ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး ပဢူဝ်း ၊ ဝႃႉ တင်း တဢၢင်း တၢင်ႇလၢတ်ႈတုၵ်းယွၼ်း ၵေႃႇတင်ႈၸႄႈမိူင်း ႁင်းၶေႃ တီႈပၢင်ၵုမ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼေႇပျီႇတေႃႇ ။ ပႃးၸဵမ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးလႅင် ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၶၢင် ။

ပၢင်ၵုမ်လူင်လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (Union Peace Conference) ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်းတီႈ ၼေႇပျီႇတေႃႇ ဝၼ်းတီႈ 14/01/2016 (မိူဝ်ႈဝႃး) ဢၼ်ၸတ်းမႃးပဵၼ်ဝၼ်းထူၼ်ႈ 3 ၼၼ်ႉ မူႇၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႂ်းၸိုင်ႈတႆး မိူၼ်ၼင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းပဢူဝ်း ၊ တဢၢင်း (ပလွင်ႈ) ၊ ဝႃႉ ၊ တႆးလႅင် (ၼႂ်းမိူင်းၶၢင်) ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈတၢင်ႇလၢတ်ႈတၢင်းႁၼ်ထိုင် ယွၼ်းၵေႃႇတင်ႈၸႄႈမိူင်းႁင်းၶေႃ ဢၼ်ယူႇတႂ်ႈၼေႇပျီႇတေႃႇ ၵမ်းသိုဝ်ႈ - ၼႆယဝ်ႉ ။


မူႇၸုမ်းဢၼ်တၢင်ႇယိုၼ်ႈယွၼ်း ၵေႃႇတင်ႈၸႄႈမိူင်းၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇၸုမ်း ပႃႊတီႊၻီႊမူဝ်ႊၶရႅတ်ႊတိၵ်ႊ ဝႃႉ (WDP) ၊ ၸုမ်းပူတ်းပွႆႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈပဢူဝ်း (PNLO) ၊ ပႃႊတီႊၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတဢၢင်း (TNP) ၊ ပႃႊတီႊၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးလႅင် (ၼႂ်းမိူင်းၶၢင်) ၸိူဝ်းၼႆႉ ။


ၵဵဝ်ႇၵပ်း လွင်ႈဢၼ်လႆႈယိုၼ်ႈယွၼ်းၸႄႈမိူင်းၼႆႉ ၽူႈၼမ်းၼႃႈ ၸုမ်းပူတ်းပွႆႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈပဢူဝ်း (PNLO) ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ၶုၼ်ႇဢူၵ်ႉၵႃႇ လၢတ်ႈဝႃႈ - ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈယွၼ်းၸႄႈမိူင်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈၵွမ်ႉၵႃႈတႃႇၸႄႈမိူင်း ပဢူဝ်းဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း ၊ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းဢၼ်ၵိုင်ႇမီးသုၼ်ႇ ယွၼ်းၵေႃႇတင်ႈၸႄႈမိူင်းႁင်းၶေႃၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ်၊ ပႃးၸဵမ်ဝႃႉ / တဢၢင်း   ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ - ဝႃႈၼႆ ။


ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ တူဝ်တႅၼ်းပႃႊတီႊၻီႊမူဝ်ႊၶရႅတ်ႊတိၵ်ႊဝႃႉ သႆႇပဝ်းၼပ်း ၵေႃႈလၢတ်ႈဝႃႈ - မိူၼ်ၼင်ႇဝႃႉႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ယူႇၸွတ်ႇၽႄႈၵႂႃႇလၢႆဝၢၼ်ႈလၢႆမိူင်း ၊ တင်ႈတႄႇဢဝ်မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ လႃႈသဵဝ်ႈ တၢင်ႉယၢၼ်း လူင်းမႃးတေႃႇထိုင်မိူင်းတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇ ၵဵင်းတုင် တႃႈၶီႈလဵၵ်း မိူင်းသၢတ်ႇ မိူင်းတူၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်တိတ်းၸပ်းၵပ်းၵၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵိုင်ႇလီမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်ၸႄႈမိူင်းဝႃႉ ၊ တေသိုပ်ႇယွၼ်းၵႂႃႇႁႂ်ႈပဵၼ်ၸႄႈမိူင်းဝႃႉ - ဝႃႈၼႆ ။


ၸွမ်းၼင်ႇပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း (လၵ်းမိူင်း) 2008 ႁပ်ႉႁွင်းဝႆႉၼၼ်ႉ တမ်းဝၢင်းဝႆႉပၼ် ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်း တူဝ်ၵဝ်ႇဝႃႉ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း မီး 6 ၸႄႈဝဵင်း ၊ ၸႄႈဝဵင်းႁူဝ်ပၢင်ႇ ၊ ပၢင်ဝၢႆ ၊ ၼႃးၽၢၼ်း ၊ မိူင်းမႂ်ႇ ၊ မၢၵ်ႇမၢင် ၊ ပၢင်သၢင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ။


ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း ႁပ်ႉႁွင်းမၵ်းမၼ်ႈဝႆႉပၼ် ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပဢူဝ်း မီး 3 ၸႄႈဝဵင်း ၊ ၸႄႈဝဵင်းသီႇသႅင်ႇ ၊ ႁူဝ်ပူင်း ၊ ပၢင်လွင်း ။


ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ႁပ်ႉႁွင်းမၵ်းမၼ်ႈပၼ် ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတဢၢင်း (ပလွင်ႈ) 2 ၸႄႈဝဵင်း ၊ ၸႄႈဝဵင်းၼမ်ႉသၼ်ႇ တင်းဝၢၼ်ႈတူင်ႈ ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢိင်ၼိူဝ်ဢၼ်ၸုမ်းတဢၢင်းၶဝ် တုၵ်းယွၼ်းၼၼ်ႉ ဢိင်ဢၢင်ႈဝႃႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတဢၢင်းၼႆႉ ဢမ်ႇယူႇသဝ်းၵွမ်ႉၵႃႈၼႂ်း 2 ၸႄႈဝဵင်းၼႆႉၵူၺ်း ။ ဝဵင်းဢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတဢၢင်းယူႇသဝ်းၼမ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈတိုတ်ႉသႂ်ႇႁူမ်ႈၵိုၵ်းတင်း ၼမ်ႉသၼ်ႇလႄႈဝၢၼ်ႈတူင်ႈသေ ႁႂ်ႈလႆႈၵေႃႇတင်ႈပၼ်ၸႄႈမိူင်းတဢၢင်း (ပလွင်ႈ) - ၼႆယဝ်ႉ ။


ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈလွင်ႈၼႆႉ ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇပႃႊတီႊႁူဝ်သိူဝ် (SNLD) ၸၢႆးလဵၵ်ႉ ၵေႃႈလၢတ်ႈဝႃႈ - ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ ဢိင်ၼိူဝ်ၶေႃႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇပၢင်လူင်သေ ႁဝ်းၵေႃႇတင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မႃးၸွမ်းၵၼ် ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တင်ႈတႄႇၼၼ်ႉမႃးၼႆႉ ၽွၼ်းပၢင်ႈဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈၵေႃႇတင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ ယင်းဢမ်ႇမီးလွၼ်ႉၵႅၼ်သင် ။ မိူၼ်ၼင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ႁူမ်ႈၵေႃႇတင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မႃးၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇလႆႈသင်သေၸိူဝ်ႉသေပိူင် ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၽိူဝ်ႇတေယွၼ်းၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ယွၼ်းၸႄႈမိူင်းၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ ထုၵ်ႇလီပွင်ႇၸႂ်ၵၼ်ဝႃႈ ႁဝ်းၶႃႈတေႁဵတ်းႁိုဝ်သၢၼ်မိုဝ်းၵၼ်သေ ႁူမ်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈၼႄၼမ်ႉၼႄတူဝ် ၊ ႁႂ်ႈပေႃးဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃးလႆႈ ၸွမ်းၼင်ႇၽွၼ်းပၢင်ႈပၢင်လူင် ဢၼ်လႆႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်မႃးၼၼ်ႉ ။ ဢၼ်ၶႂ်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇသေ ၵႂႃႇတင်ႈၸႄႈမိူင်းမႂ်ႇႁင်းၵူၺ်းၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းတႅၵ်ႇယၢႆႈသေ တေၵႂႃႇၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်ၸဝ်ႈဢမ်းၼၢၸ်ႈ (ဢႃႇၼႃႇ) ၶဝ် ႁႂ်ႈယိုၼ်းယၢဝ်းၵႂႃႇထႅင်ႈၼၼ်ႉၵူၺ်း - ဝႃႈၼႆ ။


ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ ၶွင်ႊသီႊဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး / တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (RCSS/SSA) ၵေႃႈလၢတ်ႈဝႃႈ - တေႃႈလဵဝ်ၼႆႉတႄႉ ထုၵ်ႇလီပၼ်သုၼ်ႇႁဵတ်းသုၼ်ႇသၢင်ႈ သုၼ်ႇၽွင်းငမ်းၼႂ်းတူင်ႇတၢင်ႇပိုၼ်ႉတီႈ ၽႂ်မၼ်း ၼမ်လိူဝ်မႃးဢိတ်းၼိုင်ႈ မွၵ်ႈၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ဢၼ်ၸိူဝ်းၶဝ်ယွၼ်းၸႄႈမိူင်းယူႇၸိူဝ်းၼႆႉ ထုၵ်ႇလီပၼ်သုၼ်ႇၶဝ် ၼမ်လိူဝ်မႃးဢိတ်းၼိုင်ႈၵူၺ်း - ဝႃႈၼႆ ။


ပၢင်ၵုမ်လူင်လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်းတီႈၼေႇပျီႇတေႃႇ တီႈ MICC-2 ဢၼ်တႄႇမႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 12/01/2016 ၼႆႉ တေဢၢၼ်းယဝ်ႉတူဝ်ႈမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 16/01/2016 ၊ ၵူၼ်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈမီးႁဵင်ပၢႆ ။