ပၢင်ၵုမ်ဢၼ်ၸတ်းတီႈလွႆတႆးလႅင်း ပူၼ်ႉမႃးဢမ်ႇႁိုင်ၼႆႉ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်းလၢတ်ႈဝႃႈ- တႆးယိပ်း မၼ်ႈဝႆႉ ပၢင်လူင် ပွၵ်ႈထိၼိုင်ႈ။ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆးၵမ်ႈၼမ်ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ပေႃးဢမ်ႇႁူမ်ႈႁွမ်းမၢၼ်ႈမႃး မိူင်းတႆးလႆႈၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ႁူဝ်ႈပဝ်ႈၶွင်ႊသီႊဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး/တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (RCSS/SSA) လၢတ်ႈဝႃႈ- ပဵၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပၢင်လူင်မၢႆ 1 (ပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင်ပွၵ်ႈၵမ်းထိၼိုင်ႈ) သေ တၢင်းၾၢႆႇ မိူင်းတႆးႁဝ်း ပဵၼ်ၾၢႆႇလုသုမ်းဢႃႇ ၼႃႇၸိၵ်းၸွမ်ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ ႁဝ်းတေသိုပ်ႇ တိုဝ်းၵမ်ယိပ်းမၼ်ႈဝႆႉ ၶေႃႈတူၵ်းလူင်းပၢင်လူင် 1 မိူဝ်ႈပီ 1947 ၊ ဢမ်ႇသူၼ်ၸႂ် ပၢင်လူင် မၢႆ 2 ဢၼ်ဝၢင်းၽႅၼ်ႁဵတ်းယူႇယၢမ်းလဵဝ်၊ မၢင်ၽဝ်ႇပၢင်လူင် 2 ၼႆႉ ႁဝ်းယင်းတေလုသုမ်းထႅင်ႈႁိုဝ်- ဝႃႈၼႆ။

ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တႆးတင်းၼမ်မိူဝ်ႈလဵဝ် ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ- မိူင်းတႆးၼႆႉ သင်ဝႃႈဢမ်ႇႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် တင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်း ၵွၼ်းၶေႃမႃးၸိုင် မိူင်းတႆးၵေႃႈမိူၼ်ၼင်ႇမိူင်းမလေႊသျိူဝ်ႊ၊ ဢၼ်လႆႈယူႇၾၢႆႇတႂ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈမႃးသေလႆႈၵွၼ်းၶေႃၵႂႃႇ၊ မိူင်းတႆးၵေႃႈတိုၼ်းၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉ- ၼႆယူႇ။

ၵူႈပွၵ်ႈ မိူင်းမလေႊသျိူဝ်ႊ တင်ႈၸိုဝ်ႈႁွင်ႉဝႃႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မႃႊလေႊ (Federated Malay States) ၊ မိူင်းတႆးၵေႃႈႁွင်ႉဝႃႈ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်တႆး (Federated Shan States) ၊ သွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ ၸိုဝ်ႈမိူၼ်ၵၼ်ဝႆႉ။ ၵွပ်ႈမိူင်းတႆးလႆႈယိူင်ႈမလေႊသေ ၵေႃႇတင်ႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဝႆႉ။

ၽွင်းၼၼ်ႉ ၶေႃႈတူၵ်းလူင်းပၢင်လူင်မီးဝႃႈ- 1.ၶျၢင်း၊ ၶၢင်၊ တႆး မီးဢႃႇၼႃႇၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈပိုၼ်ႉတီႈ လႅၼ်လိၼ်။ 2.မီးသုၼ်ႇလႆႈ ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၢၼ်ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၽႂ်မၼ်း။ 3.မီးသုၼ်ႇလႆႈ ပိုၼ်ႉထၢၼ်မိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းၻီႊမွၵ်းၶရေႊသီႊၶဝ် တင်းသဵင်ႈ။ 4.မီးသုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းဝႃႈလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ငိုၼ်းတွင်း- ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၸဝ်ႈပွင်ၶိူဝ်း ၵေႃႉဢွၼ်ႁူဝ်ၶွမ်ႊမတီႊဢုပ်ႇဢူဝ်းလွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် RCSS (ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း) သေ ၵႂႃႇဢုပ်ႇ မၢၼ်ႈၵေႃႈ လၢတ်ႈဝႃႈ- ပၢင်လူင် 2 ၼႆႉ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇပွၵ်ႈၵႂႃႇၸူးၶိုၼ်း တီႈပၢင်လူင် 1 ၸိုင် ပိူဝ်ႈတႃႇႁဝ်းတေႁပ်ႉပၢင်လူင် 2 ၼႆႉတိုၼ်းယၢပ်ႇ။ (ပွင်ႇဝႃႈ ပုၼ်ႈတႃႇႁဝ်း ပၢင်လူင်မၢႆ 1 လမ်ႇလွင်ႈသုတ်း၊ မိူဝ်ႈပႆႇမီးၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းတူၵ်းလူင်းပၢင်လူင်မၢႆ 2  ထုၵ်ႇလႆႈမႄး ၶူၼ်ႉၶိုၼ်း ပၢင်လူင်မၢႆ 1 ၵွၼ်ႇ)။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈထၢင်ႇတႂ်ႈထိူမ်ၼိူဝ် လွင်ႈပၢင်လူင်ၼႆႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈၼႂ်း RCSS/SSA ၵူၺ်း၊ သလၢႆႊၵိပ်ႊ ၶေႃလႅင်း ၽူႈၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းၶွင်ႊသီႊၸိၵ်းၸွမ်ၶျၢင်း (Supreme Council, CNF) ဢၼ်မႃးၵိုတ်းယိုဝ်း ၵၼ်တင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ လၢတ်ႈတီႈၼႂ်း ၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇၵူႊမူႊတရႃႊ (Kumudra Jounal) ဢၼ်ဢွၵ်ႇမိူဝ်ႈ ဝၼ်းထိ 15/01/13 ဝႃႈ- မိူဝ်ႈလဵဝ် မီးၵူၼ်းဢွၼ်ၵၼ်ဝႃႈပၢင် လူင်ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 21 ၊ ပၢင်လူင် 2 ၊ ပၢင်ၵုမ်လူင်မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇပၢင်လူင်၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈသမ်ႉပၢႆလၢတ်ႈပႃးဝႃႈ ႁႂ်ႈယိင်ႈယႂ်ႇၶႅပ်ႉ လႅပ်ႈလိူဝ်သေ ပၢင်လူင် ဝႃႈယူႇၼင်ႇၼႆ။ လွင်ႈၼႆႉ  ၵဝ်ၶႃႈတိုၼ်းဢမ်ႇယုမ်ႇယမ်လႃးလႃး၊ ၵဝ်ၶႃႈယုမ်ႇယမ်တႄႉ ပၢင်လူင် ႁိုဝ် ပၢင်လူင် 1 ၼႆႉ ၵွပ်ႈမၼ်းလီပူၼ်ႉလႄႈ ၸႄႈမိူင်းတၢင်ႇဢၼ်ၸင်ႇလႆႈၶဝ်ႈမႃးပႃးၸွမ်း။ ဢွၼ်တၢင်းမီးတႆး/ၶၢင် တင်းၶျၢင်းၵူၺ်း၊ ဝၢႆးမႃးမီး ပႃးယၢင်း/ယၢင်းလႅင်/ မွၼ်း/ ရၶႅင်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ။

မၼ်းၸဝ်ႈသိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ- ၽိူဝ်ႇတေလၢတ်ႈဝႃႈ ပၢင်ၵုမ်မိူၼ်ၼင်ႇပၢင်လူင်ၼႆၼၼ်ႉ တႃႉႁဝ်းၸႂ်ႉ ၵႂၢမ်းဝႃႈ ပၢင်ၵုမ်ဢၼ်လႆႈ ၸတ်းႁႅၼ်းလူၺ်ႈၼမ်ႉၸႂ်ပၢင်လူင် ၼႆၶႅၼ်းထုၵ်ႇ- ဝႃႈၼႆ။

ၼင်ႇႁိုဝ်တေလႆႈၶေႃႈလႆႈၸႂ်တူၵ်းလူင်း ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတင်းၾၢႆႇသၢၼ်ၶတ်း /ၾၢႆႇၵိုတ်းယိုဝ်း တေၸတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢွၼ်ၼႃႈၸူဝ်ႈပႆႇသဵင်ႈပီ 2014 ၊ မိူဝ်ႈလဵဝ် ယူင်ႉၶၢပ်ႈပိူဝ်ႈတႃႇဢုပ်ႇဢူဝ်းလွင်ႈ ၵၢၼ်မိူင်းၼၼ်ႉ ၾၢႆႇၸုမ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ပိူဝ်ႈၵပ်းသၢၼ် ၼႂ်းၵႄႈၵၢင်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း (WGEC) ဢၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၶဝ်တင်ႈဝႆႉ ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈလိူၼ်ၵျူၼ်ႊ 2012 တိုၵ်ႉၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈယူႇ။