ၸၢႆးသိူဝ်ႁၢၼ် ႁိုဝ် ၸၢႆးၸၢမ်ႇထုၼ်း ၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းလၢင်းၶိူဝ်း ႁဵတ်းၵိၼ်ၵၢၼ်ႁႆႈၵၢၼ်ၼႃးလိူဝ် ၼၼ်ႉ ယင်းပဵၼ်ၽူႈၼမ်းၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး ၼႂ်းဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း သေဢွၼ်ႁူဝ် တေႃႇသူႈသုၼ်ႇ လႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃးၼႂ်းမိူင်းတႆး ၸိူဝ်းဢၼ်ထူပ်းၺႃးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ။ မၼ်းၸၢႆးယင်းယၢမ်ႈပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈၸုမ်းပႃႊတီႊႁူဝ်သိူဝ် ၵွၼ်ႇတေတတ်းသိၼ်ၸႂ်လူင်းၶႄႉ ၶႅင်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈ သုၼ်ႇတူဝ်ၵေႃႉလဵဝ် (တတီးပုၵ်ႉၵလ) ၼႂ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈပွၵ်ႈၵမ်းၼႆႉ ။

ၸၢႆးသိူဝ်ႁၢၼ် တေၶဝ်ႈၶႄႉၶႅင်ႇ ၽူႈတႅၼ်းၸႄႈမိူင်းၶဵတ်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈမၢႆ 1 ဝဵင်းလၢင်းၶိူဝ်း ။ ပဵၼ်ပိုၼ်ႉတီႈဢၼ်ပႃႊတီႊယႂ်ႇ 4 ဢၼ်ၵေႃႈတေလူင်းၶႄႉၶႅင်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇ ပႃႊတီႊ ႁူဝ်သိူဝ် ၊ ပႃႊတီႊသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ ၊ ပႃႊတီႊသင်ႇသီႈ လႄႈ ပႃႊတီႊၼူၵ်ႉယုင်း ။


ယူႇတီႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ သေလႆႈၵပ်းသိုပ်ႇတွင်ႈထၢမ် မၼ်းၸၢႆးၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၶႅင်ႇတႃႉ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈပွၵ်ႈၵမ်းၼႆႉ လႄႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်ၼိူဝ်ၵၢၼ်မိူင်း ပႃႈတႂ်ႈပိူင်ငဝ်ႈ ပိုင်းမိူင်း 2008 ။


ထၢမ် = ႁဵတ်းသင်လႄႈတေၶဝ်ႈၶႄႉၶႅင်ႇသုၼ်ႇတူဝ်ၵေႃႉလဵဝ် (တတီးပုၵ်ႉၵလ) ။


တွပ်ႇ = ယွၼ်ႉဝႃႈပႃႊတီႊမၼ်းၼမ် ပေႃးလိူၵ်ႈမႃးယဝ်ႉသမ်ႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းပၼ်ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃႈ ၵမ်းသိုဝ်ႈ ။ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈပေႃးၶႃႈယူႇတီႈသုၼ်ႇတူဝ်သေ တၢင်တူဝ်ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈသေၵႂႃႇ တၢင်ႇယွၼ်းတႄႉတေငၢႆႈယူႇၶႃႈ ။


ထၢမ် =  တႄႇလူင်းသူၼ်းတုမ်မိူဝ်ႈလႂ် ၊ ပွတ်းတွၼ်ႈလႂ်လၢႆလၢႆၶႃႈ ။


တွပ်ႇ = တႄႇလူင်းမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 1 လိူၼ်ဢွၵ်ႊထူဝ်ႊပိူဝ်ႊ၊ လူင်းသူၼ်းတုမ်ၶဵတ်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈမၢႆ 1 တီႈ ဢိူင်ႇ ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ ၊ ႁၢႆးၵုၺ် ၊ ဝၢၼ်ႈၸိတ်ႇ ၊ ဢိူင်ႇဝၢၼ်ႈတဵင်း ၊ ၵုင်းထုၼ်း ၊ ၼွင်လူင် ၊ 8ပွၵ်ႉ ၊ ယွမ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉၶႃႈ ။


ထၢမ် = ၸွမ်းၼင်ႇလႆႈႁူပ်ႉထူပ်းၵူၼ်းမိူင်းသေ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈၶဝ် ပွင်ႇၸႂ်ၼိူဝ်ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၸိူင်ႉႁိုဝ် ။


တွပ်ႇ = ၵူၼ်းမိူင်းတႄႉဝႃႈ ၽႂ်မႃးပဵၼ်ၶုၼ်ၵေႃႈ ႁဝ်းၵေႃႈတိုၼ်း ပဵၼ်ၶီႈၶႃႈယူႇ ပေႃးပႃႊတီႊ ၵၢၼ်မိူင်းၸုမ်းလႂ်ၵႂႃႇလူင်းသူၼ်းတုမ် ၵေႃႈဝႃႈပႃႊတီႊတူဝ်ၵဝ်ႇလီ ၼႄးပႃႊတီႊတၢင်ႇဢၼ်ဢမ်ႇလီ ၵႃၼႄးၵဝ်ႉၵဝ်ႉၼႄၵႃယူႇၼၼ်ႉၶႃႈယဝ်ႉ ၊ ၵွပ်ႈၼၼ်ၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇပေႃးပွင်ႇၸႂ် ၼိူဝ်ၵၢၼ်မိူင်းၵႃႈႁိုဝ်ၶႃႈ ၊ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းပွင်ႇၸႂ်တႄႉ ၵေႃႈၵေႃႉလႂ်ပႃႊတီႊလႂ် ဢၼ်တေၸၢင်ႈ ပူၵ်းပွင်ပၼ်ၽဝၶဝ်ၼၼ်ႉၵူၺ်းယဝ်ႉၶႃႈ ။ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႄႉ မုင်ႈမွင်းၸိူင်ႉၼႆၵူၺ်း ။


ထၢမ် =   ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 2008 ၼႆႉ သမ်ႉႁၼ်ထိုင်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ။


တွပ်ႇ = ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 2008 ၼႆႉတႄႉၽႂ်ၵေႃႈဝႃႈၶႂ်ႈမႄး ယူႇတီႈၶႃႈၵေႃႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ လူဝ်ႇမႄးဢေႃႈၵူၺ်း ၵႃႈယူႇတီႈၽူႈတႅၼ်းသေ ဢမ်ႇၸၢင်ႈမႄးၶႃႈပေႃးၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇၵမ်ႉထႅမ် ။


ထၢမ် = မိူဝ်ႈပီ 2010 ၼၼ်ႉၸွင်ႇၶဝ်ႈၶႄႉၶႅင်ႇ တူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ်မိူင်းၶႃႈ ။


တွပ်ႇ = ဢမ်ႇလႆႈတူင်ႉၼိုင်သင်ၶႃႈ ၊ တူင်ႉၼိုင်လွင်ႈၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃးၵူၺ်းၶႃႈ ။ - ၵူၺ်းၵႃႈ ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်းၼႃးသမ်ႉ လၢတ်ႈဝႃႈပေႃးယူႇတၢင်းၼွၵ်ႈၼႆႉမၼ်းၵေႃႈ တေပဵၼ်ၸိူင်ႉ ၼႆၵူၺ်း ၊ ပေႃးလႆႈၶဝ်ႈၼႂ်း သၽႃး (ပႃႊလီႊမၢၼ်ႊ) တေၸၢင်ႈတုၵ်းယွၼ်း သင်တီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵေႃႈလႆႈငၢႆႈ ။ ၵွပ်ႈၼၼ်သေၸဝ်ႈ ႁႆႈၸဝ်ႈၼႃးၸင်ႇႁႂ်ႈၶႃႈ ပဵၼ်ၼေႃႇၽူႈတႅၼ်းသေၶဝ်ႈမႃးၶႄႉ ၶႅင်ႇၼႆႉၶႃႈယဝ်ႉ ။


ထၢမ် = ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 2010 လႄႈ ယၢမ်းလဵဝ် လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ်မိူင်း ပိူင်ႈၵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် ။


တွပ်ႇ = ပိူင်ႈၶႃႈဢေႃႈယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉမီး ပႃႊတီႊတိူဝ်းၼမ်၊ ၵူၺ်းၵႃႈလၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈတႄႉ မိူၼ်ပိူင်ၵဝ်ႇၵူၺ်းၶႃႈ ။ ပႃႊတီႊၼမ်မႃး ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈမီးတၢင်းလိူၵ်ႈၼမ်မႃး ယူႇတီႈၶႃႈႁၼ်ထိုင် တႄႉလီၶႃႈဢေႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းမီးတၢင်းလိူၵ်ႈလၢႆတၢင်း ၸၢင်ႈလိူၵ်ႈၼေႃႇၽူႈတႅၼ်းဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ မႃးပူၵ်းပွင်ၼႂ်းဢိူင်ႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ ။


ထၢမ် = ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၵမ်းၼႆႉ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈၸွင်ႇမၼ်းတေမီး လွတ်ႈလႅဝ်းၽဵင်ႇပဵင်း (Free and Fair) ၶႃႈ ။


တွပ်ႇ = တိုၼ်းဢမ်ႇလွတ်ႈလႅဝ်းၶႃႈ ပေႃးထိုင်မႃးပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၸိုင်ၾၢႆႇၶွမ်ႊမသျိၼ်ႊ ၶဝ်ဢမ်ႇဝၢင်း ပုင်းတီႈဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ ၊ ၵူၺ်းသမ်ႉႁႂ်ႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈမႃးတွတ်ႈၼႂ်းဝဵင်း ။ ၵွပ်ႈၼၼ်ၶႃႈယုမ်ႇယမ်ဝႃႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၶဝ်တိုၼ်းတေဢမ်ႇမႃး ယွၼ်ႉၼၼ်ႁဝ်းသုမ်းသဵင်ၵႂႃႇယဝ်ႉ ။


ထၢမ် = ၸၢႆးသိူဝ်ႁၢၼ်ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈၵူၼ်းမိူင်းၵမ်ႉထႅမ် မွၵ်ႈၵႃႈႁိုဝ်ၶႃႈ ။


တွပ်ႇ = ဢၼ်ၼႆႉတႄႉမၼ်းယူႇတီႈၵၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းလူဝ်ႇသင် ၊ မုင်းမွင်း လွင်ႈၵၢၼ်မိူင်းႁႃႉ ၊ မုင်းမွင်းၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ႁႃႉ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၶႃႈဢေႃႈ ။ ႁဝ်းၶႃႈဢမ်ႇၸၢင်ႈၶၢတ်ႈလႆႈၶႃႈ ဝႃႈၵူၼ်းမိူင်းတေၵမ်ႉထႅမ်ႁဝ်းၵႃႈႁိုဝ် ။


ထၢမ် = ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၶဝ်ႈၶႄႉၶႅင်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈ သုၼ်ႇတူဝ်ၵေႃႉလဵဝ်သေ တႃႇၶႄၶႅင်ႇတင်း ပႃႊတီႊဢၼ်ယႂ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸွင်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈယၢပ်ႇၶႃႈ ။


တွပ်ႇ = ဢၼ်တေလႆႈၶႄႉၶႅင်ႇတႄႉတႄႉၼႆႉပဵၼ်ပႃႊတီႊဢၼ်လႂ်ၶႃႈ ။


ပေႃးဝႃႈၶႄႉၶႅင်ႇတင်းပႃႊတီႊၼႆႉယၢပ်ႇၵေႃႈဝႃ ဢမ်ႇယၢပ်ႇၵေႃႈဝႃႈၶႃႈ ။  တီႈလၢင်းၶိူဝ်းၼႆႉ မီးပႃႊတီႊၸိူဝ်းတေၶဝ်ႈလိူၵ်ႈတင်ႈ မီးပႃႊတီႊယႂ်ႇ 4 ဢၼ်- 1. ပႃႊတီႊႁူဝ်သိူဝ် (SNLD) ၊ 2. ပႃႊတီႊသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ (SNDP) ၊ 3. ပႃႊတီႊသၢင်ႇသီႈ (USDP) ၊ 4. ပႃႊတီႊၼူၵ်ႉယုင်း (NLD) ၸိူဝ်းၼႆႉၶႃႈ ။


ထၢမ် = သင်ပေႉပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈၼႆ တေႁဵတ်းသင်ပၼ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၶႃႈ ။


တွပ်ႇ = ပိူင်လူင်တႄႉမီး 3 လွင်ႈ - 1.ၼမ်ႉတႃႇတေၽုၵ်ႇသွမ်ႈၼႆႉႁႂ်ႈမၼ်းၵုမ်ႇထူၼ်ႈ ၊ 2.တေၶတ်းၸႂ်ႁႃၸိူဝ်ႉၽၼ်းပၼ် ၊ 3. တေႁဵတ်းပၼ်လွၵ်းၵၢတ်ႇပေႃးမၢၵ်ႇၶဝ်ႈတဝ်ႈၼမ်ႉဢွၵ်ႇမႃး ႁႂ်ႈလႆႈမီးတီႈၶၢႆ ၸိူဝ်းၼႆႉၶႃႈ ။ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းႁဝ်းၶႃႈထုၵ်ႇလႆႈပူၵ်းပွင်လွင်ႈႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းႁႂ်ႈၵုမ်ႇထူၼ်ႈ ပေႃးယဝ်ႉၵူၼ်းမိူင်းတေႁူႉပွင်ႇလွင်ႈၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်း မႃးၸွမ်းတၢင်းလင်ၶႃႈ ။


ထၢမ် = တေႁဵတ်းပၼ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၶႃႈ ။


တွပ်ႇ = ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းတေႁဵတ်ႁႂ်ႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းမီးၼမ်ႉၸႂ်ႉပေႃးၵိၼ်ပေႃးၸႂ်ႉ ။


ထၢမ် =  လိုၼ်းသုတ်းၼႆႉၶႂ်ႈမွၵ်ႇလၢတ်ႈ လႄႈတိုၵ်းသူၼ်း ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း သင်ၶႃႈ ။


တွပ်ႇ = ဢၼ်ၶႃႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၾၢင်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ႁဝ်းၶႃႈတေလိူၵ်ႈပႃႊတီႊ လႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ဢၼ်တေမႃးပဵၼ်တူဝ်တႅၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶႃႈၼႆႉလူဝ်မေႃလိူၵ်ႈၵူၼ်းဢၼ်တေ ၸၢင်ႈမႃးပူၵ်းပွင်ၼႂ်းဢိူင်ႇၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈႁႂ်ႈပေႃးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ။ ပေႃးႁဝ်းလိူၵ်ႈၽိတ်းၵေႃႈတေယၢပ်ႇၽိုတ်ႇတႃႇၶၢဝ်းတၢင်း 5 ပီ တႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်းတေၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ တိူဝ်းတွၼ်း ၼၼ်ႉၵေႃႈမၼ်းတေထိူင်း ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈၵွၼ်ႇ တေလိူၵ်ႈၼၼ်ႉႁႂ်ႈဝူၼ်ႉ သွၼ်ႇပၼ် လီလီ ၼႆၶႃႈဢေႃႈ ။


ယိၼ်းၸူမ်းယႂ်ႇၼမ်ၶႃႈ ။