လႆႈမွပ်ႈပၼ်ၶေႇၸတ်းၵၢၼ်၊ တႃႇဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ဢင်းၵိတ်း မိူင်းဝၼ်းတူၵ်း ယုၵ့်တပ့်ၶဝ်ၶိုၼ်ႈမႃးၸွႆႈမၢၼ်ႈၼၼ့်ၶေႇဢမ်ႇၸၢင်ႈယွမ်းလႆႈ    (ၵွပ်ႈဝႃႈၶၢႆ ၶီႈ ၼႃႈၶေ) ယႃႇဝႃႈၶေႇတေယွမ်း ႁၼ်မၢၼ်ႈသိူၵ်ႈသမ်ႇဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ဢင်းၵိတ်း

မိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၶဝ်လီၶိုၼ်ႈဢိတ်းဢွၼ်ႇၵူၺ်းၵေႃႈ ၶေႇပေႃးၸ်ႂ ဢမ်ႇလီတေ့တေ့)
4.   ၸုတ်းဢွၼ်ႇတႆးပဵၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်းလႄႈၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး၊ ၸုတ်းဢွၼ်ႇဝပဵၼ်ၵၢၼ်မိူင်းတင်း ပိုၼ်း ၵွပ်ႈၼၼ်မၢၼ်ႈတေလိူၵ်ႈႁႅမ်ၸုတ်းဢွၼ်ႇတႆးႁဝ်းလႄႈၸုတ်းဢွၼ်ႇဝ
5.   ဝ လႄႈတင်းတပ့်သိုၵ်းပွတ်းႁွင်ႇပဵၼ်ႁႅင်းတေႃႇၵၼ် ၵွပ်ႈၼၼ်မၢၼ်ႈတေတတ်းဝ သေတိုၵ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉတႆးဢွၼ်တၢင်း၊ ပေႃးယဝ့်ၸင်ႇၸၢင်ႈၽႅၼ်ၵၢၼ်တေႃႇဝ
6.  ပိုၼ်းတၢင်းလင်ၵဝ်ႇၵဝ်ႇဢၼ်မၢၼ်ႈသၢင်ႈဝႆ့ “မၢၼ်ႈလၢတ်ႈဢၢင်ႈဝႃႈတေႁဵတ်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇတေႃႇႁဝ်း သမ့်ႁဵတ်းမိူင်းၵွၼ်းၶေႃတႃႇမၼ်းၵေႃႉလဵဝ်၊ လၢတ်ႈဝႃႈတေတိုၵ်းၶေႇၽိူၵ်ႇၸွႆႈႁဝ်းၼႆသေ ဢဝ်တပ့်သိုၵ်းၶဝ်ၶဝ်ႈမိူင်းတႆး

ထွၼ်တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ်၊ လၢတ်ႈဝႃႈတေတိုၵ်းပၵပသမ့်တိုၵ်းတႆး၊ လၢတ်ႈဝႃႈတေၽဵဝ်ႈမူၺ်ႈယႃႈၽိၼ်ႇ သမ့်ပိၼ်ႇၽဵဝ်ႈတႆးမူၺ့်ၸိူဝ်းၼႆ့ သွၼ်ႁဝ်းမႃးၼမ်ၼႃႇယဝ်ႈ၊ပေႃး မၢၼ်ႈလၢတ်ႈၵႆၵႆမၼ်းဢဝ်ၸမ်ၸမ် ပေႃးမၼ်းလၢတ်ႈၸမ်ၸမ်မၼ်းဢဝ်ၵႆၵႆပဵၼ်

ၸိူင့်ၼႆတႃႇသေ၊ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ပေႃးမၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈတေတိုၵ်းဝၼၼ့်မၼ်းပွင်ႇ ဝႃႈတေတိုၵ်းတႆးယဝ်ႈ။

ၵွပ်ႈသင်မၢၼ်ႈၸႂ်ႉ “ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၵိုတ်းသိုၵ်း”
ၽႅၼ်ၵၢၼ်တေၵိုတ်းသိုၵ်းတေႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းပတ်းပိုၼ့်လႄႈ ၵႅင်ႈပၼ်ၼႃႈလီတေႃႇ “ၼၢႆးယွမ်/လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵျွင်းၼ်ႂမိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်း/ ပွႆႇပၼ်ၵူၼ်းတူၵ်းတၢမ်ႇၶွၵ်ႈတၢင်းၵၢၼ်မိူင်း/ သ့မ်ၵၢၼ်ဢွၵ်ႇၶၢဝ်ႇတေႃႇၵမ်ႇၽႃႇဝႃႈၶဝ်တေမေးပိူင်ပိုင်းမိူင်း2008/

တေပူၵ်းပွင်တီႇမူဝ်ႇၶ ရေႇၸီႇၸိူဝ်းၼႆ့ၼၼ့်ၶဝ်မီးတၢင်းယိူင်းဢၢၼ်း
1.   ၼင်ႇႁိုဝ်ၵမ်ႇၽႃႇတေပူတ်းၸိုဝ်ႈႁၢႆႉၶဝ်လႄႈ ၵၢၼ်ၶွမ့်သပိတ်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၶဝ်ဢွၵ်ႇ ပႅတ်ႈ (လွင်ႈၼႆ့မၢၼ်ႈလႆႈၵွႃႇယဝ့်)
2.   တႃႇလႆႈပဵၼ်ၸဝ်ႈတႃႇၼၸတ်း “SEA GAME” လႄႈလတ်ႈၼေ ၵမ်ႇၽႃႇဝႃႈ မိူင်းမၢၼ်ႈဢမ်ႇသုၵ့်သၢၵ့်မိူၼ်ၼင်ႇၶၢဝ်ႇလိုဝ်း (လွင်ႈၼႆ့မၢၼ်ႈလႆႈၵွႃႇယဝ့်)
3.  တႃႇလႆႈပဵၼ်ႁူဝ်ၼႃႈဢႃးသျႅၼ့် (မိူဝ်ႈလႆႈပဵၼ်ယဝ့် ၶဝ်တေသင်ႇဢႃးသျႅၼ့် မိူၼ်ၼင်ႇပီႈၼွင့်ထႆး)သေ မႃးၸွႆႈၶဝ်မဵပ်ႇၵူၼ်းလုၵ့်ၽိုၼ့်ဢၼ်ယူႇၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၸိူဝ်းၼႆ့ယဝ်ႈ/ ဢၼ်ၼႆ့မိူၼ်မၢၼ်ႈတတ်းၵူၼ်းလုၵ့်ၽိုၼ့်ယႃႇႁ်ႂၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ

ၸုမ်းဢႃးသျႅၼ့်လႆႈငၢႆႈငၢႆႈၼၼ့်ယဝ့်(လွင်ႈၼႆ့မၢၼ်ႈလႆႈၵွႃႇယဝ့်)
4.   တႃႇႁူမ်ႈႁွမ်းပဵၼ်မိူင်း AEC (Asian Economic Community ၸုမ်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီးဢႃး သျႅၼ့် 11 မိူင်း) ၼႂ်းပီDecember 31, 2015 (ပေႃးမၢၼ်ႈၶဝ်ႈပဵၼ်ၸုမ်းယဝ့် ယိူင်းဢၢၼ်းၶဝ်တႃႇတတ်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၵူၼ်းလုၵ့်ၽိုၼ့်သေ မိပ်ႇႁဝ်းယႃႇႁ်ႂတူင့်လႆႈၼၼ့်

ယဝ်ႈ)
6.  ဢဝ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၵိုတ်းသိုၵ်းၼေၼႃႈသေ ၸၼ်ႇၶၢဝ်းယၢမ်းႁၢင်ႈႁႅၼ်းသိုၵ်းၶဝ်ထႅင်ႈ တေႃႇထိုင်ၶဝ်ပေႃးၽွမ့်လီလီသေသိုပ်ႇၽဵဝ်ႈမူၺ့်ၵူၼ်းလုၵ့်ၽိုၼ့်ၶဝ်ၶိုၼ်း၊ မိူဝ်ႈလဵဝ် မၢၼ်ႈတိုၵ့ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၽႅၼ်ၵၢၼ်ႁူၵ်းပၢႆးယူႇ၊ ၸမ်တေယဝ့်ယဝ်ႈ၊ ပေႃးၶဝ်တူဝ်ႈတၼ်း

ယဝ့်ၸိုင် သိုၵ်းလုၵ့်ၽိုၼ့်တင်းသဵင်ႈၵႃႈတေလႆႈၸႅၼ်ႇထႅဝ်ၵၼ်ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁၢင့်။

ႁဵတ်းသင်မၢၼ်ႈတိုၵ့်သိုပ်ႇယိုဝ်းႁဝ်းလႄႈၺွပ်းႁဝ်းယူႇ
မိူင်းၼိုင်ႈလုၵ်ႈၼႆ့မီးဢႃႇၼႃႇ5 ဢၼ် ၶဝ်မီးၼႃႈတီႈတူင့်ၼိုင်ႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်း   
1.   ဢႃႇၼႃႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ
2.   ဢႃႇၼႃႇသိုၵ်း
3.   ဢႃႇၼႃႇဢုပတေ
4.   ဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်း
5.   ဢႃႇၼႃႇၵူၼ်းမိူင်း
ၼႂ်း5 ဢၼ်ၸိူဝ်းၼႆ့တပ့်သိုၵ်းႁဝ်းဢမ်ႇပႂ်ႇမီးသေဢၼ် ဢမ်ႇပႂ်ႇထုၵ်ႇတွင်ႈသေဢၼ်လႄႈ ၶဝ်ၸင်ႇႁဵတ်းတီႈႁဝ်းယဝ်ႈ၊ မၢၼ်ႈမၵ်းမၼ်ႈႁဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းသုၵ့်ယုင်ႈဢူၼ်ၵဝ်း/ၵေႃႇလွင်ႈ ဢမ်ႇၵတ်းယဵၼ်ၼႂ်းမိူင်း၊ သမ်ႈႁႂ်ႈၵမ်ႇၽႃႇႁၼ်ၸိူင့်ၼၼ်ၸွမ်းၶဝ်၊

မၢၼ်ႈဢမ်ႇပၼ်ႁႂ်ႈၵမ်ႇ ၽႃႇႁၼ်ဝႃႈၼႆ့ပဵၼ်ပၼ်ႁႃသွင်ၸိူဝ့်ၸၢတ်ႈလႄႈပဵၼ်ပၼ်ႁႃၸၢဝ်းၶိူဝ်း။
ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆ့ လုၵ်ႈၼွင့်တပေးသိုၵ်းလႄႈသင်ၵူၼ်းမိူင်းတင်းၼမ်ႇမီးၵႂၢမ်းထၢမ်ၼမ်တေ့ တေ့ ” ႁူဝ်ၼႃႈႁဝ်းပေႃးၵွႃႇၺႃးသမတတဵင်းၸဵင်ႇမႃးယဝ်ႈပေႃးလႆႈဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်ယဝ်ႈ

ႁဵတ်းသင်တပ့်သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်တိုၵ့်သိုပ်ႇယိုဝ်းႁဝ်း/တိၺွပ်းၵူၼ်းႁဝ်းၶိူဝ်းၶိူဝ်းယႂ်းယႂ်း၊” ၼႆ့ ပဵၼ်ၵွပ်ႈ ႁဝ်းဢမ်ႇမီးတၢင်းႁူႉဢမ်ႇပွင်ၸႂ်ၸွမ်းလွင်ႈဢႃႇၼႃႇ 5 ဢၼ်ၼၼ့်ယဝ်ႈ၊ ၼ်ႂမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆ့ သိုၵ်းမီးဢႃႇၼႃႇၼမ်သေလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ

ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈယႃႇဝႃႈၸုမ်းလုၵ့် ၽိုၼ့်လႃႈပဵၼ်ၸုမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတဵင်းၸဵင်ႇၵေႃႈပေႃးသိုၵ်းႁၼ်ဝႃႈ မၼ်းဢမ်ႇမီးလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ၸိုင် ၶဝ်တိုၼ်းဢမ်ႇဝႆ့။

မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇၸွင်ႇတေပဵၼ်လႆႈတေ့
မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇၼၼ့် တႃႇမၢၼ်ႈတေ့ပဵၼ်ၵွႃႇယဝ့် ၶဝ်လႆႈၶိုၼ်ႈၸၼ့်မၼ်းပဵၼ်မိူင်း ၵွၼ်းၶေႃႇမႃးလႆႈ67ပီမိူင်းယဝ်ႈ၊ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၶဝ်ၵေႃႈဢမ်ႇၶ်ႂတူၵ်ႇထိုင်မၼ်း၊တႃႇဢမ်ႇႁ်ႂပဵၼ် ၼၼ့်ၵေႃႈမၢၼ်ႈၶတ်းၸ်ႂယႃ့မႃးၵူႈဝၼ်း။
တီႈတေ့မၼ်းႁဝ်းလီပွင်ႇၸ်ႂၵၼ်တင်းၼၢၼ်းယဝ့်ဝႃႈမိူဝ်ႈမၢၼ်ႈဢမ်ႇပႂ်ႇလႆႈၵွၼ်းၶေႃႈၼၼ့် မၢၼ်ႈၸႂ့်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ပဵၼ်တီႈယဵပ်ႇ/ ပဵၼ်ၶေႃႈဢၢင်ႈတေႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း၊ မိူဝ်ႈၶဝ်လႆႈၵွၼ်းၶေႃ ယဝ့်တႃႇၶဝ်ၶႂ်ႈပဵၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၶိုၼ်းၼၼ့် မၢၼ်ႈတိုၼ်းဢမ်ႇငိူဝ်ႈ၊

ပေႃးတႆးပဵၼ်မၢၼ်ႈတႆး ၵေႃႈတၵ်းတေဢမ်ႇထွႆလင်မႃးႁဵတ်းမိူၼ်ၵၼ်။
မၢၼ်ႈလွၵ်ႇလႅၼ်ႁဝ်းလၢတ်ႈလၢႆလၢႆၵူၺ်း၊ ဢၼ်တေ့မၼ်းမၢၼ်ႈဢမ်ႇမီးဝၼ်းပၼ်ႁဝ်းႁဵတ်း၊ ပေႃးမၢၼ်ႈႁဵတ်းၸိုင်---
(1)        မၢၼ်ႈတေလႆႈလူတ်းယွမ်းဢႃႇၼႃႇႁႃႈဢၼ်ဢၼ်ၶဝ်ယိပ်းဝႆ့
(2)        မၢၼ်ႈတေလႆႈတႅပ်းၼင်လိၼ်ၶဝ်လူတ်းလူင်း
(3)        မိူင်းႁိမ်းႁွမ်းဢၼ်လွမ့်ႁွပ်ႈၶဝ်ဝႆ့ဢမ်ႇၸႂ်ႉပီႈၼွင့်ၶဝ်ၼႆမၢၼ်ႈႁူႉတူဝ်တႃႇသေ
(4)        ၶူဝ်းၶွင်သၽႃႇဝတႂ်ႈလိၼ်ၼိူဝ်လိၼ်ၼႂ်းၼမ့်ဢမ်ႇပဵင်းပေႃးလဵင့်ၵူၼ်းၶဝ်ၶိုၼ်း
(5)        မိူဝ်ႈၸၼ့်ပဵင်းၵၼ်ယဝ့်မၢၼ်ႈႁူႉတူဝ်ဝႃႈ တေဢမ်ႇမီးၽႂ်သူၼ်ၸႂ်မၼ်း/ၵူဝ်ၵိၼ် မၼ်း/ၸၢင်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇမၼ်းၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ

ၸိၵ်းၸွမ်သုင်သုတ်းသိုၵ်းၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း/ ၸွမ်သိုၵ်းၸဝ်ႈပၢင်ႇၾႃႉ/ ၶုၼ်ထုၼ်းဢူး/ၸၢႆး ဢၢႆႈပဝ်းၶဝ်ဢွၵ်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈတေတေႃႇသူႈ ၵွႃႇတေႃႇထိုင်လႆႈမိူင်းႁူမ်ႈၸႅတ်ႈၸၢင်ႇၼႆၼၼ့် ပဵၼ်လွင်ႈၶႆႈၶူဝ်မၢၼ်ႈတေ့တေ့၊ တႆးတေဢဝ်ၼင်လိၼ်တီႈလႂ်ၵွႃႇႁူမ်ႈပဵၼ်

(လိၼ်ပွတ်းႁွင်ပဵၼ်ၶွင် ၵူဝ်းၵၢင့်တဢၢင်း/ ပွတ်းၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇပဵၼ်ၶွင်ဝ ဢႃးၶႃႇ/ပွတ်း ၸၢၼ်းပဵၼ်ၶွင်လႃးႁူႇပဢူဝ်းထၼု ပွတ်းတူၵ်းပဵၼ်ၶင်ပလွင်ႈ)ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ၵွႃႇယဝ့်။
မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းတေ့ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵမ့်ၼမ်ယွမ်းႁပ့်တႆးပဵၼ်ႁူဝ်ၼႃႈၶဝ်ယူႇ၊ ဝၢႆးသေမၢၼ်ႈၸႅၵ်ႈဢမ်းၼၢတ်ႈၸႅၵ်ႈတီႈယူႇ ပၼ်ၶဝ်ယဝ့်လႆႈႁၼ်ၶဝ်သၢၼ်ၶတ်းတႆးမႃး၊ ၵၢၼ်ယွမ်းႁပ်ႉတႆး ၵေႃႈဢေႇမႃးတိၵ်းတိၵ်း၊

ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတီႈလေႃႇၶီးလႃႇမိူင်းယၢင်းပီ2003 ၼၼ့် ႁူဝ်ၼႃႈၶိူဝ်းလႃးႁူႇဢူးၵျေႃႇဢေး/ပလွင်ႈမၢႆဢၢႆ့ၾူင်းလႄႈ ပဢူဝ်းၶုၼ်ထီးဢွၵ်ႈလုၵ်ႈသၢၼ် ၶတ်းဝႃႈၶဝ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈယူႇႁူမ်ႈၸွမ်းတႆး လႆႈ ပေႃးဢဝ် 8 ၸိုင်ႈမိူင်းဝႃႈ တေႃႇၼႃႈၸဝ်ႈ ႁၢၼ် ၸဝ်ႈၸၢင့်

ဢၢႆႈမၢၼ်ႈၵျႃၼု ၸဝ်ႈပွင်ၶိူဝ်းၵမ်းလဵဝ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈပၢင်ၵုမ်ၵိုတ်းၵွႃႇၵမ်းၼိုင်ႈ ထိုင်ၶၼ့်ႁူဝ်ႈပၢင်ၵုမ်လႆႈဢွၵ်ႇၼေ့ၼမ်း ႁႂ်ႈႁဝ်းၸိူဝ်းယူႇၼႂ်းၼင်လိၼ်တႆးဢုပ်ႇၵၼ်ၶိုၼ်း၊ ပေႃးပဵၼ်ၸိူင့်ၼႆၼင်လိၼ်တႆးၸမ်ႁၢႆသဵင်ႈယဝ်ႈ တေဢဝ်တီႈလ်ႂမႃးႁဵတ်း/မၼ်းပဵၼ်ဝႆ့ငဝ်း

လၢႆး (ပမႃႇတၵျႅတ့်သျၢၼ်းတမၢတ့်) သေၸွင်ႇမၢၼ်ႈတေ ၽွမ့်ႁဝ်း? ၵွပ်ႈၼၼ်ထုၵ်ႇလီဝူၼ့်
မိူဝ်ႈမၢၼ်ႈယႃႉပႅတ်ႈယဝ်ႈ ႁဝ်းသမ့်ထၢင်ႇယႂ်ႇႁဵတ်းသင် မုင်ႈမွင်းမၼ်းႁဵတ်းသင်။

ၽႅၼ်ၵၢၼ်မၢၼ်ႈႁူၵ်းပၢႆး
မၢၼ်ႈၸႂ်ႉၽႅၼ်ၵၢၼ်လူင် 6 ပၢႆးသေတေႃႇသူႈႁဝ်းလႄႈသိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း
1.   ပၢႆးၵၢၼ်သိုၵ်း (သၢင်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇပဵၼ်သိုၵ်းသေ မႃးၶတ်းၶႃတႆးယႃႇႁ်ႂမီးႁႅင်းတိုၵ်းၶဝ်)
2.   ပၢႆးၵၢၼ်မိူင်း (မၢၼ်ႈယိပ်းၵွၼ်းၶေႃဝႆ့သေသမ့်လၢတ်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်တေႃႇႁဝ်းလႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း)
3.   ပၢႆးၵၢၼ်ၶၢဝ်ႇ (ၸႂ်ႉၶၢဝ်ႇႁၢႆႉတေႃႇႁဝ်း/ သမ့်ၸ်ႂ.ၶၢဝ်ႇလီၽၢင်းတေႃႇၵမ်ႇၽႃႇ)
4.   ပၢႆးၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး (ပၼ်ၶေႇၽင်ႇတိုၼ်းမၢႆၼိုင်ႈ/ သမ့်ပၼ်ထႆးပဵၼ်မၢႆသွင်/သမ့်ပၼ်ၵူၼ်းဝၼ်းတူၵ်း
လူင်းတိုၼ်းၸွမ်းပၢင်ႇလၢႆၶဝ်သေ သမ့်ၵုမ်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၼႂ်းမိူင်းဝႆ့ၼႅၼ်ႈၼႅၼ်ႈ)
5.   ပၢႆးၵၢၼ်ထုတ့် (Diplomatic Front)(ၸ်ႂ.ပၢႆးၵၢၼ်ထုတ့်တေႃၵမ်ႇၽႃႇသေမိပ်ႇႁဝ်း)
6.   ပၢႆးၵၢၼ်ပႃႇလီႇမၢၼ်ႇ (ႁ်ႂႁဝ်းၶဝ်ႈလိူၵ်ႈတင်ႈ/ႁ်ႂႁဝ်းၵွႃႇမေးဢုပတေႇ/ ႁ်ႂႁဝ်းလၢတ်ႈၵၢၼ်မိူင်းၼ်ႂပႃႇလီမၢၼ်ႇၵူၺ်း/ ဢမ်ႇၶႂ်းႁႂ်းႁဝ်းလၢတ်ႈတၢင်းၼွၵ်ႈ)                  
တႆးႁဝ်းသမ့်မီးဢဝ်သွင်ပၢႆး (ပၢႆးသိုၵ်းလႄႈပၢႆးမိူင်း)ၵူၺ်း။           

ၶၢဝ်ႇငၢဝ်းမၢၼ်ႈတိုၵ့်သိုပ်ႇတိုၵ်း၊ တဵၵ်းတဵင်ၵူၼ်းမိူင်း

လွင်ႈၶၢဝ်ႇငၢဝ်းပွႆးတိုၵ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈတၢႆဝၢတ်ႇၸဵပ်းၼမ်/ ၶၢဝ်ႇတဵၵ်းတဵင်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးၸိူဝ်း ၼၼ့်လူဝ်ႇ ဢွၵ်ႇႁႂ်ႈၵမ်ႇၽႃႇတူၵ်းတိုၼ်ႇၼမ်ၼမ်၊ ယႃႇၵူဝ်ဝႃႈမၢၼ်ႈၸၢင်ႈၸ်ႂလမ်သေ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းသိုၵ်းလူင်တေႃႇ ႁဝ်း၊တီႈတေ့မၼ်းဢမ်ႇဝၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႈဝၼ်းၼိုင်ႈမိူဝ်ႈ

ၶဝ်ႁၼ်ဝႃႈၶဝ်ၽွမ့်တိုၵ်းၶဝ်ၵေႃႈတိုၼ်းတေ တိုၵ်းႁဝ်းဢမ်ႇႁၢင့်။
ယႃႇၶဝ်ႈၸႂ်ဝႃႈၵမ်ႇၽႃႇတေသေ့ၼေးႁဝ်း၊ ၼႆ့ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၶေႁေႉတူဝ်ၼႂ်းၼင်လိၼ်ပိုၼ့်တီႈႁဝ်း ၵူၺ်း၊ ႁဝ်းဢမ်ႇလႆႈၵွႃႇယိုဝ်းၶဝ်ဢွၼ်တၢင်း၊ ဢမ်ႇလႆႈၵႂႃႇလိုပ်ႈလမ်းတိုၵ်းၼႂ်း ၼင်လိၼ်ၶဝ်၊

ၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၶေတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ၼၼ့်ၵူႈၵေႃႈမီးသူၼ်ႇတဵမ်တူဝ်ႁင်းၽႂ်မၼ်းယဝ်၊ၼႆ့ပဵၼ်တိုဝ့်တၢင်းလီ ပဵၼ်ၽွၼ်းလီတႃႇႁဝ်းလၢတ်ႈၼေၵမ်ႇၽႃႇဝႃႈ-
1.    ႁဝ်းၵိုတ်းသိုၵ်းယဝ့်ၶဝ်ဢမ်ႇယွမ်းၵိုတ်း
2.    ႁဝ်းၶတ်းၸႂ်ႁဵတ်းလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ၶဝ်သမ့်ယႃႉၵဝ်းလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်
3.    ႁဝ်းၶတ်းထိင်းသိမ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇၶဝ်သမ့်ၶတ်းၸႂ်ယႃႉ
4.    ႁဝ်းၽွမ့်ဢုပ်ႇၵၢၼ်မိူင်းၵူႈမိူဝ်ႈ ၶဝ်သမ့်ႁဵတ်းၵႅင်ႈဢမ်ႇတူဝ်ႈတၼ်းသေၸၼ်ၶၢဝ်း ယၢမ်းတိၵ်းတိၵ်း
ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့လူဝ်ႇတၢင်ႇၼေၵမ်ၽႃႇႁႂ်ႈႁပ့်ႁူႉဝႆ့ ၸုမ်းဢၼ်ၽႃၵၢင်ဝၢင်းၶိုင်ႈ ၸုမ်းဢၼ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈ ၵမ်ၽႃႇၵတ်းယဵၼ်ၸုမ်း ဢၼ်ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇသုမ်း ၼမ့်တွၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼၼ့် ပိူၼ်ႈပႂ်ႉတူၺ်းယူႇ၊ ၵွပ်ႈၼၼ်လွင်ႈမၢၼ်ႈၵမ်းၵမ်းတိုၵ်းႁဝ်း

လွင်ႈမၢၼ်ႈတၢႆဝၢတ်ႇၸဵပ်းၼမ် လွင်ႈမၢၼ်ႈတဵၵ်းတဵင်ၵူၼ်းမိူင်းၸိူဝ်းၼႆ့ ပဵၼ်ၶၢဝ်ဢၼ်ႁၢႆႉတေႃႇမၢၼ်ႈလီတႃႇႁဝ်းၼၼ့်ယဝ်ႈ။
ႁဵတ်းသင်ၵေႃႈၵူဝ်ႇမၢ ၼ်ႈဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉ၊ ၵူဝ်မၢၼ်ႈဢမ်ႇႁၼ်လီ၊ၵူဝ်မၢၼ်ႈဢမ်ႇၵမ့်ထဵမ်၊ၵူဝ် မၢၼ်ႈဝႃႈႁဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းလိူင်း ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆ့ ၊ ပေႃးႁဝ်းမၵ်းမၼ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇဝႃႈႁဝ်းပဵၼ် ၸိူဝ့် ၸၢတ်ႈ ဢၼ်ၼိုင်ႈတီႈ မီးၼင်ႇလိၼ်ႁင်းႁဝ်းသေယူႇႁူမ်ႈၸွမ်းၶဝ်ၸိုင်

ၶေႃႈၵႂၢမ်းၸိူဝ်း ၼႆ့လူဝ်ႇၶၢမ်ႈပႅတ်ႈ၊ ဢၼ်မၢၼ်ႈတေယွမ်းႁပ့်ႁဝ်းၼၼ့်မီး ------
1. ၶႃႁဝ်းသုပ်းသႂ်ႇၽႃႈတူင်ႇမၢၼ်ႈ
2.သူပ်းႁဝ်းလၢတ်ႈဝႃႈ(ႁွၵ့်ၷႄ့/မၢၼ်ႇပႃႇတႄႇ)
3.ၼိူဝ်ႁူဝ်ႁဝ်းသမ့်သုပ်းဝႆ့မၢၵ်ႇႁူဝ်မႃ မိူၼ်ၸိူင့် ၼင်ႇ တွၵ်ႇတႃႇၸၢႆးမွၵ်ႇၶမ်းႁဵတ်းယူႇ ၵူႈဝၼ်းၼၼ့်ၷူၺ်းၶဝ်ၸင်ႇၵွႆႈယွမ်းႁပ့်ႁဝ်း။
ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ႈတႆးပႃးၼိုင်ႈလၢတ်ႈဝႆ့-“မၢၼ်ႈလီၼႆ့မီးသွင်ၵေႃႉၵူၺ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ---
1.    မၢၼ်ႈတီႈဢၼ်ၵျၢင့်ၵမ်တြႃးသေတူၵ်းပဵၼ်ဢရႁၼ်ႇတႃ
2.    မၢၼ်ႈယွင်ႇ
လိူဝ်သေၼၼ့်ပဵၼ်မၢၼ်ႈလီဢမ်ႇမီး/မၢၼ်ႈမီးဢမ်ႇလီ/မၢၼ်ႈလီတိုၼ်းဢမ်ႇမီးမူတ်းမူတ်းယဝ်ႈ။

ၸၢႆးၸၢႆးတူၼ်ႈႁုင်း