ငဝ်းလၢႆးဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ မီးလၢႆၾၢႆႇ/လၢႆၸုမ်း ပႃးၸဵမ်ပႃႇတီႇ ၵၢၼ်မိူင်းယႂ်ႇ NLD ဝႃႈ ထုၵ်ႇလႆႈမူၼ်ႉမႄးပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း (2008)၊ ၵၢၼ်မူၼ်ႉမႄးပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းလမ်ႇလွင်ႈသုတ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်းႁၼ်ဝႃႈ လွင်ႈမူၼ်ႉမႄးပိူင်ၸႂ် လမ်ႇလွင်ႈလိူဝ်။

ႁူဝ်ပဝ်ႈၶွင်ႊသီႊဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး/တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (RCSS/SSA) ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း လၢတ်ႈဝႃႈ ၵၢၼ်မူၼ်ႉမႄး ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈ၊ ပေႃးဝႃႈဢမ်ႇပၼ်မူၼ်ႉမႄးလႃးလႃးၸိုင် ႁဝ်းမႃးၵိုတ်းယိုဝ်းၵၼ်သေ တေဢုပ်ႇၵၼ်ၵၢၼ် မိူင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢုပ်ႇသင်၊ ဢုပ်ႇၵေႃႈဢမ်ႇမီးတီႈပွင်ႇသင်။ ၵွပ်ႈၼၼ် တိုၼ်းတေလႆႈမူၼ်ႉမႄးပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း။

ၵူၺ်းၵႃႈ ၵဝ်ၶႃႈတႄႉႁၼ်ဝႃႈ ၵၢၼ်မူၼ်ႉမႄးပိူင်ၸႂ်လမ်လွင်ႈလိူဝ် လွင်ႈမူၼ်ႉမႄးပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းယူႇ။ ဢၼ်မူၼ်ႉမႄးပၢႆး ဝူၼ်ႉ/ပိူင်ၸႂ် (Mindset) ၼႆႉပဵၼ်လိူင်ယႂ်ႇတႄႉတႄႉယႂ်ႇ။ ၵွပ်ႈဝႃႈ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇမူၼ်ႉမႄး လႆႈပိူင်ၸႂ်ၸိုင် ၵႃႈၶႂ်ႈမူၼ်ႉမႄး ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း မၼ်းတေဢမ်ႇမီးတီႈပွင်ႇသင်၊ ထိုင်မႃးဝၼ်းၼိုင်ႈ တေမီးၵၢၼ် ႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈထႅင်ႈၵူၺ်း၊ တူၺ်းဢဝ်ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း 1947 တင်း 1974 ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶိုၼ်းမီး ၵၢၼ်ႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈမႃးလွၼ်ႉလွၼ်ႉ။

ပေႃးဝႃႈ တေမူၼ်ႉမႄးပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း ပိူင်လူင်မၼ်း မီး 2 လၢႆး။ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈတေလႆႈမူၼ်ႉမႄးၼွၵ်ႈသၽႃး၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ တေလႆႈမူၼ်ႉမႄးတၢင်းၼႂ်းသၽႃး၊ ၵဝ်ၶႃႈႁၼ်ထိုင်တႄႉ တေလႆႈမူၼ်ႉမႄးတၢင်းၼႂ်း/တၢင်းၼွၵ်ႈသၽႃးၼင်ႇၵၼ်။ ပိူဝ်ႈတႃႇမူၼ်ႉမႄးပိူင်ၸႂ်ၼႆႉ ၾၢႆႇၼိုင်ႈတေလႆႈၸႂ်ႉ ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ပၼ်ၽဝၵူၼ်းမိူင်း၊ ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈ တေလႆႈမူၼ်ႉမႄး လွင်ႈပိူင်လၵ်းသွၼ် (Curriculum) ပၢႆးပၺ်ၺႃ၊ ႁဝ်းမီးၵၢၼ်သင်ႇသွၼ် ပွၼ်ႈပၼ် တင်ႈတႄႇၸဵမ်မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉတေႃႇပေႃးယႂ်ႇ ၸင်ႇၵွႆႈပဵၼ်လႆႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ တႃႇတေပဵၼ်လႆႈ မီးတီႈၽူႈၽွင်းငမ်းၶဝ် ထုၵ်ႇလႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈဢွၼ်တၢင်း- ဝႃႈၼႆ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်း တၢင်းႁၼ်ထိုင်ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်းၼႆႉ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆး ၼႂ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈၵမ်ႉထႅမ်။

မိူဝ်ႈလဵဝ် တၢင်းၾၢႆႇမၢၼ်ႈဢဝ်ၵၢၼ်သိုၵ်းပဵၼ်ယႂ်ႇ၊ တိူဝ်းၶႂၢၵ်ႈတပ်ႉ/ႁႅင်းသိုၵ်းတိၵ်းတိၵ်း၊ လွင်ႈၼႆႉ ၼႄဝႃႈ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၵူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း၊ ၵူဝ်တႆး။ ၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းဢိင်းၵလဵတ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇၵူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း၊ ဢမ်ႇၵူဝ်တႆး။ မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈၼၼ်ႉ ၵၢၼ်ၽွင်းငမ်း တင်းမိူင်းမီးသိုၵ်း 15 တပ်ႉၵွင်၊ ၽွင်းငမ်းမိူင်းတႆးမီး 2 တပ်ႉၵွင်ၵူၺ်း- ၽူႈယႂ်ႇၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းတႆးၸဝ်ႈၼိုင်ႈ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။

လွင်ႈမူၼ်ႉမႄးပိူင်ၸႂ်ၵူၼ်းၼႆႉ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်တႆးၸဝ်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈမိူဝ်ႈဝၼ်းလူင်းလၢႆးမိုဝ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင် လူင် (12/02/13) ဢၼ်ပဵၼ်ဝၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၶွပ်ႈၶူပ်ႇ 66 ပီဝႃႈ- လွင်ႈမူၼ်ႉမႄး ပိူင်ၸႂ်ၼႆႉ ထုၵ်ႇလီမူၼ်ႉမႄး တင်ႈတႄႇၵၢၼ်တဵမ်ႈပိုၼ်းၵႂႃႇ။ မိူဝ်ႈလဵဝ် ပေႃးတူၺ်းပိုၼ်း လၢတ်ႈၶိူဝ်းပိုၼ်းၵေႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈမၢၼ်ႈၵျႃႉမၢၼ်ႈၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၵူၺ်း၊ တၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇဢမ်ႇပႃးသင်။ မီးဢၼေႃႇရထႃႇ၊ ပယိၼ်ႇၼွင်ႇ၊ ဢလွင်းၽြႃးၸိူဝ်းၼႆႉၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၵူၺ်း။ လွင်ႈရႃႇၸႃႇထိရၢၸ်ႉၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇလၢတ်ႈ။ ၸိူဝ်းၼႆႉၸွင်ႇတေၵေႃႇသၢင်ႈလႆႈ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ယူႇႁိုဝ်။ ၵွပ်ႈၼႆ ပိူင်လူင်မၼ်း တၵ်းလႆႈမူၼ်ႉမႄးတီႈၸႂ်ၵူၼ်း၊ ပေႃးမူၼ်ႉမႄးၸႂ်ၵူၼ်းလႆႈ၊ ၼႂ်းပိူင်ငဝ်ႈ ပိုင်းမိူင်းဢမ်ႇတႅမ်ႈဝႆႉၵေႃႈ လွင်ႈထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈသိုဝ်ႈသႂ်ၼၼ်ႉ တိုၼ်းပဵၼ်မႃးတိုၼ်းႁဵတ်းသၢင်ႈလႆႈ- ဝႃႈၼႆ။