“ၸိူင်းသိုၵ်းသုၼ်းၸိုဝ်ႇ” (The Art of the War by Sun Tzu) ၼႆႉ ၵေႃႉပိၼ်ႇတႅမ်ႈဝႆႉပဵၼ် ၶိုၼ်းသႂ် (ၸႂ်ယဵၼ်) ႁူဝ်ၼႃႈၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ (SHAN) ။ ဢွၵ်ႇဝႆႉၼႂ်း ၽိုၼ်လိၵ်ႈၵွၼ်းၶေႃလၢႆလၢႆပပ်ႉ။ ဢိင်ၼိူဝ် ႁၼ်ဝႃႈပဵၼ်ၼမ်ႉတွၼ်း ၽွၼ်းလီပိူဝ်ႈတႃႇတႆး၊ ထုၵ်ႇလီလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉ ဢဝ်ပူၵ်းပွင်တူဝ်ၵဝ်ႇ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်း ႁႂ်ႈၵတ်းယဵၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၶူးမိူင်းလီ (ၶမ်းၸၢမ်ႇႁိူင်း) လႆႈၵဵပ်းႁုပ်ႈၶွၼ်ႈတုမ် ပဵၼ်ပပ်ႉ ၶိုၼ်းဢိတ်ႇဢွၵ်ႇပိုၼ်ၽႄႈမႂ်ႇ။

ပပ်ႉၼႆႉ ဢိတ်ႇဢွၵ်ႇပွၵ်ႈၵမ်းႁႅၵ်ႈ တင်းၼမ် 5,000 ပပ်ႉ။ ၵႃႈၶၼ်တမ်း ဝၢင်းဝႆႉတီႈ 60 ဝၢတ်ႇ (ငိုၼ်းထႆး)။ ယၢမ်းလဵဝ် မီးၶၢႆတီႈႁၢၼ်ႉ ၶမ်းၸၢမ်ႇႁိူင်း တၢင်းလင်ဝတ်ႉပႃႇပဝ်ႈ ၵဵင်းမႆႇ၊ ဢိၵ်ႇႁၢၼ်ႉၶၢႆပပ်ႉလိၵ်ႈတႆး လၢႆလၢႆတီႈ၊ ၸဵမ်ၼႂ်းၵဵင်းမႆႇ၊ မိူင်းၵွၵ်ႇ (ၵုင်းထဵပ်ႈ)၊ ပဵင်းလူင်၊ သဵင်ၵွင်တႆး တႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ ၸဵမ်ၼႂ်းမိူင်း ဝဵင်းပၢင်လူင် ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၼႂ်းတွၼ်ႈၵႂၢမ်းၼမ်း လၢတ်ႈဝႃႈ- ၸိူင်းသိုၵ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈယိူင်းဢၢၼ်းဝႆႉတႃႇ ၵၢၼ်သိုၵ်းပိူင်လဵဝ်။ ဢမ်ႇဝႃႈၵၢၼ်ၵႃႉ၊ ၵၢၼ်မိူင်း၊ ၵၢၼ်ႁၵ်ႉ တီႈဢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းၶႄႉၶႅင်ႇၵၼ်ၵူႈတီႈၼႆႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈ။ တႆးႁဝ်းၵေႃႈ တင်ႈတႄႇပီ 1958 မႃး လႆႈဢွၼ်ၵၼ်တူင်ႉတိုၼ်ႇၶတ်းၸႂ် တိုၵ်းဢဝ်လွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈၵတ်းယဵၼ်ၶိုၼ်းယႂ်ႇ ႁိုင်မႃး 50 ပီပၢႆ။ ၼပ်ႉဝၼ်းၼပ်ႉလိူၼ်ၼပ်ႉပီမႃး ဢမ်ႇႁၼ်သၢႆငၢႆတႃႇတေပဵၼ်ၵၢၼ် (ဢွင်ႇ)။ ၸင်ႇဝႃႈ ၶႂ်ႈတိုၵ်းသူၼ်း ႁႂ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းသေ ပူၵ်းပွင်တူဝ်ၵဝ်ႇ ဢိၵ်ႇ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ယၢပ်ႇပဵၼ်ငၢႆႈ၊ ၼၢၼ်းပဵၼ်ၸဵဝ်း- ၼႆယဝ်ႉ။

ၸိူင်းသိုၵ်းသုၼ်းၸိုဝ်ႇၼႆႉ တင်းမူတ်းမီး 13 ပွင်ႈ။ ပွင်ႈၼိုင်ႈလၢတ်ႈလူၺ်ႈ ၶၢတ်ႈလၢမ်းသိုၵ်း။ ပွင်ႈသွင် ႁၢင်ႈသိုၵ်း။ ပွင်ႈသၢမ် လၢပ်ႇၼႂ်းၾၵ်း။ ပွင်ႈသီႇ လၢႆးတိုၵ်း။ ပွင်ႈႁႃႈ ၵၢၼ်ၸႂ်ႉႁႅင်း။ ပွင်ႈႁူၵ်း လွၵ်းဢူၼ်ႈလႄႈလွၵ်းၶႅင်။ ပွင်ႈၸဵတ်း ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်သိုၵ်း။ ပွင်ႈပႅတ်ႇ လၢႆးတိုၵ်းလၢႆလၢၵ်ႇ။ ပွင်ႈၵဝ်ႈ ၵၢၼ်ၶိုၼ်ႈသိုၵ်း။ ပွင်ႈသိပ်း ပိုၼ်ႉတီႈၼႃႈလိၼ်။ ပွင်ႈသိပ်းဢဵတ်း ၵဝ်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ်။ ပွင်ႈသိပ်းသွင် တိုၵ်းလူၺ်ႈၾႆး။ ပွင်ႈသိပ်းသၢမ် ၵၢၼ်ၸႂ်ႉသၢႆလပ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ။