ပွင်ႈၵႂၢမ်းၽူႈထတ်းထွင် ဢိင်ၼိူဝ်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းလူင်းလၢႆးမိုဝ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် (1947)သေ ပေႃးၶူၼ်ႉၶိုၼ်း ၶေႃႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇၶေႃႈလႆႈၸႂ် ပၢင်လူင်ၸိုင် တင်းမူတ်းမီး 9 ၶေႃႈသေတႃႉ ပေႃးမႃး ႁုပ်ႈတူၺ်း တင်းမူတ်းမီး 5 ၶေႃႈ။

ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းယူႇသဝ်းၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၼႆႉ 1.မီးဢႃႇၼႃႇတဵမ်ထူၼ်ႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈလွင်ႈပိုၼ်ႉတီႈလႅၼ်လိၼ် (Full authority on frontier affairs. (ပႃးၼႂ်းၶေႃႈထိ 1-4) ။ 2.သုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၢၼ်ၼႂ်းၸႄႈမိူင်း ၽႂ်မၼ်း (Full autonomy on internal administration) (ၶေႃႈထိ 5) ။ 3.ပိူဝ်ႈတႃႇႁႂ်ႈမီးၸႄႈမိူင်းၶၢင် (To have a Kachin State (ၶေႃႈထိ 6) ။ 4.သုၼ်ႇလႆႈလႄႈသုၼ်ႇလႆႈ ၶိုၵ်ႉတွၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းၻီႊမွၵ်းၶရေႊသီႊၶဝ် (Right/ privileges Fundamental in democratic countries) (ၶေႃႈထိ 7) ။ 5.မီးသုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၢၼ် ငိုၼ်းတွင်း (Financial autonomy) (ၶေႃႈထိ 8-9) ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပေႃးမႃးထတ်းသၢင်တူၺ်းၸိုင်- ၶေႃႈထိ 1 လွင်ႈဝႃႈမီးဢႃႇၼႃႇတဵမ်ထူၼ်ႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈလွင်ႈပိုၼ်ႉတီႈ လႅၼ်လိၼ် ၼႆၵေႃႈယင်းပႆႇမီး၊ ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈလႄႈလႅၼ်လိၼ်ၵေႃႈပဵၼ်မၢၼ်ႈယိပ်းဝႆႉ၊  ၸဝ်ႈဢွင်ႇမျၢတ်ႈ ပဵၼ်ၸွမ်ၽွင်းလူင်မိူင်းတႆး ၼႆၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးဢႃႇၼႃႇသင်။ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးဢမ်ႇၸၢင်ႈလိူၵ်ႈတင်ႈ ၽူႈၼမ်း ႁိုဝ် ၸွမ်ၽွင်းလူင် မိူင်းတႆး ႁင်းၵူၺ်း၊ ၸဝ်ႈဢွင်ႇမျၢတ်ႈၼႆႉ ပဵၵ်ႉသမ်ႉပဵၼ်ၸွမ်ၽွင်းလူင်ၸႄႈမိူင်းတႆးၼႆၵေႃႈ ပဵၼ်မၢၼ်ႈတႅင်ႇတင်ႈၵူၺ်း။ ၶေႃႈထိ 2 သုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ ၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၢၼ်ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၽႂ်မၼ်းၵေႃႈ ပႆႇမီး။

ၶေႃႈထိ 3 ပိူဝ်ႈတႃႇႁႂ်ႈမီးမႃးၸႄႈမိူင်းၶၢင်တႄႉ မီးမႃးယဝ်ႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈမီးမႃးယဝ်ႉၵေႃႈ ၸွမ်းၼင်ႇၸႄႈမိူင်း ၼိုင်ႈလုၵ်ႈထုၵ်ႇလႆႈ မီးသုၼ်ႇလႆႈဢၼ်ၵိုင်ႇလႆႈ ၵိုင်ႇမီးၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးသင်။ (ၽွင်းၼၼ်ႉ မိူင်းၶၢင် ပႆႇႁွင်ႉၸႄႈမိူင်းၶၢင်၊ တိုၵ်ႉႁွင်ႉဝႃႈသၼ်လွႆ ၶၢင်ၵူၺ်း၊ လုၵ်ႉတီႈ သၼ်လွႆၶၢင်သေၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉမႃးပဵၼ်မိူင်းၶၢင်)။

ၶေႃႈထိ 4  လွင်ႈသုၼ်ႇလႆႈလႄႈသုၼ်ႇလႆႈၶိုၵ်ႉတွၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်ၼႂ်းမိူင်းၻီႊမွၵ်းၶရေႊသီႊၶဝ်ၼၼ်ႉ ၼႂ်းပိူင် ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်းတႄႉ ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈဝႆႉပႃးယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ မီးၵၢၼ်ထွၼ်ဝႆႉၵူႈၶေႃႈ။ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း တေဢမ်ႇပၼ်ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈတဵၵ်း ၸႂ်ႉႁႅင်းၵၢၼ် ၼွၵ်ႈၼိူဝ်သေတေပဵၼ်ၽွၼ်းလီလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း။ ပွင်ႇဝႃႈ ဢၢင်ႈလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈသေတဵၵ်းၸႂ်ႉႁႅင်း ၵၢၼ်လႆႈတႃႇသေႇ။

လွင်ႈသုၼ်ႇလႆႈၸိူဝ်းၼႆႉ ပွင်ႇဝႃႈပႆႇမီးသေပိူင်၊ သုၼ်ႇလႆႈဢၼ်ၶဝ်ပၼ်ၼႆႉ ၶဝ်ၶိုၼ်းဢဝ်မူတ်း၊ ဢဝ်မိုဝ်းသၢႆႉပၼ်မိုဝ်းၶႂႃ ယိုတ်းသမ်ႉဢဝ်ၵႂႃႇၶိုၼ်း။

ၶေႃႈထိ 5 လွင်ႈမီးသုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၢၼ်ငိုၼ်းတွင်းၼၼ်ႉ မိူင်းတႆးမီးဝႆႉသုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်း ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈ ငိုၼ်းတွင်းတဵမ်ထူၼ်ႈ၊ တေဢမ်ႇပၼ်မီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉလႃးလႃး။ လိူဝ်သေဢမ်ႇပၼ်တုမ်ႉတိူဝ်ႉယဝ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇမိူင်းၶၢင် မိူင်းၶျၢင်းၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေမီးမႃးၼၼ်ႉ တေၸွႆႈထႅမ်ၵႂႃႇ ဝႃႈၼႆ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းသုၼ်ႇလႆႈၸတ်းၵၢၼ်လွင်ႈငိုၼ်း တွင်းၼႆႉ မိူင်းတႆးမီးၶူဝ်းၶွင်မေႃႇတိုင်း/ ၶူဝ်းၶွင်သၽႃဝ တင်းၼမ်ၵေႃႈ တိုၵ်ႉလႆႈယွၼ်းၵိၼ်တီႈၼေႇပျီႇတေႃႇယူႇ။ မိူဝ်ႈႁဝ်းပဵၼ်ၶႃႈၶီႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ ႁဝ်းယင်းဢမ်ႇလႆႈယွၼ်းၵိၼ်၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽိူဝ်ႇမႃးပဵၼ်မိူင်းလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉ သမ်ႉမႃးပဵၼ်ၵူၼ်းယွၼ်းၵိၼ်။

ၼႂ်းၸုမ်းသၢၼ်ၶတ်းၵေႃႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းၶေႃႈၵႂၢမ်းဝႃႈ Autonomy ဢၼ်မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇၼႆႉယင်းမီးလွင်ႈတွပ်ႇ ထဵင်ၵၼ်ယူႇ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ Autonomy ၼႆႉ ၵမ်ႈၽွင်ႈဢမ်ႇႁပ်ႉ။ လွင်ႈတၢင်းဢမ်ႇႁပ်ႉၶေႃႈၵႂၢမ်းၼႆႉ ၵွပ်ႈပိၼ်ႇၽႃသႃတီႈပွင်ႇ/ၵႂၢမ်းမၢႆဝႃႈသုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်း၊ လၢတ်ႈဝႃႈ ဢၼ်ႁဝ်းၶႂ်ႈလႆႈၼၼ်ႉ လိူဝ်သေသုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်း ယဝ်ႉ ၶႂ်ႈလႆႈပႃးသုၼ်ႇလႆႈပွင်မၢႆမီႈ၊ သုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်း တြႃး။ ယွၼ်ႉၼၼ် ဢဝ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်တီႈပၢင်လူင်ဢၼ်လဵဝ်ၵူၺ်း ဢမ်ႇပေႃး၊ တၵ်းလႆႈလိူဝ်ၼၼ်ႉ။

ပေႃးႁဝ်းၶူၼ်ႉတူၺ်းၶိုၼ်း ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ Autonomy ၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ Auto+Nomos ၽႃသႃၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵရိၵ်ႊမႃးပဵၼ် Autonomy ။ Auto= တူဝ်ၵဝ်ႇ။ Nomos= မၢႆမီႈ။ Auto+Nomos ပွင်ႇဝႃႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမၢႆမီႈ ပိူဝ်ႈတူဝ်ၵဝ်ႇ။ ပေႃးဢဝ်တီႈ ပွင်ႇၵမ်းသိုဝ်ႈဝႃႈၸိုင် သုၼ်ႇလႆႈပွင်ၵၢၼ်မၢႆမီႈ၊ သုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇပႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈ တီႈပွင်ႇတႄႉတႄႉမၼ်း တိုၼ်းပႃးသုၼ်ႇလႆႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇမၢႆမီႈ၊ သုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်း၊ သုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်းတြႃးၵေႃႈပႃးၸွမ်းယဝ်ႉ။

ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉ ပေႃးတူၺ်းၼႂ်းပပ်ႉသပ်းၸႅင်ႈ (Dictionary)  ထွႆႈၵႂၢမ်းၵၢၼ်မိူင်းၸိုင် ထွႆႈၵႂၢမ်းဝႃႈ Autonomy ၼႆႉ ပွင်ႇဝႃႈ ၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ (Self Rule)။ ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသမ်ႉဝႃႈ လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ (Independence) ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ Autonomy ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇယိူင်းၸူး(ယူႇၼႂ်းၶွပ်ႇတူင်ႇ) သုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းပိူင်လဵဝ်ၵူၺ်း၊ ၸဵမ်ပိုင်းမၼ်း တိုၼ်းမီးတီႈပွင်ႇၵႂၢင်ႈၶႂၢင် တင်ႈတႄႇၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ တေႃႇထိုင်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ၊ ဢၼ်ပဵၼ် ဢႃႇၼႃႇ 3 ပိူင် 1.ဢႃႇၼႃႇၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ 2.ဢႃႇၼႃႇပွင်မၢႆမီႈ၊ 3.ဢႃႇၼႃႇတႅပ်းတတ်းတြႃး ၸိူဝ်းၼႆႉတင်းမူတ်း။

လွင်ႈႁႂ်ႈထိုင်တီႈၵွၼ်းၶေႃသေ သမ်ႉဢမ်ႇထိုင်တီႈၵွၼ်းၶေႃၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမိူဝ်ႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်း လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ပၢင်လူင်ၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇတူၵ်ႇထိုင်တီႈၸၼ်ႉၵွၼ်းၶေႃတႄႉတႄႉ။ ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ မီးသုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်း တူဝ်ၵဝ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈတၢင်းၼႂ်းမိူင်း (Full autonomy on  internal Right of Self Determination) ၊ ပွင်ႇဝႃႈ ဢမ်ႇပႃး လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပွင်ႇဝႃႈမိူၼ်ၼင်ႇ သုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်း တူဝ်ၵဝ်ႇ (Right of Self Determination) ဢၼ်ဝႃႈၵၼ်ယူႇ။

ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉ ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ Right of Self Determination  ၼႆႉ ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်သုၵ်ႉသၵ်ႉထႅင်ႈ၊ ၶႂ်ႈဝႃႈ ၵွၼ်းၶေႃၵေႃႈလႆႈ၊ ဢမ်ႇၶႂ်ႈဝႃႈၵွၼ်းၶေႃၵေႃႈလႆႈ၊ လွင်ႈၼႆႉ ယၢမ်ႈမီးလွင်ႈတွပ်ႇထဵင်ၵၼ်မႃး။ ၵွပ်ႈၼၼ် မီးၵၢၼ်တႅမ်ႈသႂ်ႇပႃး Internal Right of Self Determination ဢၼ်မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ သုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃၼႂ်းမိူင်းၽႂ်မၼ်း၊ ၶေႃႈၵႂၢမ်း ၼႆႉ ဢမ်ႇပႃး/ဢမ်ႇထိုင်ၸၼ်ႉလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ မီးသုၼ်ႇလႆႈၽွင်းငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ပွင်မၢႆမီႈ၊ တႅပ်းတတ်းတြႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၸဝ်ႈပၢႆးႁူႉၵမ်ႈၽွင်ႈၸင်ႇဝႃႈ ၶေႃႈၵႂၢမ်း Autonomy ဢၼ်လၢတ်ႈၼႂ်းပၢင်လူင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢၼ်မီးသုၼ်ႇလႆႈၽွင်း ငမ်းတူဝ်ၵဝ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ (Full Autonomy) ၊ မိူၼ်ၵၼ်တင်းၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ်ၸႂ်ႉယူႇ ယၢမ်းလဵဝ်ဝႃႈ Internal Right of Self Determination ဢၼ်မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ သုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်းတူဝ်ၵဝ်ႇ တၢင်းၼႂ်းမိူင်းၽႂ်မၼ်း။

ဢိင်ၼိူဝ်မီးၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇတၢပ်ႈႁဵတ်းပၢင်လူင်ထႅင်ႈဢၼ်မႂ်ႇယဝ်ႉ၊ ၸူးဢဝ်ဢၼ်ၵဝ်ႇၵူၺ်းလႃႈ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵမ်ႈၽွင်ႈဝႃႈ ပၢင်လူင်မႂ်ႇၼႆႉ ပေႃးလႆႈလိူဝ်ဢၼ်ၵဝ်ႇၶႅၼ်းလီ၊ ပေႃးယွမ်းသေဢၼ်ၵဝ်ႇတႄႉဢမ်ႇ ၽွမ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ယွၼ်းၾၢၵ်ႇထိုင်တီႈၽူႈဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈၶဝ် ႁႂ်ႈလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းလႄႈ ၶႆႈၸႂ်ဝႆႉဝႃႈ ပေႃးဝႃႈႁဝ်းတေၸတ်းႁႅၼ်း ပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင်ဢၼ်မႂ်ႇ (ပၢင်လူင်ပွၵ်ႈၵမ်း 2)ထႅင်ႈၼႆ ႁဝ်းတေ ၸူးဢဝ်ဢၼ်ၵဝ်ႇၵူၺ်းၼႄႇ၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ဢၼ်ၵဝ်ႇယင်းပႆႇတႅၵ်ႇလႅင်း ပႆႇတဵမ်ထူၼ်ႈၼႆသေ တေမႃး ထႅမ်သႂ်ႇသင်ထႅင်ႈ၊ ႁဝ်းတေဢဝ်ယွမ်းသေၼႆႉလႆႈယူႇႁႃႉ၊ ဢမ်ႇၼၼ် တေဢဝ်လိူဝ်ၼႆႉႁႃႉ၊ ဢမ်ႇၼၼ် တေဢဝ်ပဵင်းဢၼ်ၵဝ်ႇႁႃႉ ႁႂ်ႈဢွၼ်ၵၼ်တႅပ်းတတ်းဢဝ်လႃႈ။