လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ၼႆႉ ႁူဝ်ၶေႃႈဢၼ်ၼႆႉ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးပီတႆး 2093 ၼီႈၼၼ်ႉ ၵဝ်ၶႃႈယၢမ်ႈ တႅမ်ႈသႂ်ႇပႃးၼႂ်း ၽိုၼ်လိၵ်ႈ ၸိုင်ႈတႆး ဢၼ်ၸုမ်းၶၢႆးသိမ်ႇပိုၼ်ၽႄၼၼ်ႉ ပွၵ်ႈၼိုင်ႈယူႇ။ ၵူၺ်းၼႃႇ ၵဝ်ၶႃႈဝူၼ်ႉဝႃႈ မၼ်းတေပႆႇၸွတ်ႇယွၼ်ႈထိုင် ပီႈၼွင်ႉတႆးတင်းၼမ် ထၢင်ႇဝႃႈၸိူင်ႉၼႆလႄႈ ၸင်ႇလႆႈ တႅမ်ႈထႅင်ႈၶႃႈ ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ လွင်ႈတၢင်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၵေႃႈ ဢၼ်ပႆႇလႆႈသႂ်ႇပႃးၼၼ်ႉ ပွၵ်ႈၼႆႉ ၶိုၼ်းတႅမ်ႈသႂ်ႇ ထႅင်ႈၶႃႈယဝ်ႉ။

“ပိုၼ်းလိၵ်ႈတႆး ဢၼ်ၵဝ်ၶႃႈႁူႉႁၼ်ထိုင်” ဢၼ်လႆႈသႂ်ႇႁူဝ်ၶေႃႈမၼ်းၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ တႃႇဢၼ်ၵဝ်ၶႃႈတေ တႅမ်ႈၵႂႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈပိုၼ်းလိၵ်ႈၸွတ်ႇလွၼ်ႉၵူႈလွင်ႈလွင်ႈဢမ်ႇၸႂ်ႈ။ မၼ်းပဵၼ်တွၼ်ႈဢၼ် ၵဝ်ၶႃႈယိုၼ်းထိုင် တၢဝ်းထိုင် ႁူႉႁၼ်ထိုင်သေ ပႅင်ႈၼင်ႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ယိုၼ်းထိုင်သေ ၵေႃႉပႆႇယိုၼ်းထိုင် ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈသမ်ႉပေႃးလႆႈႁူႉထိုင်သေ ဢမ်ႇၵႃး ၸဝ်ႈၽူႈဢၼ်ႁူႉလိူဝ်ၵဝ်ၶႃႈသေ ႁူႉယူႇ၊ ႁူႉဝႆႉ၊ ႁူႉယဝ်ႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆၵေႃႈ ပိုၼ်ႉႁူႉပၢႆးႁၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈသမ်ႉပေႃးမီးၸႂ်၊ ၶႆႈလိတ်ႈပူၵ်ႉထူၵ်းႁေႃႇ မၼ်းသေ ၸႅၵ်ႇၽႄၽေႈတိူၼ်းထိုင် ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈ တႅမ်ႈဢွၵ်ႇ မွၵ်ႇသူၼ်းၽူႈ ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလူင်ႉလႅၼ်ႇလိူဝ်ၵဝ်ၶႃႈတင်းၼမ် တၢင်းလၢႆယူႇယဝ်ႉ။

လိၵ်ႈလၢႆးတႆးႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ပေႃးတေဝၢႆႇတူၺ်းၶိုၼ်းပိုၼ်းလင်မၼ်းပေႃးဝႃႈၼႆၶႃႈၸိုင် တႄႇဢဝ်ၵၢပ်ႈ ပၢၼ်တႆး ႁူဝ်ၶူင်းလူင်လိူဝ်ႇ တေႃႇထိုင် ၵၢပ်ႈပၢၼ်သူၵဝ်ႁဝ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၵေႃႉဢၼ်ပႂ်ႉပႃး ထိင်းသိမ်း ပူင်သွၼ်သိုပ်ႇပၼ်သၢႆၸႂ် လိၵ်ႈတႆးႁဝ်းမႃးၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈတႆးႁဝ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ ၵူၺ်းဢၼ်ဝႃႈ ၼၼ်ႉ ပေႃးယင်းဝႃႈမီးမၢၵ်ႇတႃတၢင်းႁူႉသေ တူၺ်းတႄႉ တေလႆႈႁၼ်ၸိူင်ႉၼႆယူႇ ၸႅင်ႈၸႅင်ႈလႅင်းလႅင်း ၶႃႈယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈသင်လႄႈ လႆႈဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ်ပေႃးဝႃႈၼႆၸိုင် တႄႇဢဝ်ပၢၼ်တႆး ႁူဝ်ၶူင်းလူင်လိူဝ်ႇ ၼၼ်ႉလႄႈသင် ၵၢပ်ႈပၢၼ်တႆးမွၵ်ႇၶၢဝ်မၢဝ်းလူင်ၼၼ်ႉလႄႈသင် ၵၢပ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ဢုပ်ႉပွင်ၽွင်းငမ်းၼၼ်ႉ လႄႈသင် ထိုင်မႃးၵၢပ်ႈပၢၼ်မိူင်းတႆး ၵဝ်ႈႁႆးႁေႃၼၼ်ႉလႄႈသင် ၵၢပ်ႈပၢၼ် ၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ်မႃးဢုပ်ႉပွင်ၽွင်း ငမ်းၼၼ်ႉလႄႈသင် ၵၢပ်ႈပၢၼ်သိုင်ႇတိူင်းမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း မျၢၼ်ႇမႃႇလွတ်ႈလႅဝ်းသေ ၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းၵေႃႈၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းသိုင်ႇတိူင်းမိူင်း ၽွမ်ႉႁူမ်ႈသေ လၢႆးဢုပ်ႇပွင် မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇသမ်ႉ ပေႃးလႅၵ်ႈလၢႆႈတၢႆးပွင်မိူင်းလၢႆပွၵ်ႈလၢႆၽဝ်ႇယဝ်ႉလႄႈသင် ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈတႆး ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပႆႇလႆႈႁၼ်မႅၼ်ႈၸပ်းတႃသေဢမ်ႇၵႃး ပႆႇယၢမ်ႈလႆႈၼွၼ်းၾၼ် ႁၼ်ၺႃး။ ပေႃးၶႂ်ႈမေႃ လိၵ်ႈတႆး ၶႆႈသွၼ်လိၵ်ႈတႆးတႄႉ လိူဝ်သေၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈတႆးၼႆႉ ဢမ်ႇပႆႇယၢမ်ႈမီး တီႈလႂ်လႄႈ ၸင်ႇလႆႈ ဝႃႈၸိူင်ႉၼၼ်ၶႃႈယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပၢၼ်မိုၼ်ႉသိုၼ်းၵွၼ်ႇၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈလွင်ႈၵႂႃႇမႃးပႆ သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ၶၢၼ်ၸႂ်လႄႈ သင်ႇၶႃႇၸဝ်ႈႁဝ်းၶဝ် ဢၼ်ပႂ်ႉပႃးထိင်းသိမ်းသၢႆၸႂ်လိၵ်ႈတႆးႁဝ်းၶဝ်ၸဝ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵေႃႈ ဢမ်ႇသူႈထိုင် ထွင်ၵၼ်လႆႈသေ လိၵ်ႈတႆးႁဝ်းၶႃႈပဵၼ်ၵႂႃႇလိၵ်ႈၽႂ်လၢႆးမၼ်းယဝ်ႉ။ လွင်ႈတႅမ်ႈ လွင်ႈမၢႆၼၼ်ႉ ဢမ်ႇတႅတ်ႈၼႅတ်ႈလႆႈၸူၺ်ႉသေလူဢၢၼ်ႇၵႂႃႇ ၶႃႈယဝ်ႉ။

ၵၢပ်ႈပၢၼ်ၼႃႈၽိူၵ်ႇဢုပ်ႉမိူင်းမၢဝ်း တႄႇဝၢႆးၼႃႈသိုင်ႇတိူင်းမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း မျၢၼ်ႇမႃႇၸမ် တေလႆႈ သုၼ်ႇပဵၼ် ပူင်သွၼ်လိၵ်ႈလၢႆးတႆးတီႈၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈမႃးလႄႈ သြႃႇဢူးထုၼ်း (လႃႈသဵဝ်ႈ) ၸင်ႇႁဵတ်းပပ်ႉလိၵ်ႈတႆး တႃႇသွၼ်ဢၢၼ်ႇ သၢင်ႇပုၼ်းလူင်ၼမ်ႇပၢတ်ႈၼိုင်ႈလႄႈ သၢင်ႇပုၼ်း လူင်ၼမ်ႇပၢတ်ႈသွင်ၼႆသေ ဢဝ်ပူင်သွၼ်ၵႂႃႇတီႈၼႂ်း ႁူင်းႁဵၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸၼ်ႉငဝ်ႈမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ပပ်ႉလိၵ်ႈတႆးတႃႇသွၼ်ဢၢၼ်ႇ ဢၼ်သြႃႇဢူးထုၼ်း ၶပ်ႉၶိုင်ဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပႆႇပေႃးၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလႄႈ ထိုင်မႃးပၢၼ်သိုင်ႇတိူင်းမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃမႃးၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၶုၼ်လူင်ၾၢႆႇပၺ်ႇၺႃႇ ၸိုင်ႈတႆးလႄႈ ယၢင်းလႅင် ၸဝ်ႈသၢႆမိူင်းမင်းရၢႆး ၸင်ႇၽွတ်ႈႁႅၼ်းၵေႃႇမတီႇပပ်ႉ ႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆးမႃးသေ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး ၸၼ်ႉငဝ်ႈတေႃႇၸၼ်ႉႁႃႈသေ ဢဝ်ပူင် သွၼ်တီႈၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၶႃႈ ယဝ်ႉ။

တႄႇဢဝ်ပၢၼ်ဢင်းၵိတ်ႉ ဢုပ်ႉပိူင်ႇၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း တေႃႇထိုင် မႃးၵၢပ်ႈသိုင်ႇတိူင်းမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ လႆႈလွတ်ႈ လႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ တေႃႇထိုင် ၶွင်ႊသီႊလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉႁုပ်ႈသိမ်းဢဝ်ဢႃႇၼႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်း (2-3-62) ၼၼ်ႉ လိၵ်ႈလၢႆးတႆးႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ မီးသုၼ်ႇလႆႈ ပူင်သွၼ်ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈသေဢမ်ႇၵႃး ပေႃးဝႃႈ တီႈၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၼၼ်ႉ မီးလုၵ်ႈႁဵၼ်းတႆးႁူဝ်ပၢၵ်ႇႁႃႈ သိပ်းလိူဝ်ၼႆႉ ပေႃးဢမ်ႇဢွင်ႇပႃး လိၵ်ႈတႆးသေ ဢွင်ႇတၢင်ႇပၢႆးတင်းသဵင်ၵေႃႈ လုၵ်ႈႁဵၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉလႆႈ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵႃး သင်ဝႃႈၶႂ်ႈသႂ်ႇလိၵ်ႈတႆးၼႂ်းတိူၵ်ႈလိၵ်ႈတေႃႇၵၼ်ၼႆ တီႈၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ဢဝ်လိၵ်ႈတႆး တႅမ်ႈႁဵင်းလိၵ်ႈသူင်ႇဢဝ်ၵေႃႈ တိုၼ်းမီးသုၼ်ႇႁႂ်ႈထိုင်ၵၼ်လႆႈယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေၵွင်ႇသီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉႁုပ်ႈသိမ်းဢဝ်ဢႃႇၼႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းယဝ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းလိူၵ်ႈတၢင်လႄႈ ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးတင်းလၢႆၵေႃႈ လႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းတိမတ်ႉၵုမ်းၶင် ပႅတ်ႈမူတ်း မူတ်းသေ ဢူးထုၼ်းဢေး(ၼမ်ႉၶမ်း) လႆႈၶၢမ်ႇတၢင်ပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၸုမ်းဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းတႆး မႃးဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇဢူးထုၼ်းဢေး လႆႈပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈမိူင်းတႆး မႃးယဝ်ႉၵေႃႈ လိၵ်ႈႁူဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်လိၵ်ႈ ပတေႇသရိတ်ႈ ၵေႃႉၵုမ်းၵေႃႇမႃးဝႃႈၼႆသေ ပိၵ်ႉႁပ်းပႅတ်ႈ။ ဢမ်ႇပၼ်ပူင်သွၼ်လႄႈ သုၼ်ႇလႆႈ သုၼ်ႇပဵၼ် ဢၼ်ၶိူဝ်းတႆး ႁဝ်းလႆႈဝႆႉလၢႆးပူင်သွၼ်လိၵ်ႈတႆး ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉလႄႈ သင် ဢဝ်လိၵ်ႈတႆးတႅမ်ႈႁဵင်း လိၵ်ႈသေ သႂ်ႇၼႂ်းတိူၵ်ႈလိၵ်ႈထိုင်လႆႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တူၵ်းသုမ်းမႃးတေႃႇ ထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယူႇၶႃႈယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်လိၵ်ႈလၢႆးတႆးႁဝ်းၶႃႈ ဢၼ်တႅတ်ႈၼႅတ်ႈလီၼၼ်ႉသမ်ႉ ပေႃးတေသိုပ်ႇၽႄႈ တိူဝ်းယိုၼ်း ယၢဝ်းၵႂႃႇဝၼ်းတႃမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉ သြႃႇၸၢႆးဢွင်ႇထုၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈသေ သိုပ်ႇဢဝ် လိၵ်ႈလၢႆးတႆးသဵင်တႅတ်ႈ(လိၵ်ႈႁူဝ်သိူဝ်)ၼႆႉ ပူင်သွၼ်ၵႂႃႇတီႈၼႂ်းၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႄႈ ၾိင်ႈငႄႈတႆးၸၼ်ႉ ၸွမ်တင်းလၢႆသေဢမ်ႇၵႃး မုၵ်ႉၸုမ်းလူင် သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးႁဝ်းၶႃႈၼႆၵေႃႈ ဢဝ် ပူင်သွၼ်ၵႂႃႇ ၸွမ်းၵျွင်း မုၼ်ၸဝ်ႈသေ ဢဝ်လိၵ်ႈတႆးသဵင်တႅတ်ႈၼၼ်ႉ ပိၼ်ႇတႅမ်ႈပိတ ၵၢတ်ႈသၢမ် ၵွင်ၵႂႃႇၵွၼ်ႇၶႃႈယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေ ၶွင်ႊသီႊလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉႁုပ်ႈသိမ်းဢဝ်ဢႃႇၼႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းသေ ဢူးထုၼ်းဢေး (ၼမ်ႉၶမ်း)သမ်ႉ ပဵၼ်ႁူဝ် ပဝ်ႈၸုမ်းဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းတႆး (ရှမ်းပြည်နယ်ဦးစီးအဖွဲ့) မႃးၼၼ်ႉ ႁႄႉႁၢမ်ႈ ပႅတ်ႈပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈ တႆးမႂ်ႇ ဢၼ်ၸုမ်းလူင်ပွင် ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး ၶပ်ႉၶိုင်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉလႄႈ လိၵ်ႈ တႆးႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ ယၢမ်ႈမီး ပပ်ႉႁဵၼ်းလီလီသေတႃႉ ဢဝ်လၢႆးၽႂ်လၢႆး မၼ်းၶပ်ႉၶိုၼ်သွၼ်ဢၢၼ်ႇၵႂႃႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇၼၼ်ၶႃႈယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈၼၼ် ထိုင်မႃးပီၶရိတ်ႈ 1967 ၼီႈ ၸၢႆးၸၢႆးၸိုၼ်ႈ(ႁွင်ႉ)ၸိုၼ်ႈၵွၼ်းလၢႆး ၸၢႆးဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ ၸင်ႇသမ်ႉ ႁဵတ်း ဢွၵ်ႇမႃးပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး ဢၼ်လႆႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ “ပပ်ႉႁူႉႁၼ်လိၵ်ႈတႆး” ၼၼ်ႉ ၶႃႈယဝ်ႉ။ လုင်းၶုၼ် မႁႃႇ(မိူင်းယႆ)ၵေႃႈသမ်ႉ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃး “ပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး မေႃဝႆး” ၼႆၶႃႈဢေႃႈ။

တီႈပပ်ႉလုင်းၶုၼ်မႁႃႇ(မိူင်းယႆ) ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးပၼ်ႁႃသင်သေတႃႉၵေႃႈ ပပ်ႉဢၼ် ၸၢႆးၸၢႆး ၸိုၼ်ႈ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်မႃးၵၢႆႇၶိုၼ်း ဢဝ် ၺ ၽႅတ်း သႂ်ႇပႃးတူၼ်းသဵင် ႁူၵ်းတူၼ်း (ယၵ်းၶိုၼ်ႈ)၊ ဝ ၽႅတ်း သွင်တူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉၶႃႈယဝ်ႉ။

ထိုင်မႃးပီၶရိတ်ႉ 1974 ၼီႈမႃး ၸၢႆးၸၢႆးၸိုၼ်ႈ၊ ၸၢႆးသၢင်ႇဢၢႆႈ၊ ၸၢႆးမွင်ႇလိုၼ်း (စက်မှု လယ်ယာ ကျောက်မဲ)၊ ၸၢႆးပၢၼ်းသႅင်လႄႈ ၸၢႆးယွတ်ႈၼုမ်ႇၶဝ် ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈသေ ၶိုင်သၢင်ႈ ႁၢင်ႈပွင်မႃး လိၵ်ႈတႆးၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်းသေ မိူဝ်ႈ (25-27.4.1974) ႁွင်ႉပၢင်ၵုမ်လူင်တီႈႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉ ငဝ်ႈမၢႆသွင် ဝဵင်းသီႇပေႃႉသေ မၵ်းမၼ်ႈၵႂႃႇမိူဝ်ႈ (27.4.1974) တီႈၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ။

တီႈပၢင်ၵုမ်လူင်လိၵ်ႈလၢႆးတႆးၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸုမ်းတၢင်တူဝ်မိူင်းယႆႁဝ်းၶႃႈ 1- ၸၢႆးတဵင်း မွင်ႇ၊ 2- ၸၢႆးၸၢမ်ႇ ၽေႇ (ႁွင်ႉ) ၸၢႆးၸိုၼ်ႈပၢင်ႇၾႃႉ၊ 3- ၸၢႆးမွင်ႇၵျီး ၽွမ်ႉၵၼ်သၢၼ်ၶတ်းၵႂႃႇသေ ဢမ်ႇၵႃး ဝၢႆးမၼ်းမႃးသမ်ႉ တႅမ်ႈလိၵ်ႈသေ သၢၼ်ၶတ်းထိုင် ငဝ်ႈငုၼ်းမုၵ်ႉၸုမ်းလိၵ်ႈလၢႆးတႆး ဢၼ်ပိုတ်ႇၽုၺ်ႇ ဝႆႉတီႈဝဵင်းသီႇပေႃႉၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ။ ၽိုၼ်မိူၼ်ဢၼ် ၸုမ်းမိူင်းယႆသၢၼ်ၶတ်းၼၼ်ႉ သူင်ႇထိုင်မုၵ်ႉၸုမ်း လူင်သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးလႄႈ ၸၼ်ႉၸွမ်တင်းသဵင်ႈၶႃႈယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေမိူင်း ယႆသၢၼ်ၶတ်းယဝ်ႉ မုၵ်ႉၸုမ်း လူင်သင်ႇၶႃႇၸိုင်ႈတႆးၵေႃႈသၢၼ်ၶတ်း။ ၸၼ်ႉၸွမ်တင်းသဵင်ႈၵေႃႈသၢၼ်ၶတ်းလႄႈ ထိုင်မႃး ပီၶရိတ်ႉ 1975 ၼီႈမႃး ၶိုၼ်းႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ထႅင်ႈၵမ်းသွင်သေ ပႄႇပၢၵ်ႈပႅတ်ႈမူႇလိၵ်ႈတႆး ၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်းယဝ်ႉ။ မၵ်းမၼ်ႈ ၶိုၼ်းမူႇလိၵ်ႈႁူဝ်သိူဝ်ၵႂႃႇၶႃႈယဝ်ႉ။

ထိုင်မႃးပၢၼ်ၶွင်ႊသီႊၵူၼ်းမိူင်းပွၵ်ႈၵမ်းသၢမ်မႃးႁူဝ်ပဝ်ႈလူင်ၶွင်ႊသီႊမိူင်းတႆးသမ်ႉပဵၼ်ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ပႃႉ တၢၼ်းလႄႈ မုၵ်ႉၸုမ်းၶွင်ႊသီႊမိူင်းတႆး ၽွတ်ႈႁႅၼ်းၵေႃႇမသိၼ်ႇ တႃႇတေလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်း တေၵျိုၵ်ႈမူႇလိၵ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ဝႃႈမႃးပႃႈၼိူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢၼ်လႂ်ၼႆသေ ၵူၼ်း မိူင်းႁူဝ်ပၢၵ်ႇၵမ်ႈၼမ် ၵမ်ႉထႅမ်မူႇလိၵ်ႈႁူဝ်သိူဝ်လႄႈ ၶွင်ႊသီႊ မိူင်းတႆးႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ ၸင်ႇၶိုၼ်းမၵ်း မၼ်ႈမူႇလိၵ်ႈႁူဝ်သိူဝ်ၶိုၼ်း မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႉ 1975 ၼီႈၼၼ်ႉမႃးယူႇၶႃႈယဝ်ႉ။

ဝၢႆးသေၶွင်ႊသီႊမိူင်းတႆးမၵ်းမၼ်ႈပၼ်ၶိုၼ်းမူႇလိၵ်ႈတႆးႁူဝ်သိူဝ် (တူၼ်းသဵင်ႁႃႈတူၼ်း ဢမ်ႇပႃးတူၼ်း သဵင် ႁူၵ်းတူၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ယၵ်းၶိုၼ်ႈ)ယဝ်ႉ ၽၢင်လိၵ်ႈတႆးႁဝ်းၶႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈၶိုၼ်ႈသွၼ်ၶိုၼ်း ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်း ၸၼ်ႉငဝ်ႈၼႆလႄႈ ၸင်ႇပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ လူင်ႉလႅၼ်ႇလိၵ်ႈတႆးမိူၼ်ၼင်ႇ လုင်းတၢင်းၵႄး၊ ၸဝ်ႈဢူမိူင်း၊ လုင်းၸၢႆးၵျီးၵိုၵ်းပႃး မေႃသွၼ်လိၵ်ႈတႆးတင်းသဵင်ႈ 13 ၸဝ်ႈသေ ပူင်သွၼ်ပၼ်မေႃသွၼ် ၸၼ်ႉငဝ်ႈ(လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ)ၶဝ် 45 ၵေႃႉ တီႈဝဵင်းလႃႈ သဵဝ်ႈမႃးတႄႇဢဝ် 6.4.1985 တေႃႇထိုင် 11.9.1985 ၵႂႃႇယဝ်ႉ။ သူင်ႇပႃးၶႅပ်းႁၢင်ႈမႃး ႁႂ်ႈမေႃသွၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းပွၵ်ႈ သၢႆႇဝၢႆႇမိူဝ်း ဝဵင်းၽႂ်ဝဵင်းမၼ်းယဝ်ႉ ႁႂ်ႈၶိုၼ်း သိုပ်ႇပူင်ပၼ်မေႃသွၼ်ၸၼ်ႉငဝ်ႈ ဝဵင်းၽႂ် ဝဵင်းမၼ်းၵႂႃႇၼႆသေတႃႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လွင်ႈတၢင်းၵူႈ ပိူင်ပိူင်သေ ဢမ်ႇပဵၼ်ၼမ်ႉပဵၼ်တူဝ်မႃး ႁၢၼ်ႉ တေႃႇဝၼ်းမိူဝ်းၼႆႉၶႃႈယဝ်ႉ။

လိၵ်ႈတႆးသဵင်တႅတ်ႈ ႁဵတ်းႁိုဝ်ပဵၼ်မႃးဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၶဝ်ၶႃႈၵေႃႈလီလႆႈႁူႉထိုင်ယူႇ။ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇယၢမ်ႈလႆႈႁၼ်ၸဝ်ႈလႂ်၊ တူၼ်လႂ်၊ ၵူၼ်းလႂ် ၸၵ်းၼႄၽႄပၼ် လွင်ႈတၢင်းပိူင်ပဵၼ်မႃးသေပွၵ်ႈ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၼၼ်လႄႈ ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်ၵဝ်ၶႃႈ လႆႈႁူႉႁၼ် ထူပ်းၺႃးမႃး ၼၼ်ႉ ယွၼ်းၶႆႈၼႄဢိတ်းၼိုင်ႈ။

မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးပီၶရိတ်ႉ 1935 ၼီႈ လိူၼ်သႅပ်ႉထႅမ်ႊပိူဝ်ႊ 19 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉတႆးႁဝ်းၶႃႈ ႁႃႈၸဝ်ႈ 1-ၸဝ်ႈႁူမ်ႇၾႃႉ သႅၼ်ဝီ 2-ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶဵဝ် မိူင်းမိတ်ႈ 3- ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇ ၼမ်ႉသၼ်ႇ 4-ၸဝ်ႈၶမ်းသိူၵ်ႈ ယွင်ႈႁူၺ်ႈ 5- ၸဝ်ႈၵွင်တႆး ၵဵင်းတုင် ၶဝ်ၸဝ်ႈ ၽွမ်ႉၵၼ်ၵႂႃႇယွၼ်း သုၼ်ႇဢုပ်ႉပိူင်ႇ တူဝ်ၵဝ်ႇတႃႇတႆး (ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်) တီႈၶုၼ်ၼႃႈၽိူၵ်ႇမိူင်း ဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇ ဝဵင်းလၼ်ႇတၼ်ႇ တီႈလုမ်းလုတ်ႉတေႃႇလူင်ၶဝ်ၼၼ်ႉမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ဢင်းၵိတ်ႉၶဝ်သမ်ႉဝႃႈႁင်းၸဝ်ႈၾႃႉတႆးႁဝ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ သူၶႂ်ႈလႆႈသုၼ်ႇဢုပ်ႉပိူင်ႇတူဝ်ၵဝ်ႇၼႆႉၸႂ်ႈယဝ်ႉ။ မဵဝ်းဢုပ်ႉ ပိူင်ႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းလူဝ်ႇလႆႈမီးမူႇ မီးပိူင်တႅတ်ႈၼႅတ်ႈ။ ပေႃးတေမႃးဢဝ်လိၵ်ႈတႆးသူၼႆႉ ၼိုင်ႈတူဝ်ၼႆ ဢွၵ်ႇပဵၼ်သွင် သၢမ်သဵင် တေႃႇထိုင်သိပ်းႁႃႈသဵင် ၵွပ်ႈၼၼ်မၼ်းဢမ်ႇငၢႆႈငၢႆႈ။ ပေႃးသူၶႂ်ႈ လႆႈသုၼ်ႇဢုပ်ႉပိူင်ႇတူဝ်ၵဝ်ႇၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈမူၼ်ႉ မႄးၵုမ်းၵေႃႇလိၵ်ႈသူႁႂ်ႈမၼ်းတႅတ်ႈ ၼႅတ်ႈဢွၼ်တၢင်း သေၵွၼ်ႇ ႁဝ်းၸင်ႇၸၢင်ႈပၼ်သုၼ်ႇဢုပ်ႉပိူင်ႇတူဝ်ၵဝ်ႇသူယဝ်ႉဝႃႈ ၼႆ။

ၽိူဝ်ႇၸဝ်ႈၾႃႉႁဝ်းၶဝ်ၸဝ်ႈပွၵ်ႈမိူဝ်းမိူင်းၶိုၼ်းယဝ်ႉ ၸင်ႇမႃးႁႃၽူႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလူင်ႉလႅၼ်ႇၼႂ်းၸဝ်ႈၾႃႉ ၶဝ်ၸဝ်ႈ လႄႈသင် ၼႂ်းၵူၼ်းမိူင်း ၵူၼ်းၵျွင်းလႄႈသင် ဢမ်ႇမီးၵေႃႉတေမေႃမူၼ်ႉမႄး ၵုမ်းၵေႃႇမၼ်းလႆႈ လႄႈ ထိုင်မႃးပီၶရိတ်ႉ 1938 ၼီႈ ၶဝ်ႈၸဝ်ႈၸင်ႇမႃးပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၶုၼ်လူင် ၾၢႆႇပၺ်ႇၺႃႇၸိုင်ႈတႆး သေ Mr. Kinch ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈ ပၼ်လုၵ်ႈ ႁဵၼ်းၵမ်ႇပေႃးၸ 1-ၸဝ်ႈသၢႆမိူင်း ၵဵင်းတုင် တၢင်တူဝ်တႆး ၶိုၼ် 2-ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းလႃႉ ၼမ်ႉၶမ်း တၢင်တူဝ်တႆးမၢဝ်း 3-ၸဝ်ႈဢုင်ႇၸိင်ႇ မိူင်းယႆ တၢင်တူဝ်တႆးလူင် သေ ၽွမ်ႉၵၼ်မူၼ်ႉမႄး ၵုမ်းၵေႃႇၵႂႃႇတေႃႇထိုင်ပီၶရိတ်ႉ 1940 ၼီႈ သွင်ပီလုမ်း လုမ်းယဝ်ႉ။ Mr. Kinch ၵေႃႈၸင်ႇမၵ်းမၼ်ႈသေ ဢဝ်တၢင်ႇထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢင်းၵိတ်ႉၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ် မိူင်းဢိင်ႇၵလၢၼ်ႇ ၵႂႃႇၶႃႈယဝ်ႉ။

မူႇလိၵ်ႈၼၼ်ႉ ၶုၼ်ၼႃႈၽိူၵ်ႇၶဝ် လဵပ်ႈႁဵၼ်းယဝ်ႉလီငၢမ်း ၸင်ႇၶိုၼ်းသိုပ်ႇသူင်ႇထိုင်ၼၢင်းႁေႃၶမ်းသေ ၼၢင်းႁေႃၶမ်းၵေႃႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းယဝ်ႉလီငၢမ်း ၸင်ႇမၵ်းမၼ်ႈပၼ်ပဵၼ်လိၵ်ႈၸႂ်ႉ တိုဝ်းၼႂ်းၶိူဝ်းတႆး မိူင်းတႆး ၵူႈတီႈတီႈၵႂႃႇသေ ဢမ်ႇၵႃး ပၢႆလၢတ်ႈၵႂၢမ်းယွင်ႈယေႃး ၽူႈၵုမ်းၵေႃႇမူၼ်ႉမႄး လိၵ်ႈတႆးၼႆဝႃႈ ၵူၼ်းၵုမ်း ၵေႃႇမူၼ်ႉမႄးလိၵ်ႈတႆးၼႆႉ ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ တႄႉတႄႉ။ သင်ဝႃႈဢင်းၵိတ်ႉႁဝ်း ဢမ်ႇယၢမ်ႈမီးလိၵ်ႈမႃးၼႆ ၵဝ်သမ်ႉပေႃးၶႂ်ႈဢဝ်လိၵ်ႈတႆးမူႇၼႆႉ ႁဵတ်းလိၵ်ႈႁဝ်းၼႆၶႃႈယဝ်ႉ။

ၵွပ်ႈၼၼ်ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၶႃႈ ၵူႈၸဝ်ႈ ၵူႈပႃး ၵူႈၵူၼ်း ၵူႈၶုၼ် ၵူၼ်းၼၢင်း ၽိူဝ်ႇႁဝ်းတေၵႂႃႇ ႁႃလၢႆး တူၼ်းသဵင် မၼ်းထႅင်ႈယူႇတိၵ်းတိၵ်းၼၼ်ႉ တႃႉဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ်မူႇလိၵ်ႈႁူဝ်သိူဝ် ဢၼ်လူင် ပွင်ၸို်င်ႈမိူင်း တႆးမိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ မႃးပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆးမႂ်ႇ ၸၼ်ႉငဝ်ႈတေႃႇထိုင်ၸၼ်ႉႁႃႈၼၼ်ႉ ပူင်သွၼ် ၵၼ်ၵႂႃႇၼႆ တေငၢႆႈၸႂ်လူမ်ၶေႃးယူႇ။ ၶႅၼ်းတေႃႈ ၽွမ်ႉၵၼ် ယွမ်းယွၼ်ႇၸႂ်ၽႅၼ်သုင် မႃႇၼၼၼ်ႉသေ ႁူမ်ႈႁူႉ ႁူမ်ႈႁၼ် ႁူမ်ႈသၢင်ႈ ႁူမ်ႈၶိုင် ႁူမ်ႈပွင်ၵႂႃႇသေၵမ်း။ ယႃႇပေ ၵုမ်ႇႁႃယွင်သႂ်ႇ ၶဝ်ႈသေ ၶႅၼ်းတေႃႈ ၽွမ်ႉၵၼ်ႁႃၶဝ်ႈသႂ်ႇယွင်သေၵမ်းၶႃႈတႃႉ။

မႂ်ႇသုင်ၶႃႈ
လုင်းသြႃႇတဵင်းမွင်ႇ
မၢႆႁိူၼ်း/ 71 ၊ ပွၵ်ႉ 2
ဝဵင်းမိူင်းယႆ

ၽိုၼ်ဢိင်-
ၸဝ်ႈဢုင်ႇၸိင်ႇ မိူင်းယႆ ဢဝ်လၢႆးမိုဝ်းဢၼ်ၶဝ်ၸဝ်ႈၵုမ်းၵေႃႇမူၼ်ႉမႄးမႃးၼၼ်ႉ ၼႄပၼ် မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႉ 1974 ၼီႈ။

မၢႆတွင်း -
ၸွမ်းၼင်ႇလွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ၵဝ်ၶႃႈတႅမ်ႈမႃးၸိူဝ်းၼႆႉ ၸဝ်ႈလႂ် ၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ သင်ဝႃႈဢမ်ႇႁၢၼ်ႉ ၸႂ်သေ ၶႂ်ႈမႃးတေႃႇၼႃႈ တၼ်းတႃဢုပ်ႇဢူဝ်းလႄႈသင် ၶႂ်ႈႁူႉတႅတ်ႈတႅတ်ႈၼႅတ်ႈၼႅတ်ႈလႄႈသင် ၶႃႈႁဝ်းၽုၺ်ႇၽၵ်းတူ ႁူမ်ၸူမ်း ႁပ်ႉတွၼ်ႈယူႇၵူႈၶၢဝ်းယၢမ်းၶႃႈဢေႃႈ။