ၼႂ်းပီ2016 ၼႆႉ ၵူၼ်းဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၸိူဝ်ႉမႅင်းဢဵတ်ႇသ်(AIDS) ၼမ်တိူဝ်းမႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ- ၽူႈဢွၼ်တူင်ႉ ၼိုင် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၢႆးယူႇလီႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်း လၢတ်ႈၼႄ ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ၼႂ်းဝၼ်းသၢၼ်ၶတ်း တၢင်းပဵၼ် AIDS လုမ်ႈၾႃႉ ။

Photo By FB Nai Hark

ဝၼ်းတီႈ 01/12/2016 ပဵၼ်ဝၼ်းသၢၼ်ၶတ်းဢဵတ်ႇသ်လုမ်ႈၾႃႉ ၼႆသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး လႄႈၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်း ႁူမ်ႈပႃးၸုမ်းဢၼ်တူင်ႉၼိုင်သုၼ်ႇလႆႈႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်းၵေႃႈၶမ်ႈႁူမ်ႈ ဝၼ်းဢဵတ်ႇသ်လူၵ်ႈ  တီႈဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး ။


ၸၢႆးႁၵ်ႉမိူင်း ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၾၢႆႇပၢႆးယူႇလီ ၶူင်းၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီလႄႈ ပၼ်တၢင်းႁူႉႁႅင်းၵၢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း Map Foundation လၢတ်ႈဝႃႈ- “ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ႁူႉလႄႈလႆႈတူၺ်းလွမ်ၶဝ်ယူႇၼႆႉတႄႉ တေလႆႈဝႃႈ ၵူၼ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းၼႆႉၽိူမ်ႉၶိုၼ်ႈ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼႆႉၼပ်ႉသိပ်းမၼ်းၵူၺ်း မိူဝ်ႈလဵဝ်တႄႉၼပ်ႉႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်းယဝ်ႉ ။ ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈဢမ်ႇလႆႈႁူႉၵေႃႈ ယင်းတေမီးထႅင်ႈယူႇ၊ ပေႃးမႃးတူၺ်းၸိုင် ၸုမ်းဢၼ်တူင်ႉၼိုင်ပၼ်တၢင်းႁူႉ ႁႅင်းၵၢၼ်ၵေႃႈ တေလႆႈဝႃႈတိုၵ်ႉမီးဢေႇတႄႉတႄႉၶႃႈ ပီႈၼွင်ႉႁႅင်းၵၢၼ် ၵေႃႈဢမ်ႇပေႃး လႆႈႁပ်ႉၶေႃႈမုလ်း မၼ်းတႄႉတႄႉ” ။


ၶေႃႈမုလ်းမိူဝ်ႈပီ 2014 မီးဝႆႉဝႃႈ ၼႂ်းမိူင်းထႆး မီးၵူၼ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းမွၵ်ႈ 1,200,000 ၵေႃႉ ဢၼ်လူႉတၢႆမီးယူႇ 77,000 ၊မီးၵူၼ်းၸပ်းၸိူဝ်ႉမႅင်းမႂ်ႇထႅင်ႈမိူဝ်ႈပီ 2015 မီး 7,324ၵေႃႉ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ၵေႃႈယင်းတေပႃးႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်းယူႇဝႃႈၼႆ ။


ၸၢႆးႁၵ်ႉမိူင်း လၢတ်ႈထႅင်ႈဝႃႈ-  “ႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်း ၵမ်ႈၼမ်ၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈမၼ်းပဵၼ်လွင်ႈၵႆတူဝ် ၊ ဢမ်ႇပေႃးဝႆႉၼမ်ႉၼၵ်းမၼ်း၊ တၢင်းပဵၼ်ဢဵတ်ႇသ် ၼႆႉတေၸပ်းၵၼ်လႆႈ3 တၢင်းမိူၼ်ၼင်ႇ ႁူမ်ႈၵႃႇမၸွမ်းၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဢဵတ်ႇသ် ၊ တၢင်းလိူတ်ႈ ၸႂ်ႉၶဵမ်ႁူမ်ႈၵၼ်၊ လုၵ်ႈၸပ်းတီႈမႄႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ၊ လီတီႈသုတ်းတႄႉပေႃးတေႁူမ်ႈၵႃႇမၸိုင် ႁႂ်ႈႁႄႉၵင်ႈသႂ်ႇထူင်ယၢင်ဢၼႃးမႆႊ (Condoms) ၵူႈပွၵ်ႈ” ဝႃႈၼႆ ။


ဝၼ်းတီႈ 01 ၻီႊသႅမ်ႊပိူဝ်ႊ မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းဢဵတ်ႇသ် လုမ်ႈၾႃႉ တင်ႈတႄႇ 1988 မီးယိူင်းဢၢၼ်း ပိူဝ်ႈတႃႇႁႂ်ႈၵူၼ်းၵူႈၵေႃႉႁူႉထိုင် လွင်ႈၽေးၶဵၼ်ဢဵတ်ႇသ် ၊ ပိူဝ်ႈႁႂ်ႈၵူႈၵေႃႉ ၵူႈၸၼ်ႉၵၢၼ် ႁူႉလၢႆးႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်၊ ပိူဝ်ႈႁႂ်ႈမီး လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်သၢၼ်ၶတ်းႁူမ်ႈၵၼ်၊ ပိူဝ်ႈႁႂ်ႈမီး လွင်ႈပွင်ႇၸႂ်လႄႈ ယွမ်းႁပ်ႉတူၺ်း လွမ်ၵူၼ်းၸပ်း ဢဵတ်ႇသ်၊ ပိူဝ်ႈပိုၼ်ၽႄႈ ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းႁူႉလွင်ႈ တၢင်းပဵၼ်ၸိူဝ်ႉမႅင်းဢဵတ်ႇသ် ၸိူဝ်းၼႆႉသေပေႃးထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 1လိူၼ် ၻီႊသႅမ်ႊပိူဝ်ႊ ၽူႈၸိူဝ်းတူင်ႉၼိုင်လွင်ႈပၢႆးယူႇလီ ဢွၼ်ၵၼ်တူင်ႉၼိုင်ၵူႈတီႈ တူဝ်ႈလုမ်ႈၾႃႉ ။


ႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၾၢႆႇတၢင်းပဵၼ်ဢဵတ်ႇသ်လုမ်ႈၾႃႉ (UNAIDS) ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႃႈ - မိူဝ်ႈပီ2014 ၼၼ်ႉ မီးၵူၼ်းၸပ်း တၢင်း ပဵၼ် ဢဵတ်ႇသ်တူဝ်ႈလုမ်ႈၾႃႉ 36,900,000 ၵေႃႉ။ ၵူၼ်းဢၼ်တၢႆယွၼ်ႉ တၢင်း ပဵၼ်ဢဵတ်ႇသ်မီး 1,200,000 ၵေႃႉ ။