ၸၢႆးႁၵ်ႉ ၽွင်းတႅၼ်းမိူင်းယႆ တၢင်ႇလၢတ်ႈၼႂ်းသၽႃး ၼႄပျီႇတေႃႇ ၵဵဝ်ႇၵပ်းပၼ်ႁႃၵၢၼ်မိူင်းမၢၼ်ႈ 5 ၶေႃႈ လႄႈလၢႆးၵႄႈလိတ်ႈ။ တိုၵ်းသူၼ်းဝႃႈ ၼႂ်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼၼ်ႉ လီတမ်းဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ်သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ။

ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 13/02/13 ၸၢႆးႁၵ်ႉ (ၸၢႆးသီႇႁၵျေႃႇ) ၽွင်းတႅၼ်းသၽႃးၵူၼ်းမိူင်း ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းယႆ၊ တၢင်ႇလၢတ်ႈ ၼႂ်းသၽႃး တီႈၼေႇပျီႇတေႃႇ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈပၼ်ႁႃငဝ်းလၢႆးၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်။ 1.လွင်ႈၸုမ်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ တင်းတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်ယူႇ။ 2.လွင်ႈပၢႆးပၺ်ၺႃ၊ ပၢႆးယူႇလီ၊ ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီးတူၵ်းတႅမ်ႇ။ 3.လွင်ႈပၼ် ႁႃၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းယူႇသဝ်းပွတ်းလႅၼ်လိၼ်။ 4.လွင်ႈပၼ်ႁႃတီႈလိၼ် ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး။ ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉ 5.လွင်ႈၵၢၼ် လုၵ်ႉႁိုၼ်ႇၼႄၵၢင်ၸႂ် သၢၼ်ၶတ်းၵေႃႈ မီးမႃးလၢႆဝႅပ်ႇယၢင်ႇ- ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းၶေႃႈထိ 1 ၸိၸမ်ႈသပ်းလႅင်းဝႃႈ ပဵၵ်ႉသမ်ႉၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ တင်းမၢၼ်ႈ ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵိုတ်းယိုဝ်းတူၵ်း လူင်းႁဵတ်းလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵၼ်ယဝ်ႉၵေႃႈ ၵၢၼ်တိုၵ်းယိုဝ်းၵၼ်ယင်းပႆႇႁၢႆၵႂႃႇ၊ တိုၵ်ႉပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်ယူႇ။ ဢိင်ၼိူဝ် ဝၢၼ်ႈမိူင်းဢမ်ႇမၼ်ႈၼိမ်၊ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်ၶၢဝ်းယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်လႄႈ ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင် ၽဝၵူၼ်းမိူင်း၊ ပၢႆးပၺ်ၺႃ၊ ပၢႆးယူႇလီ ၸိူဝ်းၼႆႉတူၵ်းတႅမ်ႇ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ထိုင်ၶၢဝ်းယၢမ်းထုၵ်ႇႁႃ လၢႆးၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ႁႃၸိူဝ်းၼႆႉ။

ပိူဝ်ႈတႃႇၵႄႈလိတ်ႈလႆႈပၼ်ႁႃၸိူဝ်းၼႆႉ တၵ်းလႆႈၵေႃႇသၢင်ႈလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၵၼ်၊ ၵႃႈပူၼ်ႉမႃး ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈ ယုမ်ႇယမ်ၵၼ်လႄႈ လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်။ လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်မႃးသမ်ႉ ယွၼ်ႉဝႃႈၵူၼ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇၶဝ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈဢမ်ႇမီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း၊ လႆႈထုၵ်ႇၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင်၊ လႆႈထုၵ်ႇ ပေႉၵိၼ်လူလၢႆ/ထၢင်ႇလဵၵ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ။

တူဝ်ယၢင်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၸႄႈမိူင်းလႄႈၸႄႈတိူင်း ဢမ်ႇၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်။ မိူၼ်ၼင်ႇၼႂ်းမိူင်းတႆးယႃႇဝႃႈသဵၼ်ႈ တႃႈသၢႆတၢင်းတေလီမႃး ယင်းယွၵ်းၵွႆလိူဝ်ၵဝ်ႇ၊ လူတ်ႉၵႃးၵႂႃႇမႃးဝႄႈၵၼ်ပေႃးယၢပ်ႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ သဵၼ်ႈတၢင်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ သမ်ႉၶႂၢၵ်ႈယဝ်ႉၶႂၢၵ်ႈထႅင်ႈ၊ မိူၼ်ၼင်ႇသဵၼ်ႈတၢင်းၼႂ်းၼေႇပျီႇတေႃႇ သဵၼ်ႈတၢင်း ၵႂႃႇမႃးမီး 10 သဵၼ်ႈ (Lane)ၼင်ႇၵၼ် (ၵႂႃႇ 10 သဵၼ်ႈ မႃး 10 သဵၼ်ႈ) ယင်းတိုၵ်ႉၶႂၢၵ်ႈထႅင်ႈယူႇ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်မၢၼ်ႈလႄႈ ၼႃႈလိၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းပိူင်ႈၵၼ်ႁၢႆႉႁႅင်းပူၼ်ႉတီႈ။

ၶေႃႈထိ 2 - ပိူဝ်ႈတႃႇႁႂ်ႈလူတ်းယွၼ်ႇၵူၼ်းၵွတ်းၽၢၼ်ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်း၊ ႁႂ်ႈလွင်ႈယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းလီၶိုၼ်ႈမႃး လိူဝ်ၵဝ်ႇၼႆႉ ၵိုင်ႇလီထုၵ်ႇႁဵတ်းထုၵ်ႇသၢင်ႈတႄႉတႄႉ။ လွင်ႈပၢႆးယူႇလီၼၼ်ႉ ငိုၼ်းပတ်ႊၵျႅတ်ႊ ၽိူမ်ႉၶိုၼ်ႈမႃးၵေႃႈ ၽိူဝ်ႇတေဢဝ်သိုဝ်ႉယႃႈယႃ၊ ၶဵမ်၊ ၶိူင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၵူၼ်းပဵၼ်၊ ၶိူင်ႈမိုဝ်းၸႂ်ႉ ၼႂ်းၵၢၼ်မေႃယႃၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉဢဝ်သၢင်ႈႁူင်းယႃ တိၵ်းတိၵ်း၊ တီႈၼေႇပျီႇတေႃႇၼႆႉ ႁဵတ်းယဝ်ႉႁူင်းယႃ 2-3 လင်ၵေႃႈ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇႁဵတ်းထႅင်ႈယူႇ။

ပၢႆးယူႇလီ တင်းပၢႆးပၺ်ၺႃၼႆႉ မိူဝ်ႈၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈပႆႇလႅၵ်ႈလၢႆႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉ တမ်းဝၢင်းငိုၼ်းပတ်ႊၵျႅတ်ႊၶၢဝ်း တၢင်းၼိုင်ႈပီ 2% ၊ (ၽွင်းၼၼ်ႉတပ်ႉသိုၵ်းတမ်းဝၢင်းပတ်ႊၵျႅတ်ႊၵႃႈၸႂ်ႉၸၢႆႇ 47%)၊ ၽိူဝ်ႇမီးမႃးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇယဝ်ႉ ငိုၼ်းပတ်ႊၵျႅတ်ႊပၢႆးပၺ်ၺႃ တင်းပၢႆးယူႇလီ ၶိုၼ်ႈမႃးပဵၼ် 4% ။

ၶေႃႈထိ 3 - ဢိင်ၼိူဝ်တေမီးၵၢၼ်ၵဵပ်းသဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၵူၼ်းၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းပတ်းပိုၼ်ႉသေ ၸိုဝ်ႈသဵင်ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈတႅမ်ႈမၢႆပၼ်ထုၵ်ႇထုၵ်ႇမႅၼ်ႈ။ ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၸိူဝ်းတူၵ်းႁွတ်ႈယူႇ ၼွၵ်ႈမိူင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈလႆႈၶဝ်ႈသၢႆမၢႆၸိုဝ်ႈသဵင်ပဵၼ် ၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ သႂ်ႇၸႂ်သႂ်ႇၶေႃး ၼႄႉၼမ်း/ ၵူတ်ႇထတ်း/ၸွႆႈထႅမ်ပၼ်။ လွင်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇ ၸိူဝ်းယူႇၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၶဝ် မီးပၼ်ႁႃၵၼ်တင်း ၵူၼ်းၸိူဝ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ လွင်ႈၵူၼ်းတၢင်ႇၸၢတ်ႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵလႃး /ၶႄႇ ဢၼ်ႁွတ်ႈၼႂ်းမိူင်းႁဝ်းၼႆႉ တေႁဵတ်းႁိုဝ်တမ်းပၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇၸိူဝ်းၶဝ်တေပဵၼ်ၵူၼ်းၵိုၵ်းမိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ ၽွင်းလူင်ၶဝ်ၵူႈႁွင်ႈၵၢၼ် လီသႂ်ႇၸႂ်သႂ်ႇၶေႃးသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇလိူဝ်ၵဝ်ႇ။

ၶေႃႈထိ 4 သပ်းလႅင်းဝႃႈ- ဢိင်ၼိူဝ်ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မီးလွင်ႈယိုတ်းတီႈလိၼ်ၵူႈတီႈၵူႈလႅၼ်သေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈႁႆႈ ၸဝ်ႈၼႃးတူၵ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ။ ၵွပ်ႈၼႆ ဢၼ်ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး၊ ၸဝ်ႈၶွင်တီႈလိၼ်ၶဝ် တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်ၸဝ်ႈ ၶွင်တီႈလိၼ်သေ ႁႂ်ႈလႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉၵႂႃႇထၢင်ႇႁၢင်ႈ လွတ်ႈလႅဝ်း ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၶိုင်ပွင်ႁဵတ်းသၢင်ႈပၼ်။

ၵွပ်ႈၼၼ် ၼႂ်းၽႅၼ်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ ငိုၼ်းပတ်ႊၵျႅတ်ႊ ပီ 2013-14 ၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵၢၼ်ပူၵ်းပွင်ၼႂ်းၸႄႈမိူင်း တင်းၸႄႈတိူင်း ပေႃးတေဢမ်ႇပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ႁႅင်းၼၼ်ႉ လီဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ်ၶၢဝ်းပွတ်း/ၶၢဝ်းယၢဝ်းသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ။ ၸဝ်ႈႁႆႈၸဝ်ႈၼႃး 70% ၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ လီတမ်းပိူင်သေ ၶိုင်ပွင်ပၼ်- ၸၢႆးႁၵ်ႉ တိုၵ်းသူၼ်းၵႂႃႇၼႂ်းသၽႃး ၼင်ႇၼႆ။