ဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ ၵမ်ႉထႅမ်မၢႆမီႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ၽွင်းတႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်း တီႇၶုၼ်မျၢတ်ႈ တၢင်ႇလၢတ်ႈ ဝႃႈ ထုၵ်ႇလီမီး၊ ထုၵ်ႇလီႁဵတ်းဢွၵ်ႇ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၵမ်ႉထႅမ်ပႃးၼမ်ႉၸႂ်ပၢင်လူင်။

ဝၼ်းထိ 25/07/12 ၼၢင်းဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ တၢင်ႇလၢတ်ႈတုၵ်းယွၼ်းၼႂ်းသၽႃးဝႃႈ- ပိူဝ်ႈတႃႇႁႂ်ႈပဵၼ်မႃး ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈ တုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇၼၼ်ႉ ႁဝ်းထုၵ်ႇလႆႈမီးမၢႆမီႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈပၼ်သုၼ်ႇလႆႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း၊ မီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း လႄႈမီးလွင်ႈ ယုမ်ႇယမ်ၼပ်ႉထိုဝ်ၵၼ်။ ႁဝ်းထုၵ်ႇလႆႈၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈမၢႆမီႈမႂ်ထႅင်ႈ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 2008 ၸၢဝ်းၶိူဝ်း (Ethnic)ပဵၼ်သင်ၼႆ ဢမ်ႇၼႄဝႆႉတဵမ်ထူၼ်ႈ။ ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉ မၼ်းၼၢင်းလၢတ်ႈပႃးလွင်ႈ ၼမ်ႉၸႂ်ပၢင်လူင်- ၼႆယဝ်ႉ။

ဢွၼ်တၢင်းၼႆႉ ၼႂ်းပီ 1982 (ၽွင်းပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 2008 ပႆႇမီး) ယူႇတီႈၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈဢွၵ်ႇမၢႆမီႈဝႃႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢၼ်မီးဝႆႉၸဵမ်မိူဝ်ႈပီၶရိတ်ႉ 1823 ၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်း ယူႇၵိုၵ်းၼမ်ႉလိၼ်ႁိၼ်ၽႃၸိုင်ႈမိူင်း ၼႆႉ မႃးၸဵမ်ပၢၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်- ၼႆယဝ်ႉ။

တီႇၶုၼ်မျၢတ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၽွင်းတႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈၼဝ်ႈၸိုဝ်ႈလုယွၼ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်ဝႆႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ မီးတၢင်းၶတ်းၸႂ်ပိူဝ်ႈတႃႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း။ ဢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ မွၵ်ႇလၢတ်ႈလွင်ႈမၢႆမီႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပွၵ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်ၶေႃႈ ၵႂၢမ်းဢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈတၢင်ႇလၢတ်ႈၼႂ်းသၽႃး တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမၢႆမီႈ ႁပ်ႉႁွင်းမၵ်းမၼ်ႈမၢႆမီႈၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈပၼ် သုၼ်ႇလႆႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း မိူဝ်ႈပၢင်ၵုမ်သၽႃး ပူၼ်ႉမႃး 2-3 ဝၼ်းၼႆႉ- ၼႆယဝ်ႉ။