လႅၵ်ႈလၢႆႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မႃးတိၵ်းတိၵ်းသေ ၼင်ႇႁိုဝ်တေပဵၼ်ဢဵၼ်ပဵၼ်ႁႅင်း တႃႇၵူၼ်း တွင်ႈတဵဝ်းဢႅဝ်ႇ ယဵမ်ႈၵေႃႈၸႂ်ႈ၊ ႁႂ်ႈပဵၼ်တၢင်းယုၵ်ႉယွင်ႈၶူဝ်းပူၺ်ႈၵိုၵ်းပိုၼ်း ဢမ်ႇႁႂ်ႈႁၢႆသေ လုမ်းလူင်ၾၢႆႇ ၽွင်းငမ်းမိူင်း ၶွၼ်၊ မိူင်းမၢဝ်းတင်း ၸဝ်ႈတိုၼ်းလၢင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်သၢင်ႈၶိုၼ်းႁေႃၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ၶိုၵ်ႉၶိုၵ်ႉ ၶမ်ႇၶမ်ႇ ဢၼ်ယၢမ်ႈၵိုၵ်း ၶိူဝ်းတႆး ပိုၼ်းတႆးမႃး။

ၼႃႈလိၼ်ႁၢင်ႈႁေႃတင်းသဵင်ႈၼႆႉ တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 115 ဢေႊၶိူဝ်ႊ။ မီးတီႈၵွင်းလွႆ ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၵွင်းႁေႃၶမ်း (ဢွင်ႈလိုၼ်း သုတ်းႁၢင်ႈႁေႃၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ) ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ 2 လၵ်း ဝဵင်းမိူင်းမၢဝ်း၊ ႁိမ်းဝၢၼ်ႈပၢင်ႇပုင်ႇ ၸမ်ၽင်ႇ ၼမ်ႉမၢဝ်း။ ယၢမ်းလဵဝ်ႁိမ်းတိၼ်လွႆၼၼ်ႉ ပေႃးပဵၼ်ဝဵင်းမႂ်ႇ ၵႂႃႇသဵင်ႈ။

ႁၢင်ႈႁေႃၼႆႉ ၼႃႈတၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 95 ထတ်း၊ ၼႃႈတၢင်းယၢဝ်းမီး 210 ထတ်း၊ တၢင်းသုင်တေႃႇပၢႆထီးမီး 150 ထတ်း။ လၢႆးမိုဝ်းၵေႃႈ ၶတ်းၸႂ်ႁႂ်ႈမိူၼ်လၢႆးတႆးယူႇဝႃႈၼႆၵေႃႈ ၵူၼ်းႁဵတ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈတႆးလႄႈ ၸၢင်ႈပိူင်ႈႁွႆး ၵဝ်ႇတႆးမိူဝ်ႈ ၵွၼ်ႇယူႇ။

ပိုၼ်ႉတီႈၼႃႈလိၼ်ဝၢင်းႁေႃၵေႃႈ ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ်ပီႈၼွင်ႉဝၢၼ်ႈပၢင်ႇပုင်ႇ၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶၢႆ ႁႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇ လႄႈ ၸဝ်ႈတိုၼ်း လၢင်း။ ပေႃးလႆႈၼမ်ႉတွၼ်းမႃး တေၽႄမႅင်ႇၵၼ် 3 ပုၼ်ႈ။ တႃႇၼႃႈဝၢၼ်ႈ 20%၊ တႃႇၾၢႆႇၽွင်းငမ်း လုမ်း 40%၊ ၸဝ်ႈတိုၼ်းလၢင်း 40% ဝႃႈၼႆ။

ၾၢႆႇတၢင်းဢွၵ်ႇႁၢင်ႈႁေႃ ၵေႃႇသၢင်ႈမႂ်ႇထႅင်ႈၵွင်းမူးထၢတ်ႈ ဢၼ်တၢင်းသုင်မၼ်းမီး 227 ထတ်း။ ၼႃႈတၢင်း ႁွင်ႇႁေႃသမ်ႉ မီးႁူင်းႁေႃၼႄၾိင်ႈတႆးလႄႈ လွင်ႈၵိၼ်ယႅမ်ႉတႆးၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၼႃႈတၢင်းတူၵ်း သမ်ႉ ၵေႃႇသၢင်ႈ ဝတ်ႉသင်ႇၶၸဝ်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်း သွၼ်လိၵ်ႈလၢႆး ပုတ်ႉထသႃႇသၼႃႇ။ ႁူင်းသွၼ်လိၼ်ဢၼ် ၼႆႉမီးဝႆႉ ဝတ်ႉလူင်ထမ်ႇမႃႇ ရူင်ႇ၊ ႁူင်းပွင်ၵၢၼ်၊ ႁွင်ႈပၢင်ၵုမ်လူင်၊ ပၢင်ၵုမ်ဢွၼ်ႇ၊ တီႈလိုဝ်ႈၼွၼ်းၶူးသွၼ်၊ တီႈလိုဝ်ႈၼွၼ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်း၊ ၵျႂင်းသွမ်း၊ တီႈႁပ်ႉၶႅၵ်ႇ၊ သိမ်ႇ၊ ႁူင်းတူၺ်း လိၵ်ႈ၊ ႁူင်းၼႄပၢႆး မွၼ်းၸဝ်ႈ ပုတ်ႉထလႄႈ တီးသဝ်းၽူႈယႂ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ တင်းသဵင်ႈမီး 13 လင်။

ႁူင်းႁဵၼ်းၼႆႉ ဢဵၼ်းဢၢၼ်းတေႁပ်ႉလႆႈ ၶူးသွၼ်ဢိၵ်ႇလုၵ်ႈႁဵၼ်း မွၵ်ႈ 500 ၸဝ်ႈ။ ၼႃႈတၢင်းတူၵ်း ၵွင်းႁေႃၶမ်းၼႆႉ တေမုင်ႈလႆႈႁၼ်ဝဵင်းမိူင်းမၢဝ်း၊ ၼမ်ႉမၢဝ်းလႄႈ ဝဵင်းမူႇၸေႈ ဢၼ်မီးၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်း တူၵ်းၼၼ်ႉ။

ႁၢင်ႈႁေႃၼႆႉ တႄႇႁႅၵ်ႈၼႃႈလိၼ်မႃး မိူဝ်ႈပီ 2010 ။ ဝတ်ႉလူင်ႁေႃၶမ်း တီႈတႃႇတင်ႈႁူင်းႁဵၼ်းၼႆႉသမ်ႉ တႄႇမႃးမိူဝ်ႈ 6.6.2011 ။ ဢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈၼိူဝ်ၵွင်းႁေႃၶမ်းတင်းသဵင်ႈၼႆႉ တေႁႂ်ႈယဝ်ႉမိူဝ်ႈ 2014 ဝႃႈၼႆ။

တႃႇပဵၼ်မႃး ႁေႃၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ၊ ဝတ်ႉလူင်ႁေႃၶမ်း၊ ႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈတၢင်းၶတ်းၸႂ် ၸဝ်ႈဝိသုတ်ႉထိၺႃႇၼ (ႁိုဝ်) ၸဝ်ႈတိုၼ်းတႆး ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ်လိၵ်ႈလၢႆးတႆးလႄႈ သႃႇသၼႃႇ ပုတ်ႉထၸဝ်ႈ တေႁိူဝ်ႈႁိူင်းၼၼ်ႉ လႆႈသၢၼ်မိုဝ်းၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႃးတင်းၼမ်။ တႃႇၽႅၼ် ၵၢၼ် ဝတ်ႉလူင်၊ ႁူင်းႁဵၼ်းတေယဝ်ႉၼႆႉ တၵ်းလႆႈၸႂ်ႉငိုၼ်းၶႄႇပၢၵ်ႇ လၢၼ်ႉ၊ မႅၼ်ႈငိုၼ်းမၢၼ်ႈ မိုၼ်ႇသၢမ်ႁဵင်ႁႃႈပၢၵ်ႇလၢၼ်ႉ။ ပေႃးပႃးၸဵမ်ႁၢင်ႈႁေႃ တင်းသဵင်ႈတႄႉ တေယဝ်ႉငိုၼ်းၶႄႇ မွၵ်ႈသွင်ပၢၵ်ႇလၢၼ်ႉဝႃႈၼႆ။

လွင်ႈလႆႈၵေႃႇသၢင်ႈၶိုၼ်းႁၢင်ႈႁေႃၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉလႄႈ ႁူင်းႁဵၼ်းထမ်ႇမၼႆႉ ယိူင်းဢၢၼ်းၾၢႆႇၽွင်း ငမ်း မိူင်းမၢဝ်းလႄႈ ၸဝ်ႈတိုၼ်းလၢင်းၶဝ်တႄႉ
1- သိူၵ်ႈပိုၼ်းၶိုၵ်ႉၶမ်ႇဢၼ်မီးဝႆႉၼၼ်ႉ ယႃႇႁႂ်ႈႁူင်ႈႁၢႆ ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး သိူၵ်ႈပိုၼ်းဢၼ်ၸူမ်ႁၢႆၶဝ်ႈလိၼ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းၶူတ်ႉဢွၵ်ႇမႃး။
2- ႁႂ်ႈပဵၼ်တၢင်းယုၵ်ႉသုင်ၼႃႈတႃမုၼ်ငဝ်း ၸေႈဝဵင်းမိူင်းမၢဝ်းလႄႈ တႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းၶိုၵ်ႉၵႃႈ ပုၼ်ႈတႃႇပၢႆးမၢၵ်ႈမီးလႄႈ ဢဵၼ်ႁႅင်းလွင်ႈၶိုၵ်ႉၶမ်ႇၵေႃႈၸႂ်ႈ။

ယိူင်းဢၢၼ်းၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၸဝ်ႈဝိသုတ်ႉထိၺႃႇၼ (ႁိုဝ်) ၸဝ်ႈတိုၼ်းတႆး (ႁူဝ်ပဝ်ႈလုမ်းပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ မိူင်းမၢဝ်း) တႄႉ -
1- ႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈၽိုၵ်းဢွၵ်ႇလႆႈၵူၼ်းမီးၼမ်ႉၵတ်ႉၵူႈလၢႆလွင်ႈ။
2- ႁႂ်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးႁဝ်းႁူႉၸၵ်းထမ်ႇမလႄႈ ႁူႉၸၵ်းသၢႆဝၢၼ်တၢင်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၸွမ်းလူၺ်ႈထမ်ႇမ။
3- ႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈတႅမ်ႈ၊ တီႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇပပ်ႉလိၵ်ႈတႆးၼမ်လၢႆ။
4- ႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈႁဵတ်းၼႃႈၵၢၼ်(လူၺ်ႈၶူင်းသၢင်ႈ) ၾၢႆႇၶွမ်ႊပိဝ်ႊတိူဝ်ႊ။
5- ႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈပီႈၼွင်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁဝ်းၵူႈတီႈၵႂႃႇမႃး၊ လိုဝ်ႈသဝ်း၊ ဢုပ်ႇၵုမ်၊ ၶိုတ်းၶွႆႊၵၼ်ငၢႆႈ။
6- ႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈၼႄၼႃႈတႃမုၼ်ငဝ်းပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇလႄႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းႁဝ်း။