ပၢင်ပွႆးပီမႂ်ႇတႆး တီႈလႃႈသဵဝ်ႈ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းႁွင်ႇၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ်ႁဵတ်းၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်၊ ႁဵတ်းပုင်းၸူၵ်းၶႅပ်း တွင်ႈထၢမ်တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်ၵူၼ်းမိူင်း၊ တွပ်ႇထုၵ်ႇလႆႈ ၶွင်တွၼ်ႈပီမႂ်ႇ။

မိူဝ်ႈၽွင်းပၢင်ပွႆးသူင်ႇသင်ႇပီၵဝ်ႇ 2106 ၊ ႁပ်ႉတွၼ်ႈပီမႂ်ႇတႆး 2107 တီႈဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ်ႁူမ်ႈတုမ်ၵၼ် ဢွၼ်ႁူဝ်ၸတ်းပၢင်ပွႆး၊ ႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင် လၢႆလၢႆပိူင် ၸွမ်းၼင်ႇၾိင်ႈပိူင်ပီမႂ်ႇတႆး။ ၼႂ်းၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်လၢႆ လၢႆပိူင်ၼၼ်ႉ ပိူင်လူင်မၼ်း ႁဵတ်းတိူၵ်ႈ/ပုင်း ၸူၵ်းၶႅပ်းဢၼ်မီးၶေႃႈထၢမ် ၵဵဝ်ႇၵပ်း လွင်ႈယူႇသဝ်းၵိၼ်သၢင်ႈၵူၼ်းမိူင်း၊ သၽႃဝၶွင်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး။ ထႅင်ႈပုင်းၼိုင်ႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၵၢၼ်မိူင်း-ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်လွင်ႈၼႆႉ ယူႇတီႈၵူၼ်းၼုမ်ႇၸိူဝ်းႁူမ်ႈၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ပွႆးပီမႂ်ႇတႆး ယိူင်းဢၢၼ်းၶႂ်ႈ တွၼ်ႈ ပၼ်ၶူဝ်း ၾၢၵ်ႇၶွင်တွၼ်ႈ တီႈပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ပွႆးၵူႈၵေႃႉၼႆသေ ႁူမ်ႈတုမ်ငိုၼ်းၵၼ် သိုဝ်ႉသိူဝ်ႈၶူဝ်း ဢၼ်ပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ် (SNLD) ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ၊ ပႃးၸဵမ်တီႈသႂ်ႇ/ႁွႆႈၵၢၵ်ႇသေႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ပေႃးၵူၼ်းမႃးၶဝ်ႈပွႆး တေလႆႈၸူၵ်းၶႅပ်းၼၼ်ႉ၊ ၸူၵ်းလႆႈၶေႃႈ ထၢမ်သင်ၵေႃႈတေလႆႈတွပ်ႇ၊ ပေႃးတွပ်ႇ ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၵေႃႈတွၼ်ႈပၼ် ၶွင်တွၼ်ႈၼၼ်ႉ၊ ပေႃးတွပ်ႇဢမ်ႇထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၵေႃႈ မီးၵၢၼ်တွပ်ႇၵႄႈပၼ် ႁႂ်ႈပဵၼ်တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်ၵႂႃႇလႄႈ ပၼ်ၸူၵ်းထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ- ၼႆယဝ်ႉ။

ၶႅပ်းဝႂ်ၼၼ်ႉ တူဝ်ယၢင်ႇထၢမ်ဝႃႈ- တၢင်းၵႂၢင်ႈမိူင်းၸိုင်ႈတႆးမီးၵႃႈႁိုဝ်၊ မိူင်းတႆးမီးလၢႆၸႄႈဝဵင်း၊ ႁေႃလူင်ၵဵင်းတုင်ၺႃးယႃႉ လႅဝ်ပႅတ်ႈမိူဝ်ႈလႂ်၊ တူဝ်မႄႈလိၵ်ႈတႆးမီးလၢႆတူဝ်၊ ၽဵင်းၵႂၢမ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ပၢင်လူင် ပဵၼ်ၽႂ်ၵေႃႉတႅမ်ႈ၊ ပဵၼ်ၽႂ်ႁွင်ႉဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ပေႃးၵၢင်ဝၼ်းၵူၼ်းၶဝ်ႈ ပွႆးၸူၵ်းၶႅပ်းဝႂ်ၵမ်ႈၼမ် ပဵၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇ၊ ပေႃးၵၢင်ၶိုၼ်းသမ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၼႂ်း ဝဵင်းၵမ်ႈၼမ်။ ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်လႆႈယင်ႇတူၺ်း တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်ၼၼ်ႉ တႃႇၵူၼ်း 70% ဢမ်ႇႁူႉ၊ ၵမ်ႈၽွင်ႈ တူဝ်မႄႈလိၵ်ႈတႆးမီးလၢႆတူဝ်ယင်းတွပ်ႇ ဢမ်ႇထုၵ်ႇၵေႃႈမီး- ၼႆယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ဢၼ်ၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ပွႆးၵေႃႉၼိုင်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ-  လွင်ႈၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၶၢတ်ႇတၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ် ၼမ်၊ ဢမ်ႇပေႃးႁူႉ လွင်ႈပိုၼ်းမိူင်းတႆး၊ လိၵ်ႈလၢႆးပၢႆပေႇတႆးၸိူဝ်းၼႆႉ  ပဵၼ်ၸႂ်လွင်ႈလီၶေႃးၶူမ်ၸွမ်း။ ပေႃးပဵၼ်ၸိူင်ႉၼႆ ႁဝ်းၵူႈၾၢႆႇၾၢႆႇထုၵ်ႇ လီပူၵ်းပွင်ၼမ်ႉၵတ်ႉပၼ်ၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းတင်းၼမ်။ ထုၵ်ႇလႆႈ ပၼ်တၢင်းႁူႉတီႈၵူၼ်းမိူင်း ၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈပီ 2015 လႄႈ တၢင်းႁူႉၵဵဝ်ႇၵပ်းၵၢၼ်မိူင်းဢၼ် ပဵၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၶၢဝ်းယၢဝ်း- ၼႆယူႇ။

ၵူၼ်းၼုမ်ႇသိုပ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ- လွင်ႈတွၼ်ႈၶူဝ်းၶွင်ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈယူႇတီႈပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ်ၶဝ်ၸွႆႈပၼ်၊ ပဵၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ် သႂ်ႇငိုၼ်းၵၼ်သေ သိုဝ်ႉတွၼ်ႈၵူၼ်းၸိူဝ်းမႃးၶဝ်ႈပွႆးၵူၺ်း၊ ယိူင်းဢၢၼ်းႁႂ်ႈၵူၼ်း မႃးပွႆးၶဝ်လႆႈ ၼိုင်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈဢၼ်။ ၵၢၼ်တူင်ႉၼိုင်ပွၵ်ႈၵမ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးမူႇၸုမ်း၊ ဢမ်ႇဢဝ်ၸိုဝ်ႈ ၸုမ်းသင်- ဝႃႈၼႆ။

ၵေႃၶပ်းၶိုင်ပွင်ပဵၼ်ပၢင်ပွႆးၵေႃႉၼိုင်ႈလၢတ်ႈတိုၵ်းသူၼ်းဝႃႈ- ၵဵဝ်ႇၵပ်းတၢင်းႁူႉၵူၼ်းမိူင်းႁဝ်းၼႆႉ ပိူင်လူင်မၼ်းႁဝ်းထုၵ်ႇလႆႈ (လူဝ်ႇ)လူင်းပိုၼ်ႉတီႈ၊ ၵႂႃႇထိုင်ႁိူၼ်းထိုင်ယေးသေ ၸႂ်ႉပိူင်ႁူပ်ႉထူပ်း တေႃႇၼႃႈၵၼ် (Door to door) ပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉတၢင်း ႁၼ်ၵူၼ်းမိူင်း။  ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈယူႇၼႂ်းမိူင်းသေ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႆႉ ၼမ်ႉၵတ်ႉႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇပေႃးမီး၊ ႁဝ်းၶႃႈဢမ်ႇပေႃးမီးတၢင်းႁူႉၼမ်။ ၵွပ်ႈၼႆ ၶႂ်ႈတိုၵ်း သူၼ်းပိုင်ႈဢိင်ၸႂ်ယႂ်ႇ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၵႂႃႇႁဵၼ်း လိၵ်ႈလၢႆးၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ် ႁႂ်ႈၶုၵ်းၸႂ်လႆႈဝႃႈဝၢၼ်ႈမိူင်းႁဝ်း ၼႆႉ ထုၵ်ႇလႆႈ (လူဝ်ႇ)ၵူၼ်းမီးပၺ်ႇၺႃႇတႄႉတႄႉ၊ ႁႂ်ႈၶုၵ်းၸႂ်လႆႈလွင်ႈၼႆႉသေပွၵ်ႈမႃးပူၵ်းပွင်ပၼ် ၼမ်ႉၵတ်ႉၵူၼ်းမိူင်း ႁဝ်း- ဝႃႈၼႆ။