ၼမ်ႉဝၼ်း ဢၼ်လႆလတ်းၸေႈမိူင်းၶၢင် မိူင်းၶႄႇ လုၵ်ႉတၢင်းႁွင်ႇ လႆၸူးတၢင်းၸၢၼ်း လတ်းၸေႈဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်း တွၼ်ႈၾၢႆႇႁွင်ႇၼမ်ႉမၢဝ်း ၵိၼ်ၾင်ႇၾၢႆႇမိူင်းတႆးၵူႈပီ မိူၼ်ၶႄႇၶႂၢၵ်ႈႁူဝ်ႉ သုတ်းၶဝ်ႈမိူင်းတႆး -လႅင်ႇၶၢဝ်ႇပိုၼ်ႉတီႈလၢတ်ႈ။

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇ ၵေႃႇတႅၼ်ႈႁိၼ် ႁႄႉၸွမ်းႁိုၵ်း ၸွမ်းၾင်ႇ ၵေးၼမ်ႉဝၼ်း ၸဵမ် ပီ 2000 ၊ ၼမ်ႉဝၼ်းလႆႈပဵၼ်ႇသၢႆလႆ  ထႅမ်ႁႅင်းၼမ်ႉလႆတွင်ႈၾင်ႇၾၢႆႇမိူင်းတႆး၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ လုသုမ်းလိၼ် ၽုၵ်ႇသွမ်ႈဢမ်ႇယွမ်း 100  ဢေႇၶိူဝ်ႉ။ ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းလုသုမ်း တူၼ်ႈၼႃး လိၼ်သူၼ် ၵႂႃႇ ၸွမ်းၼမ်ႉဝၼ်း ၵူႈပီၼၼ်ႉ- ဝၢၼ်ႈသွၼ်း၊ ဝၢၼ်ႈဢၢႆႇတႂ်ႈ၊ ၼွင်မူၼ်း၊ ပၢင်ႇၶမ်း၊ ၵုမ်းၶမ်း ၸိူဝ်းဢိူမ်ႈ ၾင်ႇ ၼမ်ႉဝၼ်း တွၼ်ႈတိတ်းၸပ်းမိူင်းၶႄႇ။

“မိူင်းၶႄႇသမ်ႉႁဵတ်းတႅၼ်ႈႁိၼ်လူင်ဝႆႉ။ ၾင်ႇတၢင်းမိူင်းတႆးသမ်ႉ ဢဝ်မႃႇဢဝ်ႁႅင်းၸဝ်ႈသူၼ်ၸဝ်ႈၼႃး ၽႂ်မၼ်းသေ ႁဵတ်းၵူၺ်း။ ႁႅင်းၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ သၢင်ႈဢမ်ႇပေႉလႆႈယဝ်ႉလႄႈ လႆႈတၢင်ႇထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး။ ႁူဝ်ပီၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၸင်ႇမႃးႁဵတ်း တႅၼ်ႈပၼ်ပဵၼ်တီႈ။ တီႈၼမ်ႉတွင်ႈႁႅင်း ဢၼ်ပႆႇမႃး ႁဵတ်း ပၼ် ယင်းမီးတင်းၼမ်။ ၵူဝ်လိၼ်သူၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈဢမ်ႇမီးလႄႈ လႆႈၵဵပ်းငိုၼ်းၵၼ်သေ သၢင်ႈဢဝ် ႁင်းၵူၺ်း၊ မၢင်တီႈၵေႃႈ ဢဝ်မႆႉႁႄႉပၵ်းၵူၺ်းလႄႈ ႁႄႉၵေႃႈဢမ်ႇထိုင်တီႈလႆႈ” - ၸဝ်ႈၼႃး ၾင်ႇၼမ်ႉ ဝၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈလၢတ်ႈ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉသေ ၸၢႆးဝုၼ်း ၸဝ်ႈၼႃးထုင်ႉမၢဝ်းၵေႃႈလၢတ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈၼမ်ႉဝၼ်းၵူၺ်း ၼမ်ႉမၢဝ်းၵေႃႈတေႃႈၼင်ႇၼၼ် ၾၢႆႇတၢင်းမိူင်းၶႄႇတႄႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇ ႁဵတ်းတႅၼ်ႈႁိၼ်တၢင်ႁိုၵ်း ႁႄႉႁႅင်းၼမ်ႉဝႆႉလႄႈ ၼမ်ႉမၢဝ်း ပိၼ်ႇၵေး လႆႈတွင်ႈၾင်ႇ မိူင်းတႆးႁႅင်း သုမ်းၽႅၼ်ႇလိၼ်ၸွမ်း ၵူႈပီ ၼင်ႇၵဝ်ႇဝႃႈၼႆ။

“ၾင်ႇတၢင်းမိူင်းတႆး လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ႁဵတ်းတႅၼ်ႈ မိူဝ်ႈပီ 2006 ၼၼ်ႉ 200 ထတ်း၊ 2010 သမ်ႉ 100 ထတ်း၊ 2014 သမ်ႉ 150 ထတ်း၊ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢမ်းၵၼ် ႁဵတ်းပဵၼ်တီႈ” - ၵူၼ်းယူႇ ဝၢၼ်ႈသွၼ်း ၵေႃႉၼိုင်ႈလၢတ်ႈ။

လႅၼ်လိၼ် ဝူင်ႈၵၢင်သွင်မိူင်း ဢၼ်ဢဝ် ၵေးၼမ်ႉၶႅၼ်ႇ ၵမ်ႈပႃႈၼမ် ဢဝ်ၵၢင်ၵေးၼမ်ႉဝႃႈ ၼမ်ႉလႆႈတွင်ႈၵႂႃႇတၢင်းၾင်ႇၾၢႆႇမိူင်းလႂ် ႁႅင်းၵေႃႈ ပေႃးမိူင်းၼၼ်ႉဢမ်ႇႁႃတၢင်းႁႄႉၵင်ႈလႆႈၸိုင် မိူင်းၼၼ်ႉ ယူႇၾၢႆႇသုမ်းၽႅၼ်ႇလိၼ် ။

ၼမ်ႉဝၼ်းၼႆႉ လႆလတ်း ဝူင်ႈၵၢင် ၸေႈမိူင်းၶၢင် တင်း ၸိုင်ႈမိူင်းၶႄႇ ထိုင်မႃးတၢင်းမိူင်းတႆး မိူဝ်ႈတႄႇၶဝ်ႈမႃးၼႂ်း ၸေႈဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်း ၵေႃႈ ပဵၼ်လႅၼ်လိၼ်ဝူင်ႈၵၢင်သွင်မိူင်း 10 လၵ်းပၢႆ။ လႆၶဝ်ႈမႃးၼႂ်း ၸေႈဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်း ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းတူၵ်းၺွင်ႇပၢင်ႇဢွၼ်ႇ (ဢိူင်ႇၼွင်တဝ်း၊ ၾင်ႇမိူင်းၶႄႇ) သေ ၶဝ်ႈၼႂ်းၸေႈဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်း လႆႈၶဝ်ႈၼမ်ႉမၢဝ်း ၾၢႆႇၸၢၼ်း ဝၢၼ်ႈသွၼ်း။