ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းမွၼ်း 2 ပႃႇတီႇ ဢၼ်ယၢမ်ႈပေႉၵၢၼ် လိူၵ်ႈတင်ႈပီ 1990 မႃးလႄႈ 2010 ႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမွၼ်း၊ ၵွပ်ႈလိူၵ်ႈတင်ႈသွမ်ႉ 2012 ၼႆႉ ၵၢၼ်ႉတင်းပိုၵ်း။

တူဝ်တႅၼ်းသွင်ပႃႇတီႇမွၼ်းၸိူဝ်းႁူမ်ႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်း လႄႈသင်ၶမွၼ်း

ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 14/07/12 ပႃႇတီႇမွၼ်း 2 ပႃႇတီႇ- ပႃႇတီႇၻီႊမွၵ်းၶရေႊသီႊၼႃႈလိၼ်မွၼ်း ပတ်းပိုၼ်ႉ AMRDP (All Mon Region Democracy Party) တင်းပႃႇတီႇၻီႊမွၵ်းၶရေႊသီႊမွၼ်း MDP (Mon Democracy Party) မီးၵၢၼ် ႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် တီႈဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇသေတႅပ်းတတ်း တူၵ်းလူင်း ႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်။ ၵူၺ်းၵႃႈ တေလႆႈႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇၵွႆႈႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇၵၼ် ထႅင်ႈ- ၼႆယဝ်ႉ။

ပႃႇတီႇမွၼ်း (AMRDP) ၼႆႉ ပေႉၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈပီႈ 2010 လႆႈတီႈၼင်ႈတင်းမူတ်း 16 တီႈၼင်ႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ထိုင်မႃးၵၢၼ် လိူၵ်ႈတင်ႈသွမ်ႈ လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊလ် 2012 ၼႆႉ သုမ်းၵၢၼ်ႉပၼ်ပႃႇတီႇ ငဝ်ႈငုၼ်းၻီႊမွၵ်ႊ ၶရေႊသီႊၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ NLD ဢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇဢွၼ်ႁူဝ်တင်းပိုၵ်း။ ပႃႇတီႇမွၼ်း (MDP) ၼႆႉ ဢွၼ်တၢင်းႁွင်ႉဝႃႈ တႅဝ်းႁူမ်ႈၻီႊမွၵ်းၶရႅတ်ႊတိၵ်ႊ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမွၼ်း MNDF (Mon National Democratic Front) ၊ မိူဝ်ႈၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈပီ 1990 လႆႈတီႈၼင်ႈ 5 တီႈၼင်ႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽိူဝ်ႇထိုင်ၶိုၼ်းမႃး တၢင်ႇမၢႆၾၢင်မႂ်ႇ ၶိုၼ်းပဵၼ်ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ထႅင်ႈၵမ်းၼႆႉ ပိၼ်ႇၸႂ်ႉၸိုဝ်ႈဝႃႈ ပႃႇတီႇ (MDP) ၼႆႉ။

လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ပႃႇတီႇမွၼ်း 2 ပႃႇတီႇမႃးႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်ၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၵူၼ်းမိူင်းမွၼ်းလႄႈသင်ၶမွၼ်း တင်းသဵင်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်တုၵ်းယွၼ်းတိုၵ်းသူၼ်း၊ ၵွပ်ႈဝႃႈပေႃးဢမ်ႇႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်ပဵၼ်ပႃႇတီႇလဵဝ် ဢမ်ႇၶဵင်ႇ ပိူၼ်ႈလႆႈ၊ မီးတွၼ်ႈသွၼ် မိူဝ်ႈၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈသွမ်ႈ ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈလိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊလ်ၼႆႉ သုမ်းၵၢၼ်ႉ ပၼ် ပႃႇတီႇ NLD (ဢၼ်လႆႈတီႈၼင်ႈၼႂ်း ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမီးတႆးၵူၺ်း)။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸင်ႇတႅပ်းတတ်းမႃး ႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်- ၼႆယဝ်ႉ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းၼႆႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးၵေႃႈယၢမ်းလဵဝ်မီးဝႆႉ လၢႆပႃႇတီႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၼႂ်းၸိုင်ႈတႆးမီး ပႃႇတီႇသိူဝ်ၽိူၵ်ႇ ႁိုဝ် ပႃႇတီႇၻီႊမွၵ်းၶရႅတ်ႊတိၵ်ႊၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး (SNDP) ဢၼ်ၸၢႆး ဢၢႆႈပဝ်း ဢွၼ်ႁူဝ်၊ ပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ် ႁိုဝ် ငဝ်ႈငုၼ်းၻီႊမွၵ်းၶရေႊသီႊၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး (SNLD) ဢၼ်ၸဝ်ႈ ၶုၼ်ထုၼ်းဢူး ဢွၼ်ႁူဝ်မႃး။ ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၶၢင်မီးပႃႇတီႇ တႆးလႅင် ဢၼ်ၵေႃႇတင်ႈမႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး။ ၼွၵ်ႈသေ ၼၼ်ႉ မီးၶၢဝ်ႇဝွင်းဝႅင်း ၵူၼ်းပွတ်းၵဵင်းတုင်ၶၢင်းဝႃႈ “သင်ဝႃႈပႃႇတီႇတႆးႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် လႆႈ၊ ဢမ်ႇပဵၼ်ၼမ်ႉၼိုင်ႈၸႂ်လဵဝ်ၵၼ်လႆႈၸိုင် ႁဝ်းတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းၵေႃႈ တေလႆႈၵေႃႇတင်ႈပႃႇတီႇ ထႅင်ႈႁင်းၵူၺ်း”- ဝႃႈၼႆ။