇၸူဝ်ႈပၢၼ် ပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းမႃး။ မိူၼ်ၼင်ႇ- ပၢၼ်ႈၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ၵူႈၵေႃႉတၵ်းလႆႈႁဵၼ်းသွၼ် ဢဝ်တၢင်းႁူႉ။ ပၢၼ်သွင်ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆလႄႇဝၢၼ်ႈလၢဝ်းမိူင်း ႁႃတၢင်းႁူႉ။ ပၢၼ်သၢမ်ၼၼ်ႉ ပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းသေ ႁႃတၢင်းႁူႉ။ ပၢၼ်သီႇၼၼ်ႉ သိုပ်ႇသင်ႇသွၼ်ပွၼ်ႈပၼ်သႅၼ်းႁုၼ်ႈမႂ်ႇ ႁႂ်ႈမီးတၢင်းႁူႉ။ ၼႂ်းသီႇပၢၼ်ၼႆႉ တႄႇဢဝ်ပၢၼ် ၼိုင်ႈ တေႃႇထိုင်သီႇၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈၸတ်းႁႂ်ႈၵၢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းယႃႇၶၢတ်ႇ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ လႆႈႁၼ်ပၢႆးပၺ်ၺႃၼႆႉ ပဵၼ်ငဝ်ႈငႃႇတႃႇၵူႈၸူဝ်ႈပၢၼ်ဝႆႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ တႆးႁဝ်းၵေႃႈႁိူဝ်ႈႁိူင်း ဢုပ်ႉလႆႈမိူင်းတႂ်ႈမိူင်းၼိူဝ် ပူၵ်းတင်ႈလႆႈႁေႃ သႅင်တႆးမႃးယဝ်ႉ။

ၸွမ်းၼင်ႇ ၵၢပ်ႈဝၢၼ်ႈပၢၼ်မိူင်းလႅၵ်ႈလၢႆးၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးႁဝ်းၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်တူင်ႉတိုၼ်ႇ လႅၵ်ႈလၢႆႈ ၸွမ်း ၼင်ႇဝႃႈလႄႈ။ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ်ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈ၊ၵၢၼ်မိူင်း၊ၵၢၼ်ပၢႆးပၺ်ၺႃႇ၊ၵၢၼ်ၾၢႆႇယူႇလီလႆႈႁၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းၼုမ်ႇတူင်ႉၼိုင်တိုၼ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈၵူႈၸွၵ်ႉၵူႈတီႈ။မိူၼ်ၼင်ႇ ဢွၼ်ၵၼ်ၵဵပ်းယုၵ်းယၵ်း၊ ၽုၵ်ႇတူၼ်ႈမႆႉ၊ ၸွႆႈထႅမ် ၼႂ်းပွၵ်ႉၼႂ်းဝၢၼ်ႈ။ ဢွၼ်ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁူမ်ႈတုမ်။ ဢွၼ်သၢၼ်ၶတ်းၵၢၼ်ၶုတ်းႁႄႈ ၶုတ်းႁိၼ် ဢၼ် တုမ်ႉတိူဝ်ႉသိူင်ႇဝႅတ်ႉလွမ်ႉ သၽႃႇဝမႄႈမိူင်းတႆး ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈႁၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆး တူင်ႉတိုၼ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈမႃး တႄႉ တႄႉဝႃႈဝႃႈ။


ၸင်ႇသမ်ႉမီးမႃးၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇၼၼ်ႉၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႆႉၼႂ်းဝၢၼ်ႈၽႂ်ဝၢၼ်ႈမၼ်း။ ပွၵ်ႉၽႂ်ပွၵ်ႉမၼ်းလႄႈ လွင်ႈပဵၼ် မူႇပဵၼ်ၸုမ်းၼႆႉလႆႈႁၼ်ၽွၼ်းပၢင်ႈမၼ်းမီးတင်းၼမ်တင်းလၢႆ။ ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးၵေႃႉၼိုင်ႈလႄႈ ၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႈၸမ်ၸႂ်၊ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ၊မိုတ်ႈၵိုဝ်းၵၼ်မႃး၊မေႃၸွႆႈထႅမ်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ၶဝ်ႈၸႂ်ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈ ၵၢၼ်မိူင်းမႃးလႄႈ မေႃဢဝ် တွၼ်ႈသွၼ်မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးယဝ်ႉ မေႃမုင်ႈႁၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းတႃႇမိူဝ်းၼႃႈမႃး တႄႉတႄႉ ၼင်ႇဝႃႈယဝ်ႉ။


တေႃႈၼင်ႇၵူၼ်းလူင်မိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၶဝ်ၵေႃႈဢွၼ်ၵၼ်ပၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းၼုမ်ႇ၊ တိုၵ်းသူၼ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇ၊ပိုၵ်ႉပၼ်ၼမ်ႉ ၵတ်ႉၵူၼ်းၼုမ်ႇတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။မိူၼ်ၼင်ႇႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇလႄႇပူဝ်ႇမိူင်းဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇ ၵျေႇလမီႇၵႃႇပုၼ်ႇၵေႃႈလႆႈ သဵင်ၵႃႈတီႈၵူၼ်းၼုမ်ႇဢၼ်ပဵၼ်လုၵ်ႈႁဵၼ်းၶဝ်ၼၼ်ႉသေပဵၼ်မႃးၽူႈမီးဢၢမ်းၼၢတ်ႈၾၢႆႇၶတ်းၶၢၼ်ႉၼႂ်းသၽႃးမိူင်းပရိတိၼ်ႇၶဝ်ယဝ်ႉ။လိူဝ်ၼၼ်ႉၸၢႆးၵျၵ်ႉမၽူႈမၢၵ်ႈလူင်မိူင်းၶႄႇၵေႃႉၶူင်သၢင်ႈႁူင်းၵၢၼ်ဢလီႇပပၵေႃႈယင်းတိုၵ်းသူၼ်းထိုင်ၵူၼ်းလူင်ၵူႈၵေႃႉဝႃႈ “ၸိူဝ်းႁဝ်းလူဝ်ႇလႆႈလူင်းတိုၼ်းၼိူဝ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇၼမ်ၼမ်ပၼ်ႁႅင်းၶဝ်ၼမ်ၼမ်ယဝ်ႉ၊ ယွၼ်ႉပိူၼ်ႈဝႃႈၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ်ၼႆႉႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈလီလိူဝ်ၵူၼ်းလူင်ၸိူဝ်းႁဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ” ၼႆလူးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။


ၵွပ်ႈၼၼ် ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ်ပူႇၵၢင်ႉ၊ ပူႇႁဵင်၊ ၶုၼ်သိုၵ်း၊ ၶုၼ်သိုၵ်းလူင်၊ ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇမုၵ်ႉၸုမ်းလႂ်ၵူၼ်းလူင်ၵေႃႉ လႂ်ၵေႃႈယဝ်ႉ။ ၵေႃႉဢၼ်ဢမ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႆႉပဵၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်းမိူင်းမိူဝ်းၼႃႈမိူင်းၸိုင်ႈတႆးယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼႆလူဝ်ႇ လႆႈပိုၵ်ႉ၊ ၾိုၵ်း၊ လပ်ႉ၊ သွၼ်ပၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ်ႁႂ်ႈႁူႉမေႃၶႅၼ်ႇၶႅၼ်ႇယဝ်ႉၼႆၼၼ်ႉ မိူၼ်ႁၢင်ႈဢမ်ႇမီးၽႂ်လႂ်သေၵေႃႉ သေၵူၼ်း။ ယင်းၵွႆသိုပ်ႇဝႃႈတႃႇတေမႃးပုတ်ႈ တိၼ်တၢင်မိုဝ်းႁဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈပဵၼ် ၵူၼ်းၼုမ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ ၼႆလၢတ်ႈႁတ်းႁတ်းႁၢၼ်ႁၢၼ်ဢွၵ်ႇပၢၵ်ႇမႃးႁင်းၽႂ်မၼ်းပႃႈၼႃႈၵူၼ်းၼုမ်ႇတင်းၼမ်ၼိူဝ်ၶဵင်ႇသုင်ၼၼ်ႉ။တွၼ်ႇတႃႈၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးႁဝ်းလီဢဝ်ၵုင်ႇမုၼ်ၸူမ်းၸွမ်းႁၢၼ်ႉၸႂ်တႄႉယဝ်ႉတီႈလႆႈမီးၵူၼ်းလူင်ၸိူင်ႉၼင်ႇၶဝ်ၼႆႉ။


ၼႂ်းတၢင်းလဵဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း ၵူၼ်းလူင်ၸိူဝ်းဢၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ယုမ်ႇယမ်ဢဝ်ၵုင်ႇဢဝ်မုၼ် လွင်ႈၶဝ်ပဵၼ်ၵူၼ်း လူင်၊ ၵိုင်ႇပဵၼ်ႁူဝ်ၼႃႈၼႆၼၼ်ႉ သမ်ႉၶၢၼ်ပၢၵ်ႇမႃးထႅင်ႈလၢႆးၼိုင်ႈ “ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇလူဝ်ႇၽွတ်ႈယဝ်ႉ၊ ၽွတ်ႈၵေႃႈသုၵ်ႉသၵ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉ၊ ၽွတ်ႈမႃးၵေႃႈ ၵမ်ႉသၢၼ်ၶတ်းၸုမ်းၼၼ်ႉ ၸုမ်းၼႆႉ၊ ဢမ်ႇၶႂ်ႈထွမ်ႇဢၼ်ၵူၼ်း လူင်ၶဝ်လၢတ်ႈယဝ်ႉ”။


လိူဝ်ၼၼ်ႉ တီႈပၢင်ၵုမ်ပိူင်ၶွတ်ႇၽွတ်ႈဢုပ်ႇပိူင်ႇၼႂ်းမိူင်းတီႈၼိုင်ႈ မိူဝ်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ်တၢင်ႇလၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈဝႃႈ ၶဝ်တေၽွတ်ႈၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႃႈတီႈ ၼႆၼၼ်ႉၵူၼ်းလူင်ၵေႃႉၼိုင်ႈ ထၢမ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ်ဝႃႈ “သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ သူၽွတ်ႈၸုမ်းၶိုၼ်ႈမႃးၸိုင် ၸွင်ႇသူတေယူႇတႂ်ႈ ပူႇၵၢင်ႉပူႇႁဵင်၊ ၸွင်ႇတေယူႇတႂ်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းႁိုဝ်” ယဝ်ႉၵေႃႈ သိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ “ပေႃႈသူၽွတ်ႈၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ ၵူဝ်မၼ်းမႃးၶတ်းၶႂၢင်သဵၼ်ႈတၢင်းမုၵ်ႉၸုမ်းလႄႈ ၵူဝ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်ဢမ်ႇႁၼ်လီဢိူဝ်ႈ”။ ၵူၼ်းလူင်ၵေႃႉၼိုင်ႈသမ်ႉ လၢတ်ႈတီႈၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ်ဝႃႈ “ၵၢၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈလူႇ၊ လူႉ၊ ၵိၼ်တၢႆ ၼႂ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းၼႃးၵူၺ်း။ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး ႁူၵ်းသိပ်းပီပၢႆ ဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်း သုမ်းဝၢၼ်ႈသုမ်းမိူင်းၵႂႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ယွၼ်ႉၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ် ၵႂႃႇႁူမ်ႈၵၼ်တင်း မၢၼ်ႈသေ ၼႄၵၢင်ၸႂ်တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ”။ လိူဝ်ၼၼ်ႉၵူၼ်းလူင်ၵေႃႉၼိုင်ႈ ယင်းၵွႆသိုပ်ႇလွၵ်ႇငိုတ်ႈဝႃႈ “ၸုမ်းလႂ်ၵေႃႈယဝ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉၽွတ်ႈၶိုၼ်ႈမႃးယဝ်ႉ မႃးၶတ်းၶႂၢင်သဵၼ်ႈတၢင်းၼႃႈၵၢၼ်၊ ပေႃႇလသီႇႁဝ်းၸိုင် တိုၼ်း မၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ၽူႈၶဵၼ်ႁဝ်းၵူၺ်း” ၼႆယဝ်ႉ။ ၶေႃႈၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လီၵႂင်ၸႂ်လႄႈ တိုၼ်ႇၽၢၼ်ႈၸွမ်း တႄႉတႄႉ။


လိူဝ်ၼၼ်ႉ ၶေႃႈၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ မႃးႁဵတ်းႁႂ်ႈလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၼိူဝ်ၵူၼ်းလူင်ယွမ်းလူင်းၵႂႃႇပဵၼ်ပုတ်း ပဵၼ်တႅင်ႈ၊ ပဵၼ်သင်လႄႈၵူၼ်းလူင်တႆးလၢတ်ႈမႃးၸိူင်ႉၼႆ။ ၼႂ်းယၢမ်းမိူဝ်ႈပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ်ပၼ်ႁႅင်း တိုၵ်းသူၼ်း ၽိူမ်ႉထႅမ်ပၼ်ၼမ်ႉၵတ်ႉၵူၼ်းၼုမ်ႇယူႇၼၼ်ႉ ၵူၼ်းလူင်ႁဝ်းမၢင်ၸိူဝ်းသမ်ႉ မိူၼ်ႈႁၢင်ႈဢမ်ႇ ပႆႇယုမ်ႇယမ်ၼိူဝ်ၵူၼ်း ၼုမ်ႇ၊ မိူၼ်ႁၢင်ႈတိုၵ်ႉၵူဝ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇမႃးၶီႇႁူဝ်၊ ၵူဝ်မႃးႁိမ်ဢဝ်တၼ်းႁဵင်း ဢၢမ်းၼၢတ်ႈၶဝ်ၵေႃႈမီးမီးဝႆႉယူႇ။ ဢမ်ႇ ၼၼ်ၵေႃႈ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ယွၼ်ႉပိုၼ်းႁၢင်ႈႁၢႆႉၸႃႉလူင် ဢၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇမိူဝ်ႈ ပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်သၢင်ႈဝႆႉ ၼၼ်ႉႁိုဝ်။


ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈလီ တီႈတႄႉမၼ်း ၵူၼ်းလူင်ၶဝ် လူဝ်ႇလႆႈပၼ်သုၼ်ႇၵူၼ်းၼုမ်ႇၼမ်ၼမ်ယဝ်ႉ ပိုၵ်ႉၾိုၵ်းပၼ် ႁႂ်ႈတူဝ်ႈတၼ်းတႃႇပုတ်ႈတိၼ်တၢင်မိုဝ်းၶဝ် ႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ ၽႃႇသႃႇ၊ သႃႇသၼႃႇၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈႁိုဝ်။ ၵူၼ်းလူင်တႆးထုၵ်ႇလီႁၢင်ႈႁႅၼ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်းယဝ်ႉ၊ ထုၵ်ႇလီႁူၺ်း ၸၼ်ဢဝ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ႁႂ်ႈမေႃၶဝ်ႈၸႂ် ပွင်ႇၸႂ်ၼိူဝ်ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈ ၵၢၼ်မိူင်းမႃး ဢမ်ႇၸႂ်ႈႁိုဝ်၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈၶဝ်ႈၸွႆႈ ထႅမ်ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်း ၼင်ႇပွင်ပဵၼ်လႆႈဢမ်ႇၸႂ်ႈႁိုဝ်။ သိုပ်ႇထႅင်ႈ ထုၵ်ႇလီတူၺ်းမုင်ႈႁၼ် မိူဝ်းၼႃႈၶၢဝ်းၵႆ သေ လူင်ႈၼႃႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉဢမ်ႇၸႂ်ႈႁိုဝ်။


ဢမ်ၼၼ်ၵေႃႈပဵၼ်လၢႆးလုပ်ႈႁူဝ် ပၢပ်းၵူၼ်ႈ၊ လုပ်ႈၵူၼ်ႈပၢပ်းႁူဝ်ၵူၺ်းႁိုဝ်။ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢွၵ်ႇ မႃးၼႂ်းလမ်းႁူဝ်ၸႂ်ၶဝ်တႄႉႁိုဝ်။ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢွၼ်ႈဝွၼ်းပၼ်ၶဝ်ႈမုၼ်း မိူဝ်ႈလူဝ်ႇၸႂ်ႉႁဵတ်းၵၢၼ် ၵူၺ်းႁိုဝ်။ လွင်ႈထၢင်ႇထိူမ်ၸိူဝ်းၼႆႉယၢင်ႈပႆၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းတၢင်း ဝူၼ်ႉၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးႁဝ်းၸိူဝ်းယၢမ်ႈ ထုၵ်ႇလုပ်ႈၵူၼ်ႈ တူပ်းႁူဝ်၊ လုပ်ႈႁူဝ်တူပ်းၵူၼ်ႈမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်းဢမ်ႇ ပေႃးၶႂ်ႈႁတ်းယၢင်ႈပႆၼိူဝ်သဵၼ်ႈ တၢင်း လွတ်ႈလႅဝ်းၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ယဝ်ႉၵေႃႈ မိူၼ်ပဵၼ်ၼင်ႇၸိူၵ်ႈၶိူဝ်းလူင် မႃးတိုတ်ႉၼွင်ႇ ၸၼ်ဝႆႉ လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်ၵူၼ်း ၼုမ်ႇတႆး ၼိူဝ်ၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ ၽႃႇသႃႇ၊ သႃႇသၼႃႇလႄႈ လွင်ႈၶိုပ်ႈၼႃႈၵူၼ်းၼုမ်ႇ တႆးၶဝ်ဝႆႉ ယဝ်ႉ။


ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ်ယွၼ်ႉပိုၼ်းႁၢင်ႈႁၢႆႉလူင်ၵူၼ်းၼုမ်ႇမိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈယဝ်ႉ၊ ဢမ်ႇဝႃႈတေပဵၼ် လၢႆးလုပ်ႈၵူၼ်ႈတူပ်းႁူဝ်၊ လုပ်ႈႁူဝ်တူပ်းၵူၼ်ႈၵေႃႈလီ။ ၼႂ်းလႆၢးလႂ်ၵေႃႈယႃႇ ၵူၼ်းလူင်တႆးတိုၼ်းလူဝ်ႇလႆႈ ပိုၵ်ႉ ၾိုၵ်း၊ ႁၢင်ႈႁႅၼ်း၊ ႁူၺ်းၸၼ်၊ သႂၢင်းပၼ်၊ ပၼ်ႁႅင်း၊ ပၼ်သုၼ်ႇ ပၼ်တိုဝ်ႉတၢင်း ႁႂ်ႈၸုၵ်းမၼ်ႈၼိူဝ်တိၼ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႄႈ မေႃပွင်ႇၸႂ်၊ တူင်ႉတိုၼ်ႇၸွႆႈထႅမ်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ ၽႃႇသႃႇ၊ သႃႇသၼႃႇၵႂႃႇလႄႈ မေႃႁၢင်ႈႁႅၼ်း၊ မေႃႁပ်ႉဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း တူဝ်ႈတၼ်းတႃႇပုတ်ႈတိၼ်တၢင်မိုဝ်းမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ သင်ဢမ်ႇၼၼ် ၵူၼ်း ၼုမ်ႇၵေႃႈ တေပဵၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၵႂႃႇတေႃႇၸူဝ်ႈၵူၺ်း။ တေဢမ်ႇပဵၼ်မႃး ၵူၼ်းလူင်ဝၼ်း မိူဝ်းၼႃႈလႆႈ ၼင်ႇလၢတ်ႈ၊ ၼင်ႇမုင်ႈမွင်း။


ဢၢႆႈၶမ်းလႅင်