ဢိင်ၼိူဝ်ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ ႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ်သေ ၸၢႆးသႅင်မိူင်း တွပ်ႇလၢတ်ႈလွင်ႈ ပၢင်ပိုတ်ႇၶႆႈလိၵ်ႈ လၢႆးတႆး ဢၼ်ၸတ်းတီႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း ပွၵ်ႈၵမ်း 2 ။ တိုၵ်းသူၼ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇလူလိၵ်ႈလၢႆးၼမ်ၼမ်။

ထၢမ်- မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးလၢႆဝၼ်းၼႆႉ လႆႈငိၼ်းဝႃႈၶူးႁဝ်းၶဝ် လၢႆလၢႆၵေႃႉၵႂႃႇႁဵတ်းပၢင် ဢုပ်ႇလၢတ်ႈတၢၼ်ႈၶႆႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈလိၵ်ႈလၢႆး ပၢႆပေႇတႆးတီႈတၢင်ႉယၢၼ်း၊ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း ၶႅၼ်းတေႃႈသပ်းလႅင်းၼႄပၼ် လွင်ႈတၢင်းလႆႈၵႂႃႇတီႈၼၼ်ႈၽွင်ႈၶႃႈ ?။

တွပ်ႇ- ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈၵူၼ်းၼုမ်ႇတၢင်ႉယၢၼ်းၶဝ် ယိုၼ်ႈယွၼ်းမႃး၊ မိူဝ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းဝႃႈႁဝ်း တေမီးၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ 3 ၵေႃႉၵူၺ်း၊ ဢွၼ်ၵၼ်ၵႂႃႇႁဵတ်းပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ (သျၢၼ်းၸႃႇပေႇႁေႃးပျေႃးပွႆး)။ ၽွင်းယၢမ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇၼင်ႇၵၼ်ၶွၼ်ႈတုမ်ၵၼ်သေႁဵတ်းၵူၺ်း၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၼႂ်းပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈလိၵ်ႈလၢႆး ပၢႆပေႇၼၼ်ႉ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးၼင်ႈထွမ်ႇ။ ၽိူဝ်ႇၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ဢွၼ်ၵၼ်မႃးၼင်ႈထွမ်ႇၵေႃႈ ၶဝ်ၵေႃႈလႆႈၸႂ်ၵၼ်ၵႂႃႇတႄႉတႄႉသေ ၶိုၼ်းပဵၼ်ႁဵတ်း ထႅင်ႈပွၵ်ႈၵမ်း 2 ။ ပွၵ်ႈၵမ်း 2 ၼႆႉ ၶဝ်မႃးၶွတ်ႇၽွတ်ႈၵေႃႇမတီႇ သေ လုၵ်ႉတီႈၼႂ်းၵေႃႇမတီႇၼၼ်ႉ ဢွၼ်ႁူဝ်သေ လႆႈၽိတ်ႈမွၵ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၸိူဝ်းယိင်ႈယႂ်ႇ၊ မိူၼ်ၼင်ႇမႄႈၶူးၶိူဝ်းသႅၼ်၊ ႁိုၼ်း ၵႃယၢင်း၊ ၶုၼ် ယုင်းၶဵဝ်ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ မႃးတၢၼ်ႈၶႆႈ လိၵ်ႈလၢႆးတႆး၊ လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆးႁၼ်။

ယိူင်းဢၢၼ်းႁဝ်းၶႃႈဢၼ်လႆႈႁဵတ်းၼႆႉ ၵူၼ်းတႆးႁဝ်းၵမ်ႈၼမ်ၼႆႉ ႁႅင်းလူလိၵ်ႈဢေႇႁႅင်းၼႅၼ်ႇ၊ လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ လႆႈဝႃႈၶၢတ်ႇယၢၼ်မႃးလွႆးလွႆး၊ ၼၼ်ႉၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၶႂ်ႈၾိုၵ်းၼႄဝႃႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 60 ပီလုမ်းလုမ်း ၼႆႉ ႁဝ်းသုမ်းမႃးဝႆႉဢီႈသင်၊ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ Freedom of Speech ၼၼ်ႉ ႁဝ်းသုမ်းမႃးဝႆႉ၊ ၶႂ်ႈဢဝ်ၶိုၼ်းသုၼ်ႇၼၼ်ႉ။ ယဝ်ႉၵေႃႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းၶိုၼ်း လူလိၵ်ႈမႃးၼမ်ၼမ်။

ထၢမ်- တေလႆႈဝႃႈ လွင်ႈဢုပ်ႇလၢတ်ႈတၢၼ်ႈၶႆႈၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၶႃႈၼေႃႈ။ လွင်ႈဢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းသေ လႆႈႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉမီးၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈ ?။

တွပ်ႇ-ဢၼ်ႁူပ်ႉတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၼႆႉ ၵွပ်ႈႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ 60 ပီလုမ်းလုမ်း ပႆႇယၢမ်ႈႁဵတ်းမႃးသေပွၵ်ႈ၊ သုၼ်ႇႁဵတ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးမႃး၊ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ပဵၼ်လွင်ႈၶဵင်ႇတႃႉလူင်ၼိုင်ႈဢၼ်။ လႆႈၵႂႃႇတၢင်ႇလိၵ်ႈ ယိုၼ်ႈယွၼ်း တီႈၸုမ်းဢၼ်ယိပ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈဝႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇဝႃႈၽူႈၵွၼ်းပလိၵ်ႈ (ဢူၵ်ႉၶျူၵ်ႉယေးမူး) ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ၊ မၼ်းၵေႃႈမီးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဢိတ်းဢိတ်း၊ ၶဝ်ၵေႃႈဢမ်ႇယုမ်ႇႁဝ်း ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇယုမ်ႇၶဝ်၊ ၶဝ်ၵေႃႈထၢင်ႇဝႃႈ ႁဝ်းတေႁဵတ်းၵၢၼ်မိူင်း။ ပေႃးၶဝ်မႃးၼင်ႈထွမ်ႇၵေႃႈ ၵူၼ်းတႆးႁဝ်းၵေႃႈ လွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း လႅဝ်းသေမႃးၼင်ႈ ထွမ်ႇၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးႁတ်း၊ ၸင်ႇဝႃႈလွင်ႈ ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၼႆႉ ၵွပ်ႈတၢင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ တင်းဢၼ်ႁဝ်း ႁဵတ်းၼၼ်ႉ ပႆႇမီးလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၵၼ်။ လွင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈ။

ထၢမ်-မိူၼ်ၼင်ႇႁဝ်းလၢတ်ႈသင် ၶဝ်ၵေႃႈမႃးဢတ်းသဵင်ဝႆႉ၊ ပၵ်းတႃပႂ်ႉတူၺ်းၸိူဝ်းၼႆႉၶႃႈၼေႃႈ ?။

တွပ်ႇ-တေလႆႈဝႃႈၼၼ်ၶႃႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈႁဝ်းႁဵတ်းတီႈတၢင်ႉယၢၼ်း ပွၵ်ႈတီႈ 2 ၼႆႉ ၶႅၼ်းဢိတ်းၼိုင်ႈယူႇ၊ တၢမ်တူဝ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ (ဢုၵ်ႉၵထ) ၼႂ်းဝဵင်းၼၼ်ႉမႃးၼင်ႈထွမ်ႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇပေႃးၼင်ႈထွမ်ႇႁိုင်၊ ႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ ၵႃႈၼင်ႇႁဝ်းပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ လၢတ်ႈတႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်း၊ ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇၵူဝ်၊ ဢၼ်ၼႆႉပဵၼ်ၵၢၼ်ၾိုၵ်း တွၼ်ႈ ၾၢႆႇတၢင်းၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ၊ ၾၢႆႇတၢင်းၵူၼ်းၼင်ႈထွမ်ႇၵေႃႈၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈ၊ ၸင်ႇဝႃႈသုၼ်ႇ လႆႈ လၢတ်ႈလွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်း (Freedom of Speech) ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းတိုၼ်းမီးဝႆႉယူႇ၊ ႁဝ်းၶႃႈယိပ်းၵမ်ဢၼ်ၼႆႉသေ ႁဵတ်းၵႂႃႇယူႇ တိၵ်းတိၵ်းၶႃႈ။

ထၢမ်- တီႈတႄႉမၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇတီႈလႃႈသဵဝ်ႈၵေႃႈ ပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်းယူႇၼမ်၊ တီႈတူၼ်ႈတီးၵေႃႈပီႈၼွင်ႉတႆး ယူႇသဝ်းၼမ်၊  ၵွပ်ႈသင်လႄႈသမ်ႉၵႂႃႇလိူၵ်ႈႁဵတ်းတီႈတၢင်ႉယၢၼ်းၶႃႈ?။

တွပ်ႇ- ပေႃးၶိုၼ်းမႃးသွၼ်ႇတူၺ်းတႄႉ တၢင်ႉယၢၼ်းၼႆႉ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ် ၶွၼ်ႈၵၼ်ႁႅင်းၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ။ ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇတင်းႁဝ်းၵေႃႈ ၸမ်ၸႂ်ၵၼ်။ ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉ ပေႃးမႃးၶိုၼ်းတူၺ်း ၼႂ်းပိုၼ်းၼႆႉ တၢင်ႉယၢၼ်းၼႆႉ မၼ်းလၢၵ်ႇလၢႆးသေပိူၼ်ႈ၊ မၼ်းတႄႇငဝ်ႈႁၢၵ်ႈမႃးလီသေပိူၼ်ႈ။ ပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ မိူဝ်းၼႃႈၵေႃႈ ႁဝ်းၶႃႈတေၶိုၼ်းသိုပ်ႇ ႁဵတ်းၵႂႃႇထႅင်ႈၶိူဝ်းယႂ်း၊ ႁဝ်းလႆႈမႃးတႄႇတီႈ တၢင်ႉယၢၼ်းၼႆႉ လႆႈဝႃႈၵၢမ်ႇလီၼႆၵေႃႈဝႃႈလႆႈ၊ ပဵၼ်ၵၢၼ်ယင်ႇႁၢၵ်ႈမၼ်းလီလီၼႆၵေႃႈ ဝႃႈလႆႈ။ ၵွပ်ႈဝႃႈ တၢင်ႉယၢၼ်းၼႆႉမၼ်းၵိုၵ်းပိုၼ်း။

ထၢမ်- ပေႃးႁဝ်းတူၺ်းၼႆ မိူၼ်ၼင်ႇတီႈတၢင်ႉယၢၼ်းၼႆ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ် သႂ်ႇဢဵၼ်သႂ်ႇႁႅင်း။ ပေႃးဝႃႈ တၢင်းမၢၼ်ႈတႄႉ ပဵၼ်ပၢင်ၸႃႇ ပေႇႁေႃးပျေႃးပွႆး မီးယူႇတႃႇသေႇ၊ ပႃးၸဵမ်ဝဵင်းယႂ်ႇဝဵင်းလူင် မီးမႃးပၢၼ် သိုပ်ႇပၢၼ်၊ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းပုၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼႆႉသမ်ႉ  လိူဝ်သေပၢင်တြႃး တႆးႁဝ်းသမ်ႉ ဢမ်ႇ သူႈမီးမႃးသေပွၵ်ႈ၊ လွင်ႈဢၼ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၶဝ်ႈၸႂ်သူၼ်ၸႂ် ပႃးၸႂ်သေမႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းၶႃႈလူး၊ လႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁၼ်ထိုင်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈ ?။

တွပ်ႇ- ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းမႃးတႄႉ ၼႂ်းၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉ လႆႈဝႃႈၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႆႉ တိုၼ်ႇသၢၼ်ႈသေ ပိူၼ်ႈ။ မိူၼ်ၼင်ႇလၢတ်ႈၵႂႃႇမိူဝ်ႈၵႆႈ၊ ပၢင်တြႃးတႄႉၼမ်မႃးယူႇသေတႃႉၵေႃႈ ပၢင်တြႃး ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပေႃးၵႂႃႇတူၺ်းပၢင်လႂ်ၵေႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်း ထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇၵမ်ႈၼမ်ၵူၺ်း။  တႃႇတေပၼ်တၢင်းႁူႉ ၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ မၼ်းသမ်ႉထုၵ်ႇလႆႈမီးပၢင် (တၢၼ်ႈၶႆႈလိၵ်ႈလၢႆး)ၸိူင်ႉၼႆၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ႁဝ်းၶႃႈမႃး တူၺ်းၼႆႉတႄႉ ဢၼ်တူင်ႉတူင်ႉတိုၼ်ႇသေ မႃးၼင်ႈ ထွမ်ႇ၊ ပဵၼ်ဢဵၼ်ပဵၼ်ႁႅင်းၵႂႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၵမ်ႈၼမ်။ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ သႅၼ်းမွၵ်ႈ 18 တေႃႇထိုင် 25 ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၼႆႉ လႆႈဝႃႈၶဝ်ႈၸႂ်သူၼ်ၸႂ်တႄႉတႄႉ ၼိူဝ်လွင်ႈၼႆႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈယူပ်ႈယွမ်းမၼ်းတႄႉ တိုၵ်ႉမီးယူႇ၊ ပၢင်ပိုတ်ႇ ၶႆႈၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈၶႂ်ႈႁႂ်ႈ ပဵၼ်သွင်ၾၢႆႇသွင်တၢင်း၊ ႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈၶႂ်ႈထွမ်ႇ၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈပဵၼ်ၵူၼ်း လၢတ်ႈဢၼ်လဵဝ် ၵူၺ်း။ လွင်ႈယူပ်ႈယွမ်းဢၼ်ၼိုင်ႈၼႆႉ ၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်းၵမ်ႈၼမ်ၼႆႉ မၼ်းပႆႇႁတ်းထၢမ်၊ ၵုမ်ႇပဵၼ်ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ လၢတ်ႈယူႇတိၵ်းတိၵ်းၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးမႃးတူၺ်းဢဵၼ်ႁႅင်း မိူဝ်ႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈၼၼ်ႉမီး 1,500 ပၢႆၼႆ မၼ်းဢမ်ႇငၢႆႈ၊ လႆႈဝႃႈၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႆႉၶဝ်ႈၸႂ်ၵၼ်တႄႉတႄႉ၊ လွင်ႈၼႆႉ ၽႂ်ၵေႃႈဢမ်ႇလႆႈမၵ်းၶၢၼ်းၵၼ်၊ ဢမ်ႇမႃးဢမ်ႇလႆႈၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇဝႃႈ။  ႁဝ်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇသေ ၶဝ်မီးၼမ်ႉၸႂ်သေၶဝ်ႈမႃးႁင်းၵူၺ်း၊ ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈတိုဝ်ႉတၢင်းလီ။

ထၢမ်- ၼႂ်းပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈၼႆႉ တမ်းဝႆႉပိူင်မၼ်းယူႇၶႃႈႁႃႉ။ ပေႃးပဵၼ်မၢၼ်ႈတႄႉ ပေႃးပဵၼ်ၸႃႇပေႇႁေႃးပျေႃး ပွႆးၼႆ ပေႃးၵူၼ်းမႃး ထွမ်ႇမၼ်းၶၢၼ်ႉ၊ ဢမ်ႇၶူဝ်ၸွမ်းၼႆ ၵူၼ်းၶႆႈမၼ်းၵေႃႈ ၵႆႉၵႂင်၊ ၼႂ်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ ၸွင်ႇမၼ်းမိူၼ်မၢၼ်ႈႁဵတ်းၶႃႈႁႃႉ။ ပေႃးထွမ်ႇငဝ်း လၢႆးမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ၶႂ်ႈၵႂႃႇလၢႆးဢၼ်ၶူးမေႃတႅမ်ႈလိၵ်ႈမၢၼ်ႈ ၶဝ် ၵႂႃႇတၢၼ်ႈၶႆႈလူဝ်လူဝ်၊ ငဝ်းလၢႆးမၼ်းပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈ?။

တွပ်ႇ-သၢႆငၢႆငဝ်းလၢႆးႁဝ်းတင်း ပီႈၼွင်ႉမၢၼ်ႈၶဝ် မၼ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇၶႃႈ။ ၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ပႆႇႁတ်းတွင်ႈထၢမ်ၼႆ သေတႃႉၵေႃႈ ပေႃးႁဝ်းလၢတ်ႈၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးၶဝ်လႆႈၸႂ် ထုၵ်ႇၸႂ် တူပ်းမိုဝ်းပၼ်ႁႅင်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ၵေႃႈမေႃႁဵတ်းယူႇ။ လႆႈဝႃႈပရိသၢတ်ႈမၼ်း တင်းၵူၼ်းလၢတ်ႈမၼ်းၵေႃႈ ၶဝ်ႈၵၼ်လီယူႇ၊ ယူႇတီႈႁဝ်းတႄႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၶဝ်ၾိုၵ်းလၢတ်ႈၼႂ်းၵႄႈၵၢင်ၵူၼ်း ၼၼ်ႉၵူၺ်း၊ လိူဝ်သေၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈဝႃႈၶႅမ်ႉလႅပ်ႈ ၵူႈၸိူဝ်ႉၵူႈပိူင်ယူႇ။ ဢၼ်ႁဝ်းႁဵတ်းၵႂႃႇတီႈတၢင်ႉယၢၼ်းပွၵ်ႈၼႆႉတႄႉ တင်းၽူႈတၢၼ်ႈၶႆႈ၊ တင်းၵူၼ်းထွမ်ႇမၼ်း လႆႈဝႃႈၵူမ်ၵဵဝ်ၶဝ်ႈ ၵၼ်ယူႇၶႃႈ။

ထၢမ်- ဢၼ်ၶူးၵႂႃႇလၢတ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ၽႂ်ဢုပ်ႇႁူဝ်ၶေႃႈသင်ၶႃႈ?။

တွပ်ႇ-ႁဝ်းၶႃႈဢမ်ႇမီးႁူဝ်ၶေႃႈသင်၊ ၼႂ်းဢူၵ်းၼႂ်းၸႂ်ႁဝ်းမီးၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ႁဝ်းႁၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈႁဝ်းၶႃႈ လၢတ်ႈလွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်း လႅဝ်းၵူၺ်း။ မိူၼ်ၶုၼ်ယုင်းၶဵဝ်ၼႆႉ ဢုပ်ႇၶႆႈၵႂႃႇၼင်ႇဢၼ်ၵၢင်ၸႂ်မၼ်းမီး။ ႁိုၼ်း ၵႃယၢင်း ၼႆၵေႃႈဢၼ် မၼ်းတႅမ်ႈမႃးၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇယိပ်းၵွင်ႈယိပ်းၵၢင်ႇၵူၺ်း ၸင်ႇတေၾၼ်း/ယိုဝ်း တိုၵ်းသိုၵ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ၊ ယိပ်းၵမ်တႅမ်ႈ ၾိုၵ်းလူၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မၼ်းပဵၼ်လၢႆး ယိုဝ်းသိုၵ်းၼိုင်ႈပိူင်ယဝ်ႉ။ ဝၼ်းလႅင်းၼႆၵေႃႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈသၢႆငၢႆ ငဝ်းလၢႆး ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇၼႂ်းပပ်ႉႁဵၼ်း လိၵ်ႈတႆး မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ ၵဝႃႈၵႆႇ ၵွပ်ႈတႆႇမႆႉၼိူဝ်ၵွၼ်း၊ မိူဝ်ႈလဵဝ်သမ်ႉပဵၼ်ဝႆႉ ၵဝႃႈၵွင် သဵင်လင်ႁွင်ၵူႈတီႈ။ ဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းၼႆႉ မၼ်းၶႂ်ႈဝႃႈ ႁႂ်ႈမၼ်းငၢမ်ႇမႅၼ်ႈတင်းသၢႆငၢႆ ငဝ်းလၢႆးတႆး၊ တၢင်းယုမ်ႉတၢင်းၶူဝ်၊ ၵူၺ်းၵႃႈ တၢင်းၶူဝ်ၼၼ်ႉ ပေႃးဝူၼ်ႉတူၺ်းလိုၵ်ႉလိုၵ်ႉ မၼ်းပဵၼ်တၢင်းမွင်ၸႂ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်၊ မၼ်းပဵၼ်ၾိင်ႈယၢမ်ႈတႆးႁဝ်း၊ တႆးႁဝ်းၼႆႉၵမ်ႈၼမ် လွင်ႈတုၵ်ႉၶ/ၵိၼ်းၸႂ်/ယၢပ်ႇၸႂ် မၼ်းမေႃ ႁဵတ်းပဵၼ်ပၢႆးမွၼ်း ၼိုင်ႈဢၼ်၊ ၾိင်ႈငႄႈၼိုင်ႈ ဢၼ်သေၵႄႈလိတ်ႈ။ ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၾိင်ႈလီႁၵ်ႉႁဝ်း။ မႄႈၶူးၶိူဝ်းသႅၼ်တႄႉ မၼ်းမီးႁူဝ်ၶေႃႈၶႃႈဢေႃႈ။ လၢတ်ႈၵႂႃႇမိူၼ်ၼင်ႇႁၵ်ႉၵၼ်ႁႂ်ႈပၼ်လၢႆ၊ မၼ်းသပ်းလႅင်း ၵႂႃႇၼႆႉ လႆႈဝႃႈၵူၼ်းမႃးၼင်ႇထွမ်ႇလႆႈတၢင်းႁူႉ တၢင်းႁၼ်ၵႂႃႇၵူႈပိူင်ပိူင်၊ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းဢွၼ်ႇ 2-3 ၸူဝ်ႈမူင်း ၵူၺ်း လႆႈၵႂႃႇတၢင်းဝူၼ်ႉလၢႆလၢႆပိူင်၊ ၸင်ႇဝႃႈမၼ်း မီးၽွၼ်းလီၼမ်ယူႇ။

ထၢမ်-ယူႇတီႈၶူးၸၢႆးသႅင်မိူင်းႁဝ်းၶႃႈလူး၊ ၵႂႃႇတၢၼ်ႈၶႆႈလွင်ႈသင်ၶႃႈ?။

တွပ်ႇ-လၢတ်ႈၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈ တၢင်းၸူဝ်ႈၸႂ်၊ တၢင်းၶုၺ်ႈၸႂ်၊ ၵမ်ႈၼမ် ၶႆႈဢပုမ်ႇ၊ မိူၼ်ၼင်ႇဢပုမ်ႇဢၼ်ၶႃႈ လႆႈလူဢၢၼ်ႇမႃး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ်ဢပုမ်ႇၼႆႉၼိုင်ႈႁူဝ်သေ ႁဝ်းၶႃႈတေႁဵတ်းႁိုဝ်သိုပ်ႇဝူၼ်ႉ၊ ၵူၼ်းတႅမ်ႈ ၸိူင်း ၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ၸိူင်း တၢင်းႁၵ်ႉဢွၼ်ႇသေတႃႉၵေႃႈ မၼ်းၸၢင်ႈၵႂႃႇတႅၵ်ႈၼိူင်း လႆႈတၢင်း ဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ သၢႆငၢႆငဝ်းလၢႆးၸိူင်ႉႁိုဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၵမ်ႈၼမ်ဢၼ် ၶႃႈၶႂ်ႈပၼ်တီႈပီႈၼွင်ႉ ၽူႈမႃးထွမ်ႇငိၼ်းတႄႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ႁဝ်းၵူႈၵေႃႉ ဢၼ်ပိူၼ်ႈထုၵ်ႇၸႂ်သေပိူၼ်ႈ။ မီးဢပုမ်ႇဢွၼ်ႇႁူဝ်ၼိုင်ႈ ၶႃႈလႆႈပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇဝႆႉ။ ဢွၼ်တၢင်းမီးၵူၼ်းသီႇၵေႃႉ၊ ၸိုဝ်ႈၶဝ်ႁွင်ႉဝႃႈၵူႈၵေႃႉၵေႃႉ ၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်၊ ဢဝ်ၸိူင်ႉၼႆသေ လၢတ်ႈၼႄၶဝ် ႁႂ်ႈၶဝ်ပေႃးၶဝ်ႈၸႂ်။ ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃးဝၼ်းၼိုင်ႈ မီးၵၢၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈၶိုၵ်ႉတွၼ်းၼိုင်ႈဢၼ်၊ ၵူႈၵေႃႉသမ်ႉဝူၼ်ႉဝႃႈ ၵူႈၵေႃႉၵေႃႉ တေႁဵတ်း ယူႇ၊ ဢၼ်ဝႃႈၵူႈၵေႃႉၵေႃႉဢမ်ႇႁဵတ်း ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ၾၢင်ႉမႅၼ်ႈၺႃး၊ ၵၢၼ်ၽႂ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ႁဵတ်းၵႂႃႇ။ ႁႂ်ႈမၼ်းပေႃးၸိုမ်းၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းၸႂ်ၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်ဢပုမ်ႇသေလၢတ်ႈၼႄ၊ ႁႂ်ႈမၼ်းပဵၼ်ဢၼ်လီဝူၼ်ႉၼိုင်ႈဢၼ်။

ထၢမ်- ပေႃးႁဝ်းတူၺ်းတေႃႈလဵဝ်ၼႆႉ ၵၢမ်ႇၸႃႇတႃႇတႆးႁဝ်း၊ မၢင်ၽဝ်ႇၸၢင်ႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈၵေႃႈ ပဵၼ်လႆႈ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ ပေႃးမီးသိုၵ်းႁွင်ႇၵေႃႈမီးမႃးသိုၵ်းၸၢၼ်း၊  ပေႃးဝႃႈမီလိၵ်ႈတႆးႁူဝ်သိူဝ်ၵေႃႈ မီးမႃးလိၵ်ႈ မႁႃႈတူဝ်၊ ပေႃးမီးပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ်ၵေႃႈ မီးပႃႇတီႇသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ။ ပေႃးၾွၼ်ႉလိၵ်ႈတႆးၵေႃႈ ပေႃးမီးမႃးယူႇၼီႇၶူတ်ႉ ၵေႃႈ မီးမႃးၸေႃႇၵျီႇ၊ ၵွပ်ႈၼၼ် မၼ်းပဵၼ်ဢၼ်ၶႅင်ႇၵၼ် ယူႇတိၵ်းတိၵ်း။ လွင်ႈသိုၵ်း လွင်ႈၵၢၼ်မိူင်း ၼႆႉႁဝ်းဝႆႉ သေၵွၼ်ႇ။ ၵဵဝ်ႇၵပ်း လွင်ႈလိၵ်ႈလၢႆးႁဝ်း ဢၼ်မီးပၼ် ႁႃယူႇၼႆႉၶႃႈလူး၊ တေႁႃႁူးဢွၵ်ႇမၼ်း ၸိူင်ႉႁိုဝ် ၸွင်ႇလႆႈတၢၼ်ႈၶႆႈပႃးၶႃႈ ?။

တွပ်ႇ-ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၼႆႉ ၼႂ်းပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈဢမ်ႇလၢတ်ႈ။ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵူႈၵေႃႉၼႆႉ ၽႂ်ၵေႃႈႁူႉ ဝႆႉယူႇၵူႈၵေႃႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တၢင်းႁၼ်ထိုင်ၶႃႈတႄႉ ႁဝ်းႁဵတ်းလိၵ်ႈတႆးၼႆႉ ထုၵ်ႇလႆႈဝူၼ်ႉႁႂ်ႈမၼ်းပဵၼ် Generalist ဢိတ်းၼိုင်ႈ။ မိူၼ်ၼင်ႇၶေႃႈသဵင်တႅတ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းပႃးပီႈၼွင်ႉတႆးၵူႈတီႈလႄႈ ယိုၼ်ႈႁပ်ႉဝႆႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၸိူင်ႉၼၼ်ၵူၺ်း။ ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈႁၼ်တႄႉ မိူၼ်ၼင်ႇလိၵ်ႈတႆး ႁူဝ်သိူဝ် တင်း လိၵ်ႈတႆးမႁႃႈ တူဝ်ၼႆႉ ႁဝ်းတေလႆႈတူၺ်း ဢၼ်ၸမ်ၸႂ် ၵူၼ်း မိူင်းပဵၼ်ဢၼ်လႂ်တႄႉတႄႉ။

ထၢမ်-တႃႇတေၸႂ်ႉၾွၼ်ႉလိၵ်ႈ ၸေႃႇၵျီႇ၊ ယူႇၼီႇၶူတ်ႉၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉၶႃႈလူး၊ လွင်ႈတူင်ႉတူဝ်၊ လွင်ႈလိပ်းၶီး ၶွင်ၾွၼ်ႉၼႆႉ ငဝ်းလၢႆးမၼ်းမီးၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈ ?။

တွပ်ႇ- ႁဝ်းၶႃႈတႄႉၸႂ်ႉယူႇၼီႇၶူတ်ႉ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈယူႇၼီႊၶူတ်ႉၼႆႉ ပိူၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ ISO ၊ မၼ်းမီးၸၼ်ႉလုမ်ႈၾႃႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸေႃႇၵျီႇၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းဢမ်ႇလႆႈႁႃႉ ၼႆၵေႃႈႁဝ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈဝႃႈတၢင်းၽိတ်းမၼ်း၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ ဢိင်ၼိူဝ်သၢႆငၢႆငဝ်းလၢႆးသေ မၼ်းလႆႈႁဵတ်း ပဵၼ်မႃးၵူၺ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈၽွင်းယၢမ်းယူႇၼီႇၶူတ်ႉ ဢမ်ႇမီးၼၼ်ႉတႄႉ ၸေႃႇၵျီႇၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ဢၼ်တၢင်မၼ်းၼႆ ၽူႈၶူင်ဢွၵ်ႇ မၼ်းၵေႃႈယၢမ်ႈလၢတ်ႈမႃးယူႇ။ မိူဝ်ႈလဵဝ် ၾွၼ်ႉတႆး ဢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇတၢင်း ဢိၼ်ႇတိူဝ်ႇၼႅတ်ႉၵေႃႈမီးမႃးယဝ်ႉ၊ ပေႃးဢွၼ်ၵၼ် ၸႂ်ႉတိုဝ်း ယူႇၼီႇၶူတ်ႉၼႆႉတိူဝ်းၶႅမ်ႉယူႇ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ ယူႇၼီႇၶူတ်ႉၼႆႉ မီးၽွၼ်းလီၼမ်၊ ဢၼ်ႁဝ်းတေသိုပ်ႇႁဵတ်းၵႂႃႇ မိူဝ်းၼႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇ Data base (ထၢၼ်ၶေႃႈမုလ်း) ၶဝ်လႂ်၊ ပၼ်ၸိုဝ်ႈ Files ၶဝ်လႂ်၊ ႁဝ်းၶပ်ႉၸႅၼ်ႇတူဝ်လိၵ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ပေႃးဢမ်ႇၸႂ်ႈယူႇ ၼီႇၶူတ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်။

ထၢမ်-ၼႂ်းပၢင်ဢုပ်ႇတၢၼ်ႈၶႆႈမိူဝ်းၼႃႈထႃႇပၢႆၶႃႈလူး၊ လွင်ႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းတႃႇတေဢုပ်ႇလၢတ်ႈလွင်ႈၾွၼ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸွင်ႇတေၸၢင်ႈမီးမႃးၶႃႈ?။

တွပ်ႇ- တေႃႇထိုင်မိူဝ်ႈလဵဝ် ပႆႇမီးယိူင်းဢၢၼ်းၶႃႈ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ ယူႇၼီႊၶူတ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်း ၽူႈၸႂ်ႉတိုဝ်းၶွမ်ႇၽိဝ်ႇတိူဝ်ႇ ၵူၺ်း။ မိူဝ်ႈလဵဝ် ႁဝ်းၶႃႈယိူင်းဢၢၼ်းၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ၽူႈဢၼ်သူင်လူလိၵ်ႈ၊ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်း သူင်လူလိၵ်ႈမႃးၼမ်ၼမ်၊ ႁဝ်းၶႃႈယၢမ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းဝႃႈ ၵူၼ်းဢၼ်ဢမ်ႇလူလိၵ်ႈသေ ပဵၼ်ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈမီးၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၵူၺ်ႈၶႃႈယူဝ်ႉၼေႃႈ။

ထၢမ်-ဢိင်ၼိူဝ်တိုဝ်ႉတၢင်းငဝ်းလၢႆးၼႆႉသေ ၵဵဝ်ႇၵပ်းပၢင်လၢတ်ႈတၢၼ်ႈၶႆႈၵေႃႈလီ၊ ၵဵဝ်ႇၵပ်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇႁဝ်းၵေႃႈလီ၊ ယူႇတီႈၶူးသႅင်မိူင်းႁဝ်း ၶႂ်ႈဢုပ်ႇလၢတ်ႈၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈ?။

တွပ်ႇ-လိၵ်ႈလၢႆးၼႆႉ မၼ်းလမ်ႇလွင်ႈသေပိူၼ်ႈ၊ လိၵ်ႈလၢႆးတင်းပၢႆးမွၼ်းၼႆႉ မၼ်းၸပ်း/ဢိင်ၵၼ်ဝႆႉ တႃႇသေႇ။ တႆးႁဝ်းၵမ်ႈၼမ် ၵႂႃႇတၢင်းၾၢႆႇပၢႆးမွၼ်း၊ ၵွပ်ႈဝႃႈပၢႆးမွၼ်းၼႆႉ မၼ်းသွမ်ႈပၼ်ႁူဝ်ၸႂ်ႁဝ်း၊ လိၵ်ႈလၢႆးသမ်ႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈ ဢွၵ်းဢေႃႁဝ်းဝူၼ်ႉ။ ၸင်ႇဝႃႈလိၵ်ႈလၢႆးၵေႃႈတေလႆႈမီး၊ ပၢႆးမွၼ်းၵေႃႈတေ လႆႈမီး။ ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ တၢင်းဝူၼ်ႉမၼ်း ၶႅမ်ႉယူႇသေတႃႉ ပေႃးႁူဝ်ၸႂ်မၼ်း ဢမ်ႇမိူၼ်ၼင်ႇၵူၼ်းၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇလီလႆႈ။ ၸင်ႇဝႃႈလီၵေႃႈ တေလႆႈလီ၊ ၶႅၼ်ႇၵေႃႈ တေလႆႈၶႅၼ်ႇ၊ ၸင်ႇဝႃႈလိၵ်ႈလၢႆးၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈဢွၵ်းဢေႃၵူၼ်းႁုၼ်ႈမုၼ်း။ ပၢႆးမွၼ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းႁဝ်းလီမႃး၊ ႁူဝ်ၸႂ်ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇမႃး၊ မေႃၸိမ်းၶုၺ်ႈႁၼ်မႃး၊ ၵူၼ်းၵေႃႈမိူၼ်ၼင်ႇၵူၼ်း။ ၸင်ႇဝႃႈ ၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်းၼႆႉ ယႃႇပေၵႂႃႇဝူၼ်ႉပၢႆးမွၼ်း ဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း၊ လိၵ်ႈလၢႆးတင်းပၢႆးမွၼ်းၼႆႉ မၼ်းတေလႆႈမႃးၵိုၵ်းၵၼ်တႃႇသေႇ။ ပေႃးဝႃႈလိၵ်ႈလၢႆးႁဝ်း ဢမ်ႇၶိုၼ်ႈၵေႃႈ ၶိူဝ်းႁဝ်းဢမ်ႇၶိုၼ်ႈ၊ ပေႃးၵူၼ်းၼုမ်ႇဢမ်ႇလူလိၵ်ႈႁဝ်းၵေႃႈ ပွင်ႇဝႃႈႁဝ်းဢမ်ႇသိုပ်ႇ ပဵၼ်ႁဝ်းၵူၺ်း။ တေႃႈၼင်ႇၼၼ် တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ 60 ပီလုမ်းလုမ်းၼႆႉ ဢၼ်တိုၵ်ႉ ၸိုၼ်ႇၶီး လႆႈယူႇၵေႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမီးလိၵ်ႈလၢႆး၊ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈႁဝ်းဢမ်ႇမီးလိၵ်ႈလၢႆး၊ တႃႇမိူဝ်းၼႃႈ ၼႆႉ ဢမ်ႇႁၼ်သၢႆတၢင်း မၼ်း။ ၸင်ႇဝႃႈၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်း ထုၵ်ႇလႆႈၶတ်းၸႂ်လူလိၵ်ႈၼမ်ၼမ်၊ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ၵေႃႈ တေလႆႈၶတ်းၸႂ် တႅမ်ႈပၼ် ၼမ်ၼမ်၊ ၸိူဝ်းမီးငိုၼ်းၵေႃႈ တေလႆႈၶဝ်ႈၸႂ်ၼိူဝ်လွင်ႈၼႆႉတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။ ႁဝ်းၶႃႈတေလႆႈဝူၼ်ႉသွၼ်ႇဝႃႈ ၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆးၼႆႉမၼ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ။

မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်း ၶႃႈၵႆႉတႅမ်ႈ ၵႆႉလၢတ်ႈတႃႇသေႇဝႃႈ ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆးႁဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းလူႇ (တၢၼ်း) တႃႇတေပူၼ်ႉၸၢတ်ႈၼႆႉ ၼမ်ႁႅင်းၼႅၼ်ႇ၊ ၵူၼ်းတႃႇတေလူႇပုၼ်ႈၸၢတ်ႈၼႆႉမၼ်းဢေႇႁႅင်းၼႅၼ်ႇ။ ၶႃႈႁၼ်ဝႃႈ တႃႇတေပူၼ်ႉၸၢတ်ႈၵေႃႈလူႇၶႃႈလႄႈ၊ တႃႇပုၼ်ႈၸၢတ်ႈၵေႃႈလူႇၶႃႈလႄႈ၊ ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ် ႁဝ်းလႆႈၵုသူလ်ၼႃးမုၼ် တင်းသွင်ဢၼ်၊ ၶႃႈၶႂ်ႈတိုၵ်းသူၼ်းၼင်ႇၼႆၶႃႈ။