ၵႂၢမ်းထၢမ်ၶေႃႈၼႆႉ ပေႃးမီးၵူၼ်းၵိုတ်ႉဝႃႈ တိုၵ်ႉမီးမႃးပၢၼ်ၼႆႉၼႆတႄႉ ႁူႉတၵ်းၽိတ်း။ ၸဵမ်ပၢၼ်ပုတ်ႉထၸဝ်ႈၼႆႉ ၸဝ်ႈသီႁ ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉမိူင်းဝၸ်ႉၸီ (Vajji) ဢၼ်မီးဝဵင်းလူင်ပဵၼ် ဝေသႃလီ (Wesali) ၼၼ်ႉ ယၢမ်ႈတွင်ႈထၢမ်။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ဝၸ်ႉၸီၼႆႉ ထုၵ်ႇမိူင်းမၵထ (Maghada) ၵႆႉမႃးတိုၵ်းတေႃးယူႇၶိူဝ်းၶိူဝ်း။

“ၵဝ်ၶႃႈပဵၼ်လုၵ်ႈသိုၵ်း။ လႆႈႁပ်ႉတႅင်ႇတင်ႈပိူဝ်ႈတႃႇတိုဝ်းၵမ်မၢႆမီႈလႄႈ တိုၵ်းတေႃးၵႅတ်ႇၶႄဝၢၼ်ႈမိူင်း။ ၸဝ်ႈႁဝ်းသမ်ႉ သွၼ်ႁဝ်း ႁႂ်ႈႁၵ်ႉသတ်တဝႃႇတင်းလၢႆ လႄႈဢေးလူၶဝ်။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၶႂ်ႈထၢမ်ဝႃႈ လွင်ႈပၼ်တူတ်ႈတၢမ်ႇတီႈ ၽူႈပူၼ်ႉပႅၼ်မၢႆမီႈၼႆႉ ၸဝ်ႈႁဝ်းပၼ်ဢၼုၺၢတ်ႈ (ဢၶႂၢင်ႉ)ယူႇႁႃႉ ? ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ႁဝ်းၶႃႈတိုၵ်းသိုၵ်းတႃႇၵႅတ်ႇၶႄႁိူၼ်းယေး လုၵ်ႈမေးလႄႈ ၶူဝ်းၶွင်ႁဝ်းၼႆႉ ၸဝ်ႈႁဝ်းႁၼ် ဝႃႈၽိတ်းယူႇႁႃႉ ? ၊ ထုၵ်ႇလီလႆႈယွမ်းတူဝ်ပၼ်ပိူၼ်ႈတင်းပိုၵ်းယူႇၼႄႇ ? ၊ ထုၵ်ႇလီတၢမ်ၸႂ်ၽူႈႁၢႆႉ မၼ်းၶႂ်ႈႁဵတ်းသင်ပွႆႇပၼ်ႁဵတ်း၊ ထုၵ်ႇလီယွမ်းပၼ်ၶူဝ်းၶွင်ႁဝ်းၶႃႈ ၼင်ႇဢၼ်မၼ်းၶႂ်ႈႁိမ်ၸိင်းဢဝ်ယူႇၼႄႇ ? ၊ ၸဝ်ႈႁဝ်းၶႂ်ႈဝႃႈ သိုၵ်းသိူဝ်တင်းလၢႆ ပႃးၸဵမ်သိုၵ်းသိူဝ် ပိူဝ်ႈတႃႇၼႃႈၵၢၼ်ဢၼ်တဵင်ႈထမ်း (တြႃး) ၼႆႉ လီလႆႈႁၢမ်ႈတၢပ်ႈယူႇၼႆၶႃႈႁႃႉ ?” ။

ပုတ်ႉထၸဝ်ႈၸင်ႇလႆႈတွပ်ႇ ဝႃႈၼင်ႇၼႆ။
“ၵေႃႉထုၵ်ႇပၼ်တူတ်ႈတၢမ်ႇၼႆႉ တၵ်းလႆႈပၼ်တူတ်ႈတၢမ်ႇ။ ၵေႃႉထုၵ်ႇယုၵ်ႉယွင်ႈၼႆႉ တၵ်းလႆႈယုၵ်ႉယွင်ႈ။ တင်းဢၼ်ႁဝ်း လႆႈသွၼ်ဝႆႉဝႃႈ (ယႃႇႁဵတ်းႁၢႆႉတေႃႇ သတ်တဝႃႇတင်းလၢႆ၊ ႁႂ်ႈမီးၸႂ်ပဵၼ်ထမ်း၊ မီးမဵတ်ႉတႃႇလႄႈၵရုၼႃႇ) ၼႆၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၶတ်းၵၼ်။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၵေႃႉထုၵ်ႇပၼ်တူတ်ႈတၢမ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇတူတ်ႈတၢမ်ႇ ယွၼ်ႉၽူႈတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉ ၸင်းၸၢၼ်ႈမၼ်း၊ ပဵၼ်ယွၼ်ႉတၢင်းႁဵတ်းႁၢႆႉႁဵၼ်ႈ တူဝ်ၵဝ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ မိူဝ်ႈၽူႈတတ်းသိၼ် ပူင်တူတ်ႈတၢမ်ႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီမီး ၸႂ်ၸင်း ၸႂ်ၸၢၼ်ႈၼႂ်း ႁူဝ်ၸႂ်မၼ်း။ ပေႃးပူင်တူတ်ႈတၢမ်ႇတၢႆၵေႃႈ လူၺ်ႈသႂ်ႇၸႂ်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ယွၼ်ႉတၢင်းႁဵတ်း တူဝ်ၽႂ်မၼ်း။

(ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်သိုၵ်း) ပုတ်ႉထၸဝ်ႈသွၼ်ဝႃႈ သိုၵ်းသိူဝ်တင်းလၢႆ ဢၼ်ၵူၼ်းၶိုင်ႁႅမ်ပီႈႁႅမ်ၼွင်ႉၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ၵၢၼ်လီသဝ်ႈမွင် ၶေႃးၶူမ်။ ၵူၺ်းမၼ်းၸဝ်ႈဢမ်ႇသွၼ်ဝႃႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵူႈလၢႆး တႃႇငိူင်ႉဝႄႈသိုၵ်းသိူဝ်သေတိူၵ်ႈယဝ်ႉ ၸင်ႇမႃးတိုၵ်းသိုၵ်း ပိူဝ်ႈတႃႇယုၵ်ႉယွင်ႈ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်လႄႈ လွင်ႈမီးပၵ်းမီးပိူင်ၼႆႉ မီးတၢင်းၼႄး။ ၵေႃႉဢၼ်ထုၵ်ႇၼႄး ပဵၼ်ၵေႃႉတႄႇသိုၵ်းသိူဝ်။ ပုတ်ႉထၸဝ်ႈၼႆႉ သွၼ်ႁႂ်ႈပွႆႇဝၢင်းတူဝ်ၵဝ်ႇတင်းပိုၵ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇသွၼ်ဝႃႈ ပွႆႇဝၢင်းပၼ်ၸူးၸိူဝ်းဢၼ်ႁၢႆႉႁဵၼ်ႈ ဢမ်ႇဝႃႈၶဝ်ပဵၼ်ၵူၼ်း ပဵၼ်ၽီႁိုဝ် သၽႃႇဝ။

ၵၢၼ်တေႃႇသူႈၼႆႉ တိုၼ်းတေမီး။ ၵွပ်ႈဝႃႈ လွင်ႈမီးတူဝ်မီးၸႂ်ၼႆၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ်ၵၢၼ်တေႃႇသူႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁႂ်ႈၼႄႉၸႂ်ဝႆႉၵွၼ်ႇဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇဢမ်ႇလႆႈတေႃႇသူႈ ပိူဝ်ႈၽွၼ်းလီတူဝ်ၵဝ်ႇသေ သၢၼ်ၶတ်းသၸ်ႉၸႃ ဢိၵ်ႇပႃး လွင်ႈပဵၼ်ထမ်း (တြႃး)၊ ၵေႃႉဢၼ်တေႃႇ သူႈပိူဝ်ႈၽွၼ်းလီတူဝ်ၵဝ်ႇ ႁႂ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇယိင်ႈယႂ်ႇ မီးဢႃႇၼႃႇ မီးငိုၼ်းၶမ်း မီးၸိုဝ်ႈသဵင်ၼၼ်ႉ တိုၼ်းတေဢမ်ႇမီးသူးလၢပ်ႈသင် တႃႇမၼ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပုၼ်ႈတႃႇၵေႃႉဢၼ်တေႃႇသူႈ ပိူဝ်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်လႄႈ သၸ်ႉၸႃႇၼၼ်ႉ တၵ်းမီးသူးလၢပ်ႈ။ မၼ်းၵၢၼ်ႉ ၵႂႃႇယဝ်ႉ ယင်းတေထုၵ်ႇမၵ်းမၢႆပဵၼ်တၢင်းဢွင်ႇပေႉ။

ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈလၢႆး ပေႃးဝႃႈၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈၵႂႃႇၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်း ပိူဝ်ႈတႃႇၼႃႈၵၢၼ်ဢၼ်တဵင်ႈထမ်းၵေႃႈယဝ်ႉ ထုၵ်ႇလီႁၢင်ႈႁႅၼ်းတူဝ်ၸႂ်ဝႆႉ တႃႇတေထုၵ်ႇၾၢႆႇၶဵၼ်ၼၼ်ႉၶႃႈႁႅမ်တၢႆ။ ယွၼ်ႉဝႃႈတၢင်းတၢႆၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢမ်ႇၸႃႇတႃ ၶွင်ၽူႈတိုၵ်းသိုၵ်း။ မၼ်းၸၢင်ႈလႆႈတၢင်း ဢွင်ႇပေႉ ဢၼ်ယိင်ႈယႂ်ႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵူင်းလေႃႉၵၢမ်ႇၼႆႉ ၸၢင်ႈဝၢႆႇပၼ်ႇမႃးၸူး ႁဵတ်းႁႂ်ႈသၢႆၸႂ်ၸီႇဝိတ်ႉတူဝ်ၵဝ်ႇ လူင်းၸူးၾုၼ်ႇလိၼ်။

ၽူႈၵေႃႉဢွင်ႇပေႉသိုၵ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈယိင်ႈယႂ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽူႈၵေႃႉဢွင်ႇပေႉတူဝ်ၵဝ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈယိင်ႈယႂ်ႇ လိူဝ်တွၼ်း။ ဢွင်ႇပေႉတူဝ်ၵဝ်ႇၼႆၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈတႃႇဢဝ်သၢႆၸႂ်ၸီႇဝိတ်ႉပိူၼ်ႈ၊ ပဵၼ်တႃႇၵႅတ်ႇၶႄႁႄႉၵင်ႈ ၸီႇဝိတ်ႉပိူၼ်ႈ။ ၽူႈၵေႃႉဢၼ် ဢွင်ႇပေႉတူဝ်ၵဝ်ႇၼႆႉ ၵိုင်ႇလႆႈယူႇလိပ်းၵႂႃႇလႄႈ လႆႈတၢင်းဢွင်ႇပေႉၵႂႃႇ လိူဝ်သေၽူႈၵေႃႉဢၼ် ပဵၼ်ၶီႈၶႃႈတူဝ်ၵဝ်ႇ။ ၽူႈၵေႃႉဢၼ် ၸႂ်မၼ်းလွတ်ႈလႅဝ်း ဢမ်ႇထိုဝ်တူဝ်ထိုဝ်ၶိင်း (ဢမ်ႇမႅၼ်တူဝ်မႅၼ်ၶိင်း)ၼၼ်ႉ တေၸုၵ်းမၼ်းၵႂႃႇ၊ တေဢမ်ႇလူမ်ႉၸူမ်ၼႂ်းပၢင်တိုၵ်း ၽဝ ၸၢတ်ႈပၢၼ် မၼ်း။ ၽူႈၵေႃႉဢၼ်မီးၼမ်ႉၸႂ် ပဵၼ်ထမ်းၼၼ်ႉ တၵ်းဢမ်ႇၺႃးလွင်ႈလူမ်ႉၵၢၼ်ႉ။ မၼ်းႁဵတ်းသင်ၵေႃႈ တေဢွင်ႇလႄႈ တၢင်းဢွင်ႇမၼ်းၵေႃႈတေယိုၼ်းယၢဝ်း။ ၽူႈၵေႃႉဢၼ် ႁၵ်ႉပႅင်းသၸ်ႉၸႃႇဝႆႉၼႂ်းႁူဝ်ၸႂ်ၼႆႉ တၵ်းယူႇလိပ်းၵႂႃႇ၊ ယွၼ်ႉဝႃႈ မၼ်းလႆႈၵိၼ်ၼမ်ႉဢမ်ႇတၢႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ႁတ်းႁတ်းႁၢၼ်ႁၢၼ်သေ တေႃႇသူႈၵႂႃႇလႄႈ ပဵၼ်လုၵ်ႈသိုၵ်းဢၼ်ပႂ်ႉပႃး သၸ်ႉၸႃႇ။

ပႄဢဝ်ၼႂ်း What Buddhists believe, by Ven k.Sri Dhammananda (1993) လႄႈ Sayings of The Buddha, by Pilgrims Publishing (2003)