ၵၢၼ်ၵဵပ်းသဵၼ်ႈသၢႆမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈလဵဝ်ပဵၼ်ၽွင်းတိုၵ်ႉ ၵဵပ်းယူႇတိၵ်းတိၵ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၾၢႆႇၵေႃၵဵပ်းသဵၼ်ႈ သၢႆမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်း တင်းၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းလၢႆးၶႃႈ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်းၵေႃႈလီ၊ တၢင်းလႃႈသဵဝ်ႈ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇ ၵေႃႈလီ၊ တၢင်ႇတီႈတၢင်ႇ ၸႄႈဝဵင်းၵေႃႈလီ၊ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇပေႃးၶႂ်ႈယုမ်ႇယမ်ၼိူဝ် ၵေႃၵဵပ်းသဵၼ်ႈ သၢႆမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်း။ ပေႃးၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၵေႃၵဵပ်း သဵၼ်ႈသၢႆမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်းၶဝ် တွင်ႈထၢမ်ဝႃႈ ၵူၼ်းႁိူၼ်းမီးလၢႆၵေႃႉ၊ ၵႂႃႇတၢင်းလႂ်၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်သင် ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၵမ်ႈၼမ်တွပ်ႇလၢတ်ႈ ဢၼ်ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈ ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈမၼ်းယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးထၢမ်ဝႃႈ သူမီးငိုၼ်းမီးၶမ်းၵႃႈႁိုဝ်၊ သူမီးငိုၼ်းၶဝ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈလၢတ်ႈၵၼ်။ မိူၼ်ၼင်ႇၸွင်ႇသူမီးထီႊဝီႊ (TV) ၊ မီးလၢႆၶိူင်ႈ၊ မီးသင်လၢႆလၢႆ၊ မီးလူတ်ႉၵႃး၊ လူတ်ႉၶိူင်ႈ၊ လူတ်ႉထိပ်ႇလၢႆလမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၶဝ်မီးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ ပိူဝ်ႈတႃႇတွပ်ႇပၼ် ဢၼ်ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈ မၼ်း၊ ယွၼ်ႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ယင်းပႆႇႁဵတ်းၸွမ်းပၵ်းပိူင်လႄႈ ၵူဝ်မႃး ၵဵပ်းၶွၼ်ႇ ၵိၼ်လူၼ်ႉပူၼ်ႉ လိူဝ်။

ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉ ဢၼ်မႃးၵဵပ်းသဵၼ်ႈသၢႆမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်းၼႆႉ ႁိူၼ်းလႂ်မီးၶိူင်ႈရေႊၻီႊယူဝ်ႊ (Radio) ၵေႃႈထၢမ်။ ၵပ်းၵၢႆႇလွင်ႈၼႆႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈဝႃႈ ၶဝ်ၶႂ်ႈႁူႉဝႃႈ ၽႂ်ထွမ်ႇၶၢဝ်ႇ BBC, VOA, RFA ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ၶႂ်ႈၵဵပ်း သၢႆမၢႆမၼ်းဝႆႉ၊ ၶဝ်ၶႂ်ႈတိၺွပ်းႁဝ်း ဝႃႈၼႆ။ ၵွပ်ႈၼႆ လွင်ႈၵူၼ်းဝၢၼ်ႈမီးၶိူင်ႈထီႊဝီႊ၊ ၶိူင်ႈရေႊၻီႊယူဝ်ႊၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇႁတ်းလၢတ်ႈ။ လွင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈထူပ်းတၢင်း ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ၊ ၵေႃၵဵပ်းသဵၼ်ႈသၢႆမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်း ၵေႃႈ ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ။

ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈတီႈမိူင်းတႆးၵူၺ်း၊ ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ တၢင်ႇတီႈတၢင်ႇၸႄႈမိူင်းၵေႃႈ မိူၼ်ၼၼ်၊ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇၶႂ်ႈတွပ်ႇလၢတ်ႈဢၼ်ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈမၼ်း၊ ပေႃးပဵၼ်ၵူၼ်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၶႅၼ်းဢမ်ႇပေႃး ယုမ်ႇယမ်ၼိူဝ်မၢၼ်ႈလႄႈ ၶႅၼ်းထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ။

ၵၢၼ်ၵဵပ်းသဵၼ်ႈသၢႆမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်းပွၵ်ႈၼႆႉ မၢင်ဝၢၼ်ႈမၢင်ဝဵင်းၵေႃႈ ဢိင်ၼိူဝ်ဢမ်ႇပွင်ႇၵႂၢမ်းၵၼ်ၵေႃႈပိူင်ၼိုင်ႈ။ ၾၢႆႇၵေႃၵဵပ်းသဵၼ်ႈ သၢႆမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်းၵေႃႈ ဢိင်ၼိူဝ်လႆႈၶိုၼ်ႈႁိူၼ်းလူင်းႁိူၼ်း၊ ႁိူဝ်ႉဢူၼ်ႈၼူၼ်းမွႆႈသေ ၽိူဝ်ႇၵႂႃႇတွင်ႈထၢမ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း သမ်ႉဢမ်ႇၶႂ်ႈတွပ်ႇ၊ လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵေႃၵဵပ်းသဵၼ်ႈ သၢႆမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်းၶဝ်မၢင်ၵေႃႉၵမ်ႈၽွင်ႈ ၸႂ်ဢမ်ႇယၢဝ်း၊ ဢမ်ႇၶိုတ်းၸႂ်သေ ၸႂ်ႉၵႂၢမ်းၶႅင်ႁိုတ်းႁၢတ်ႇ ၸၢတ်ႇသႂ်ႇ ၵေႃႈမီး။ ၾၢႆႇၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းသမ်ႉ ယိင်ႈၺႃးၵႂၢမ်းဢဵၵ်း ၵႂၢမ်းႁိုတ်းႁၢတ်ႇယိင်ႈၶႅၼ်း ဢမ်ႇၶႂ်ႈတွပ်ႇ၊ လွင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇဝႃႈတၢင်းၵဵင်းတုင်၊ တၢင်းလႃႈသဵဝ်ႈ လႄႈ တၢင်ႇဝၢၼ်ႈတၢင်ႇဝဵင်း ထူပ်းၺႃးၼင်ႇၵၼ်- ၼႆယူႇ။

ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ တီႈလႃႈသဵဝ်ႈၼၼ်ႉ မီးၵူၼ်းဝႃႈ- ဢၼ်ၵဵပ်းသဵၼ်ႈသၢႆမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်းၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်လွၵ်း လိင်ႉၵူၺ်း၊ မၼ်းဢဝ် ၵမ်ႁႅင်ႈသေၶိတ်ႇ/ထူၵူၺ်း။ လွင်ႈၼႆႉႁဵတ်းဝႆႉလၢႆးလၵ်း၊ မၼ်းၸၢင်ႈမွတ်ႇပႅတ်ႈသေ တႅမ်ႈတႅၼ်းသႂ်ႇထႅင်ႈလႆႈ။ လွင်ႈၼႆႉႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ဢမ်ႇယုမ်ႇယမ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၼၼ်ႉ ယိင်ႈၶႅၼ်းဢမ်ႇယုမ်ႇယမ်ထႅင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈလွင်ႈၼႆႉ ၽူႈၸိူဝ်းႁူႉ လွင်ႈမၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ ဢၼ်ဢဝ်ၵမ်ႁႅင်ႈ သေၶိတ်ႇၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလွၵ်းပိူင်ၶွမ်းၽိဝ်းတိူဝ်း ထတ်းဢၢၼ်ႇၶေႃႈမုလ်းလႆႈဝႆး- ဝႃႈၼႆ။