ပိုၼ်ၶမ်း ၽယၵ်ႉဝူင်း 06/05/2014

ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ (Federal Union) သေ ၵမ်ႈပႃႈၼမ်ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မိူင်းလႂ်ဢမ်ႇဝႃႈ တင်းမိူင်း ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိသ်ႉတ် လႄႈ မိူင်းၻီႇမူဝ်ႇၶရေႇသီႇယဝ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းႁႄႉၵင်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းၼႆႉ တေလႆႈမီးၸုမ်းလဵဝ် ယူႇပႃႈတႂ်ႈ ၵၢၼ်ၵုမ်းၵမ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၵေႃႉလဵဝ်ၼႆ။ ယွၼ်ႉတၢင်းႁၼ်ထိုင်ၶေႃႈၼႆႉသေ ပဵၼ်ၵၢၼ်ထူၵ်းဢဝ် ပၼ်ႁႃ မႃးထဵင်ၵၼ် တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်း ၵိုတ်းသိုၵ်း/ၽွင်းတေႁဵတ်းငမ်း ယဵၼ်ၵၼ် မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ။

လွင်ႈၼႆႉ ၵွပ်ႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၵမ်ႈၼမ်ဢွၼ်ၵၼ်ထူၵ်းမႃးပဵၼ်ပၼ်ႁႃသေတႅမ်ႈ/ လၢတ်ႈၵၼ်လႄႈ ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈ (ၸိူင်ႉၼင်ႇၻွၵ်ႉတိူဝ်ႇသဵၵ်ႉၽႂႃး) ၵေႃႈ လၢတ်ႈဢွၵ်ႇၼႂ်းၼႅင်ႈၶၢႆႇ (ၼႅတ်ႉ) ဝႃႈဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈလွင်ႈၼႆႉ။ ပၢႆးဝူၼ်ႉၵူၼ်းယွင်ႇၵွႆးဢိူဝ်ႈ မိူင်းၼိုင်ႈလုၵ်ႈလႄႈ ပၼ်မီးတပ်ႉသိုၵ်းလၢႆလၢႆ ၸုမ်းၼႆႉၼႆ။ ၾၢႆႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸိူဝ်း ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇယူႇၵေႃႈ ယွၼ်ႉဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်တၢင်း ဢဵၼ်းဢၢၼ်း ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈႁၢႆလႄႈ ဝႆႉတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းၽွမ်ႉ ႁူမ်ႈၵွႆးပႆႇယဝ်ႉ ထုၵ်ႇလႆႈမီးပႃး တပ်ႉသိုၵ်းႁူမ်ႇလူမ်ႈၸႄႈမိူင်း ၽႂ်မၼ်း ဢိူဝ်ႈၼႆသေ ၸင်ႇယိုၼ်ႈဝႆႉလွၵ်းၸုၵ်း ၸုမ်း တူဝ်ၵဝ်ႇၽႂ်မၼ်း (ၸိူင်ႉၼင်ႇတပ်ႉသိုၵ်း ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း- SSA-S လႄႈတပ်ႉသိုၵ်းႁူမ်ႈတုမ် ယၢင်းၽိူၵ်ႇ- KNU) ။

ပၼ်ႁႃၵဵဝ်ႇလိူင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇႁႃလၢႆးဢွၵ်ႇမၼ်းလႆႈတိုၼ်းဢမ်ႇယဝ်ႉၵၢၼ်၊ တိုၼ်းဢမ်ႇပဵၼ်လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ထႃဝွရ်း (ထႃဝရ) လႆႈလႄႈ ပေႃးႁူမ်ႈၵၼ်ႁႃလၢႆးဢွၵ်ႇမၼ်းလႆႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းၸင်ႇတေ ၵၢတ်းယဵၼ် (သုၼ်ႇတူဝ်) ႁၼ်ထိုင်ၼင်ႇၼႆ။ ၽူႈတႅမ်ႈႁၼ်မႅၼ်ႈ ၼႂ်းၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ (ဢၼ်ၼိုင်ႈ) လႄႈၶႂ်ႈဢဝ်မႃးသိုပ်ႇ လၢတ်ႈၼႄၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈၶဝ် ၸိူဝ်းသူင်ၵၢၼ်မိူင်း ပိူဝ်ႈတႃႇဢဝ်ဝႆႉၵမ်ႉၸွႆႈ ပၢႆးဝူၼ်ႉၼိုၵ်ႉ ၼႂ်းၵၢၼ်ဝၢင်း ၽႅၼ်ပၢႆးသိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶၢဝ်းၼႃႈ ဢမ်ႇၼမ်ၵေႃႈေဢႇ တေၸၢင်ႈလႆႈၽွၼ်းပၢင်ႈမၼ်းယူႇႁိုဝ် ၼႆၼၼ်ႉယူႇ။

တီႈၼႆႈၼႆႉၽူႈတႅမ်ႈတေၸူၵ်းၼႄလၵ်းထၢၼ် (သၵ်ႈသေႇ) ဢၼ်ယိုၼ်းထိုင်ၼၼ်ႉၵမ်ႈၽွင်ႈ၊ ပဵၼ်လႆႈ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ ယူႇတီႈၵူၼ်းၵၢၼ်မိူင်းၵၢၼ်သိုၵ်းၶဝ် ထတ်းသၢင်ဢဝ်ၵွႆး။ တၢင်းမိူင်းၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိသ်ႉတ်- ၸိူင်ႉမိူင်းၶႄႇလႅင် ဢမ်ႇၸႅၵ်ႇပဵၼ်တပ်ႉလိၼ် တပ်ႉၼမ်ႉ တပ်ႉၵၢင်ႁၢဝ် မိူၼ်ပိူၼ်ႈ၊ တင်းမိူင်းပတ်းပိုၼ်ႉၶဝ်ဝႆႉ ပဵၼ်တပ်ႉသိုၵ်းၵူၼ်းမိူင်း (The People’s Army) ၼႆၸိုဝ်ႈလဵဝ်ၵွႆး၊ ၼၼ်ၵေႃႈယႃႇ ၸႅၵ်ႇတပ်ႉသိုၵ်းဝႆႉပဵၼ် သၢမ်သႅၼ်း တပ်ႉသိုၵ်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ (Central Army)၊ တပ်ႉသိုၵ်းဢွင်ႈတီႈ (Local Army)၊ လႄႈတပ်ႉသိုၵ်း ၵူၼ်းမိူင်း (Militias) ၼႆသေ တင်း သၢမ်သႅၼ်း မီးၵၢၼ် ၵွၼ်းၵမ်ႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်း ဢမ်ႇၶိုၼ်ႈၸူးၵၼ်။ မိူဝ်ႈမီးသိုၵ်းမီးသိူဝ်မႃး ၶိုၼ်းၵေႃႇတင်ႈတပ်ႉ လႆႈၸႂ်ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း (Volunteer Army) သေ ယူႇၼႅဝ်းၼႃႈ (ၼႃႈသိုၵ်းတႃႇသေႇ) ၼၼ်ႉထႅင်ႈ။ တပ်ႉဢွင်ႈတီႈတင်း တပ်ႉသိုၵ်းၵူၼ်းမိူင်းၼႆႉ ပိူင်လူင်မၼ်း ဝႆႉပဵၼ်တပ်ႉ ႁူမ်ႈလူမ်ႈၸႄႈမိူင်းၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇတီႈ လႂ်တီႈၼၼ်ႉ လႄႈဝႆႉၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉသုင်သုတ်း ၸွမ်းဢွင်ႈတီႈလႂ် ဢွင်ႈတီႈၼၼ်ႉသေ ၵုမ်းၵမ်ၵၼ်ၵမ်းသိုဝ်ႈ ပႃႈတႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸႄႈမိူင်းလႂ် ၸႄႈမိူင်းၼၼ်ႉ။ တပ်ႉသိုၵ်းတင်းမူတ်းၼႆႉ ဝႆႉၶွမ်ႊမိသ်ႉသျၼ်ႊငဝ်ႈငုၼ်းသိုၵ်းသေ ၵုမ်းၵမ်။ (မိူင်းရသ်ႉသျိယိူဝ်ႊလႄႈ မိူင်းၵႅဝ် ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၵေႃႈ တိုဝ်းၸွမ်းလၵ်းပိူင်ၼႆႉမိူၼ်ၼၼ်)။

တၢင်းမိူင်းၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ- ၸိူင်ႉမိူင်းဢမေႊရိၶိူဝ်းသမ်ႉ ဝႆႉတပ်ႉသိုၵ်း 6 တပ်ႉၵမ်းလဵဝ် လႄႈၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ပဵၼ် တပ်ႉလိၼ်၊ တပ်ႉၼမ်ႉ၊ တပ်ႉၵၢင်ႁၢဝ်၊ တပ်ႉၶိုၼ်ႈၾင်ႇ၊ တပ်ႉပႂ်ႉၸၢႆးၼမ်ႉ လႄႈတပ်ႉပႂ်ႉၸိုင်ႈမိူင်း ၸိူင်ႉၼႆ။ ပုၼ်ႈတႃႇ တပ်ႉလိၼ် တပ်ႉၼမ်ႉ တပ်ႉၵၢင်ႁၢဝ် တင်းသၢမ်တပ်ႉဢမ်ႇၵုမ်းၵမ်ၵေႃႉလဵဝ်၊ တပ်ႉသႅၼ်းလႂ်သႅၼ်းၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇ ၵွၼ်းၵမ်တူဝ်ၵဝ်ႇႁင်းၶေႃ၊ မီးသုၼ်ႇ ႁဵတ်းလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းထၢင်ႇႁၢင်ႈ ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်။ တပ်ႉလိၼ် တပ်ႉၼမ်ႉ တပ်ႉၵၢင်ႁၢဝ်လႄႈ တပ်ႉၶိုၼ်ႈၾင်ႇ မီးႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၽႂ်မၼ်း လႄႈႁူမ်ႈယူႇပႃႈတႂ်ႈႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၾၢႆႇၵႅတ်ႇၶႄ။ ဢွၼ်တၢင်း ပီ 1947 တပ်ႉလိၼ် တပ်ႉၼမ်ႉ တပ်ႉၵၢင်ႁၢဝ် မီးႁွင်ႈၵၢၼ်လူင် ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃၽႂ်မၼ်း။ ဝၢႆးမႃးၸင်ႇဢဝ်မႃးဝႆႉ ပႃႈတႂ်ႈ ႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၾၢႆႇၵႅတ်ႇၶႄသေ တင်ႈ ၸဝ်ႈပွင်ၵၢၼ်ၽႂ်မၼ်းၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ။

တပ်ႉပႂ်ႉၸၢႆးၼမ်ႉ (Coast Guard)ၼႆႉမိူဝ်ႈတႄႇမၼ်း ဢဝ်ဝႆႉပႃႈတႂ်ႈႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၾၢႆႇငိုၼ်းတွင်းသေ ဝၢႆးမႃးၸင်ႇဢဝ်ၶၢႆႉမႃးဝႆႉ ပႃႈတႂ်ႈႁွင်ႈၵၢၼ်လူင်ၾၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ၊ ပေႃးမီးသိုၵ်းမီးသိူဝ် မိူဝ်ႈလႂ် ဢဝ်ၵႂႃႇဝႆႉပႃႈတႂ်ႈ တပ်ႉၼမ်ႉသေ ၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းလႆႈၵမ်းလဵဝ်။ ၼင်ႇႁိုဝ်တေၵုမ်းၵမ်ငၢႆႈ လႄႈဝႆးၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းတင်း (6) တပ်ႉ တင်ႈဝႆႉၸုမ်းၽူႈၵွၼ်း တပ်ႉ သိုၵ်းသုင်သုတ်းသေၵုမ်းၵမ်ဝႆႉ။ ၸုမ်းၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉသိုၵ်းသုင်သုတ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵႃႈတီႈၵိူဝ်းၵုမ်ၵၢၼ်သိုၵ်းၸွမ်ၸိုင်ႈ (သမတ) ၵွႆးသေ ၵၢၼ်ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း တင်းမူတ်းၼႆႉ ဝႆႉပဵၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸွမ်ၸိုင်ႈ (ၵွပ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈ ပဵၼ်ၽူႈ ၵွၼ်းတပ်ႉၸွမ်ၸိၵ်းသိုၵ်း) လႄႈၽွင်းလူင်ႁွင်ႈၵၢၼ် ၾၢႆႇ ၵႅတ်ႇၶႄ တင်းၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉတိူင်းတင်း (9) တိူင်းၶဝ် ၸိူင်ႉၼႆ။ တပ်ႉတိူင်း (9) တိူင်းၼၼ်ႉ တႃႇ(6) တိူင်းၼႆႉ ဝႆႉၸွတ်ႇတူဝ်ႈ လုမ်ႈၾႃႉၸွမ်းပၢႆးသိုၵ်း (Strategy) သေ ၵိုတ်း (3) တိူင်းသမ်ႉဝႆႉပဵၼ်တပ်ႉတိူင်း တူင်ႉၼိုင်ၼႆယူႇ။

ယူႇတီႈတပ်ႉသိုၵ်းၵူၼ်းမိူင်းသေ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃးတပ်ႉသိုၵ်းပႂ်ႉမိူင်း (National Guard) ၼၼ်ႉ ဢဝ်ႁဵတ်းပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၸႄႈမိူင်း (State Security Guard)၊ တပ်ႉသိုၵ်းႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၸႄႈမိူင်းၼႆႉၵေႃႈ ၸႅၵ်ႇၽႄဝႆႉပဵၼ်တပ်ႉလိၼ် တပ်ႉလူမ်းၼႆသွင်တပ်ႉ။ ငိုၼ်းတွင်း တႃႇၸႂ်ႉၸၢႆႇတပ်ႉသိုၵ်းၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ တပ်ႉလိၼ်လႄႈတပ်ႉလူမ်း ႁူမ်ႈၵၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းပၼ် တင်းမူတ်း။ ယူင်ႉၶၢပ်ႈၸုမ်းပလိၵ်ႈ ၶဝ်ၵေႃႈ ၸႅၵ်ႇဝႆႉပဵၼ်ၸုမ်းပလိၵ်ႈၸႄႈမိူင်း ဢၼ်မီးပႃႈတႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၸႄႈမိူင်းၵမ်းသိုဝ်ႈ လႄႈၸုမ်းပလိၵ်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ပဵၼ် (FBI) ယူႇပႃႈတႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၵမ်းသိုဝ်ႈ။ ပုၼ်ႈတႃႇဢဝ်ႁူမ်ႇလူမ်း ၼႂ်းမိူင်းလႄႈ ၵႅတ်ႇၶႄဝၢၼ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ ဝႆႉပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း တပ်ႉသိုၵ်း ပႂ်ႉဝၢၼ်ႈမိူင်း (Territorial Army) ၶဝ်ၸႅၵ်ႇၽႄၵၼ်ႁဵတ်းၼႆ။

မိူင်းဢၼ်ဝၢင်းပိုၼ်ႉထၢၼ်ၽွင်းငမ်းဝႆႉၼိူဝ်သႃသၼႃး- ၸိူင်ႉၼင်ႇမိူင်းဢီႊရၼ်ႊ (Iran) ၼၼ်ႉၶဝ်ဝႆႉတပ်ႉ သိုၵ်း 2 ဢၼ်၊ တပ်ႉသိုၵ်းလူင် (Regular Army) လႄႈတပ်ႉသိုၵ်းၵႅတ်ႇၶႄလၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ(Revolutionary Guard)၊ တင်းသွင် တပ်ႉသိုၵ်း ဢဝ်ဝႆႉပႃႈတႂ်ႈၵၢၼ်ၵုမ်းၵမ်ၶွင်ႇသီႇသႃသၼႃဢိသ်ႉသလၢမ်းသေ တင်းသွင် တပ်ႉသိုၵ်းၸႅၵ်ႇဝႆႉ တပ်ႉလိၼ် တပ်ႉၼမ်ႉ တပ်ႉၵၢင်ႁၢဝ် ႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်းၶေႃၶေႃ။ သမ်ႉမီးထႅင်ႈတပ်ႉသိုၵ်း ၵႅတ်ႇၶႄၸိုင်ႈမိူင်း (Republican Army) ၼႆထႅင်ႈတပ်ႉၼိုင်ႈ။

ပေႃးတူၺ်းလၵ်းထၢၼ် (သၵ်ႈသေႇ) ၵမ်ႈၽွင်ႈဢၼ်ၼႄမႃးပႃႈၼိူဝ်ၼႆႉ တၢင်းၶူဝ်ႈၾၢႆႇၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိသ်ႉတ်၊ ၶူဝ်ႈၾၢႆႇ ၻီႇမူဝ်ႇၶရေႇသီႇ ႁူမ်ႈတင်းၶူဝ်ႈသႃသၼႃၸိုင် တေလႆႈႁၼ်ဝႃႈၼိုင်ႈမိူင်း (မိူင်းၼိုင်ႈလုၵ်ႈ) ၼႆႉ ဝႆႉတပ်ႉသိုၵ်းလၢႆဢၼ် လႆႈယူႇ။ ဝႆႉလၢႆတပ်ႉသိုၵ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇသုၵ်ႉယုင်ႈသင်။ မၼ်းယူႇတီႈလၵ်းပိူင်ၽွင်းငမ်း ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵႅၼ်ႇၶႅင် ဢမ်ႇၵႅၼ်ႇၶႅင်၊ လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း မီးဢမ်ႇမီး၊ လွင်ႈဝႆႉဝၢင်း ၸႂ်ၵၼ်၊ လွင်ႈသိုဝ်ႈသႂ်တေႃႇၵၼ် သုင် ဢမ်ႇသုင်ၼၼ်ႉၵွႆး။

ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈႁဝ်းလူး ၸွင်ႇတေႁဵတ်းလႆႈ၊ လွင်ႈႁႂ်ႈမီးတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ တပ်ႉသိုၵ်းႁူမ်ႈ လူမ်ႈ ၸႄႈမိူင်းၽႂ်မၼ်း၊ ပလိၵ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းလႄႈပလိၵ်ႈၸႄႈမိူင်းၽႂ်မၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၼၼ်ႉ။ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၵၢၼ်မိူင်းတႆး ၸဝ်ႈၼိုင်ႈတႄႉလၢတ်ႈဝႃႈ- ပေႃးႁဵတ်းလႆႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းတေၵတ်းယဵၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ၊ ပေႃးဢမ်ႇႁဵတ်း လႆႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းတေ သုၵ်ႉယုင်ႈၵႂႃႇထႅင်ႈၶၢဝ်းယၢဝ်းလႄႈ တေတူၵ်းလႃႈ တူၵ်းလိုၼ်းပိူၼ်ႈ။ ပၼ်ႁႃလွင်ႈၼႆႉ ယူႇတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႄႇ၊ ယူႇတီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆၼၼ်ႉ ပေႃးႁႃၶေႃႈတွပ်ႇမၼ်း လႆႈၵေႃႈ တေၸၢင်ႈယၢႆႉၶိုၼ်ႈ ၼႃႈ တႃႇၵႂႃႇၸူးတီႈၵတ်းယဵၼ် ထႃဝွရ်း (ထႃဝရ) ၼၼ်ႉယူႇ။