ၶူင်းၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီလႄႈ ပၼ်တၢင်းႁူႉႁႅင်းၵၢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင် လွင်ႈၼၢင်းယိင်း ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈ ပိူဝ်ႈႁူမ်ႈၵၼ်တုၵ်းယွၼ်းသုၼ်ႇလႆႈ ၼၢင်းယိင်းႁႂ်ႈ မီးလွင်ႈတႅပ်းတတ်းၽဵင်ႇပဵင်း ၼႂ်းတိုဝ်ႉတၢင်းဝၼ်းၼၢင်းယိင်းလုမ်ႈၾႃႉ ။

ဝၼ်းတီႈ 08/03/2017 ၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၼၢင်းယိင်းၵူႈမိူင်းမိူင်း(လုမ်ႈၾႃႉ)ၼႆလႄႈ ၶူင်းၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီလႄႈပၼ် တၢင်းႁူႉႁႅင်းၵၢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း (မူလၼိထိမႅပ်ႉ MAP) ဢွၼ်ႁူဝ်ၸုမ်းၼၢင်းယိင်းတႆး ၼႂ်းၵဵင်းမႆႇဢိၵ်ႇၸုမ်းၼၢင်း ယိင်းထႆးလႄႈ ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းလၢႆလၢႆၸုမ်း မိူၼ်ၼင်ႇၸုမ်းႁႅင်းၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ၊ ၸုမ်းႁူမ်ႈတုမ်ႁႅင်းၵၢၼ် ယၢၼ်မိူင်း ႁူပ်ႉထူပ်းၵၼ် ပိူဝ်ႈႁႂ်ႈၼၢင်းယိင်းတီႈၼိုင်ႈလႄႈ တီႈၼိုင်ႈမႃးဢုပ်ႇဢူဝ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈၵၼ် ပိူဝ်ႈႁူမ်ႈ ၵၼ် ႁႃလၢႆးတၢင်းဢွၵ်ႇႁႂ်ႈၼၢင်းယိင်းမီးသုၼ်ႇလႆႈၽဵင်ႇပဵင်း။ ၸတ်းႁဵတ်းတီႈ ႁူင်းႁႅမ်းႁေႃႊလီႊၻေႊၵႃႊ ၻဵၼ်ႊ ၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး ၶၢဝ်းတၢင်း 4 ဝၼ်း ဝၼ်းတီႈ05-08/03/2017 ။


ၼႂ်းပၢင်သပ်းၸႅင်ႈၼၼ်ႉ မီးၵၢၼ်လဝ်ႇမူၼ်ႈၽဵင်းၵႂၢမ်း ၊ သပ်းလႅင်းၼႄလွင်ႈပိုၼ်းပဵၼ်မႃးဝၼ်းၼၢင်းယိင်း လုမ်ႈၾႃႉလႄႈ တုၵ်းယွၼ်းသုၼ်ႇလႆႈမိူၼ်ၼင်ႇလွင်ႈ ၵႃႈမႃႇၵႃႈႁႅင်း၊ လွင်ႈတီႈလိၼ်၊ လွင်ႈႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉၼိူဝ် ၼၢင်းယိင်း၊ လွင်ႈတႅပ်းတတ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ။


ၼၢင်းၼိင်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၾၢႆႇသုၼ်ႇလႆႈၼၢင်းယိင်းလႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇမူလၼိထိ MAP လၢတ်ႈဝႃႈ- “ ပၢင်ႁူပ်ႉ ထူပ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ မၼ်းလမ်ႇလွင်ႈတႄႉတႄႉ ႁဝ်းမီးတၢင်းယၢပ်ႇၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ၺႃးပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈ ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ တေၸၢင်ႈမႃးလၢတ်ႈၼႄၵၼ် ယဝ်ႉၵေႃႈတေၸၢင်ႈၸွႆႈၵၼ်ဝူၼ်ႉ ႁူမ်ႈၵၼ်ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇ ။


သိုပ်ႇလၢတ်ႈထႅင်ႈဝႃႈ - ၼၢင်းယိင်းၼႆႉႁႂ်ႈမီးတၢင်းႁတ်းႁၢၼ်၊ႁတ်းဝူၼ်ႉ၊ ႁတ်းတႅပ်းတတ်းလူဝ်ႇယုမ်ႇယမ်တူဝ် ႁဝ်းဝႃႈႁဝ်းႁဵတ်းသင်လႆႈၽွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ၊ၵၢၼ်ၼႂ်းၼႃႈႁိူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈထုၵ်ႇလီၸွႆႈၵၼ်ႁဵတ်းယွၼ်ႉဝႃႈယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉၼၢင်းယိင်းၵေႃႈဢွၵ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၼွၵ်ႈႁိူၼ်း မိူၼ်ၵူၼ်းၸၢႆးယဝ်ႉ” ဝႃႈၼႆ ။


ဝၼ်းတီႈ08/03/2017ၶၢဝ်းယၢမ်းၵၢင်ၶမ်ႈ 5မူင်းတႄႇၵႂႃႇၼႆႉဢွၼ်ၵၼ်ပႆတၢင်း ႁႄႇၼႄၵၢင်ၸႂ် ဢဝ်ၵုၼ်းမုၼ် ၼၢင်းယိင်း၊တုၵ်းယွၼ်းသုၼ်ႇလႆႈၼၢင်းယိင်း လုၵ်ႉဢဝ်ၽၵ်းတူတႃႈပႄးပႆၵႂႃႇတၢင်းၸဵင်ႇၶူးမိူင်းသူၼ်ပူၵ်ႇႁၢတ်ႇၼႂ်းၶူးမိူင်း ၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး ။


ဝၼ်းၼၢင်းယိင်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ)ၼႆႉ တႄႇမႃးမိူဝ်ႈ ပီ 1857 ယွၼ်ႉႁူင်းငၢၼ်းတေႃးၽႃႈတီႈမိူင်းၼိဝ်ႊယွၵ်ႉ ၸႂ်ႉၵူၼ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်ပူၼ်ႉသုတ်းလိူဝ်လႄႈ သမ်ႉလႆႈငိုၼ်းၸၢင်ႈဢေႇ ၊ ၸင်ႇလႆႈတုမ်ၵၼ်ၼႄၵၢင်ၸႂ်မႃး ။ မိူဝ်ႈၶဝ်တုမ် ၵၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇပလိၵ်ႈ ၶဝ်မႃးပေႃႉႁႅမ်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈပၢင်ယၢႆႈၵႂႃႇၵမ်းၼိုင်ႈ ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ထိုင်မႃးပီ 1908 လိူၼ်မၢတ်ႊၶျ် 8 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸုမ်းၼၢင်းယိင်း မိူင်းဢမႄႊရိၵၼ်ႊၶဝ် တုၵ်းယွၼ်းထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈလႄႈ ၸုမ်းပႃႊတီႊသူဝ်ႇလ်သႄႇလိတ်ႉမိူင်းဢမႄႊရိၵၼ်ႊၶဝ် တႄႇမၵ်းမၼ်ႈ ဝၼ်းၼၢင်းယိင်းမႃး ။ ဢၼ် UN လႆႈမၵ်းမၼ်ႈဝၼ်းၼၢင်းယိင်းလူၵ်ႈမႃးတႄႉ တႄႇမိူဝ်ႈပီ 1975 ။