ၵူၼ်းၼႃႈလိၼ်မိူင်းလႃး၊ ၼႃႈလိၼ်ဝႃႉ ၸိူဝ်းယိပ်းဝႂ်ၵပ်း တူဝ်ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း မီး (ယ) တၢင်းလင် ၺႃးထဵတ်ႈ ထတ်း တွင်ႈထၢမ် ၸွမ်းလၢၼ်ႇၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵဵင်းတုင်-တႃႈၶီႈလဵၵ်းလိူဝ်ႁႅင်း၊ ၽႅဝ်တႃႈၶီႈလဵၵ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇပၼ်ဝႂ် ၶၢမ်ႈၶူဝ်ၵႂႃႇဢႅဝ်ႇမႄႈသၢႆ။

ႁၢင်ႈဝႂ်ၵပ်းတူဝ်ၵူၼ်းၵိုၵ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ

ၵူၼ်းပွတ်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းၵေႃႉၼိုင်ႈလၢတ်ႈဝႃႈ- ၵူၼ်းၸိူဝ်းယိပ်းဝႂ်ၵပ်းတူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း (မၢတ်ႈပူင်ႇတိၼ်ႇ) ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း၊ ဢၼ်ၸဝ်ႈ ၼႃႈတီႈမၢၼ်ႈၶဝ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇပၼ် ဢွၼ်ၼႃႈၵၢၼ်လိူၵ်ႈတင်ႈပီ 2010 တီႈၵူၼ်း ၸိူဝ်းယူႇသဝ်း ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်မိူင်းလႃး (ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းမၢႆ 4) တင်းၼႃႈလိၼ်ဝႃႉ (ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉ တွၼ်းမၢႆ 2)ၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈဝူင်ႈပူၼ်ႉမႃး ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းလုၵ်ႉ ၵဵင်းတုင်မႃးတႃႈၶီႈလဵၵ်း ၺႃးလၢၼ်ႇ/ၵဵတ်ႉ ၸွမ်းတၢင်း 5-6 လၢၼ်ႇထဵတ်ႈထတ်းတွင်ႈထၢမ်တင်းႁိုင်၊ မႃးၽႅဝ်တႃႈၶီႈလဵၵ်းၵေႃႈ ၶႂ်ႈၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလၢႆႇ ပုၼ်ႉ/တၢင်းမႄႈသၢႆၵေႃႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇဢွၵ်ႇဝႂ်ၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ်ပၼ်- ဝႃႈၼႆ။

ဝႂ်ဢၼ်ၶဝ်ဢွၵ်ႇပၼ်ၼႆႉ ပေႃးတူၺ်းပဵၼ်သီၶွင်ႇယူႇ၊ တၢင်းၼႃႈမိူၼ်ဝႂ်ၵပ်းတူဝ်ဢၼ်တႄႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ တၢင်းလင်သမ်ႉ တႅမ်ႈပႃးဝႆႉ (ယ) ဢၼ်မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈပဵၼ်ဝႂ်ၵပ်းတူဝ်ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း။ ၵေႃႉဢမ်ႇႁူႉ၊ ဢမ်ႇလႆႈ ၾၢင်ႉမႅၼ်ႈတူဝ်လိၵ်ႈၼႂ်းဝူင်းလဵပ်ႉ (ယ) တၢင်းလင်ဝႂ်ၼၼ်ႉ ၵိူဝ်းဝႃႈပဵၼ်ဝႂ်တႄႉ။ ၵူၼ်းယိပ်းဝႂ်ၼႆႉ ၺႃးလၢၼ်ႇ 5-6 လၢၼ်ႇ ထဵတ်ႈထၢမ်မိူၼ်ၼင်ႇတေၵႂႃႇ ႁဵတ်းသင်၊ မိူၼ်ၼင်ႇၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပႂ်ႉၸွမ်းလၢၼ်ႇ ၶဝ် ၺႃးၵႂၢမ်းသင်ႇ ပႃႈၼိူဝ်ဝႆႉႁႂ်ႈထဵတ်ႈထတ်းၵဵပ်းၶေႃႈမုလ်းၵူၼ်းၸိူဝ်း ၼႆႉဝႆႉလီလီ- ဝႃႈၼႆ။

လွင်ႈၼႆႉ ၺႃးၵၼ်မႃးႁိုင်လၢႆပွၵ်ႈလၢႆၵမ်းယဝ်ႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်း တိုၵ်ႉၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမွၵ်ႈ 3-4 ဝၼ်းၼႆႉၵူၺ်း၊ မီးပီႈ ၼွင်ႉၵူၼ်းယူႇသဝ်းၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းမၢႆ 4 မိူင်းလႃး 3-4 ၵေႃႉ ဢွၵ်ႇတၢင်းမႃး ၺႃးထဵတ်ႈထၢမ်၊ ပေႃးဢမ်ႇမေႃၵႂၢမ်း မၢၼ်ႈၶႅၼ်းတူၵ်းတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ။ လွင်ႈတၢင်းၸဝ်ႈၼႃႈတီႈမၢၼ်ႈ ၶဝ် ဢမ်ႇပၼ်ၶၢမ်ႈၶူဝ်လႅၼ်လိၼ်ၵႂႃႇဢႅဝ်ႇၾင်ႇထႆး ၼၼ်ႉ လၢတ်ႈဝႃႈယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႂ်ၵပ်းတူဝ်ၼႆႉပႆႇပဵၼ် တၢင်းၵၢၼ်- ၵူၼ်းပွတ်းတႃႈၶီႈလဵၵ်းသိုပ်ႇလၢတ်ႈၼင်ႇၼႆ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းယၢင်း (ဢၼ်ပဵၼ်မိူင်းႁူဝ်ပႅၼ်ယွမ်ႇ ၼႃႈလိၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းမၢႆ 4) ၸိုင်ႈတႆး ပွတ်းဢွၵ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ ၵေႃႈလၢတ်ႈဝႃႈ ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈတႄႉ၊ ၵူၼ်းၼႂ်းၼႃႈလိၼ်မိူင်းလႃးၼႆႉ ပေႃးၵူၼ်း 100 ၵေႃႉ တႃႇၶိုင်ႈၼိုင်ႈလိူဝ်လိူဝ်ပဵၼ်ဝႂ်ၵပ်းတူဝ် ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း ဢၼ်မီးတူဝ်(ယ)တၢင်းလင်ၼႆႉ လွၼ်ႉလွၼ်ႉ- ဝႃႈၼႆ။

ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉ ၵူၼ်းမိူင်းတႆးၸိူဝ်းယူႇၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်ၵေႃႉၼိုင်ႈၵေႃႈဝႃႈ “ပေႃးပဵၼ်လၢႆးၼႆႉ ၸိူဝ်းႁဝ်းယူႇတႂ်ႈႁူမ်ႈလွႆ တႆးလႅင်းသေ ယွၼ်းဝႂ်ၵပ်းတူဝ်ၵေႃႈ တေၸၢင်ႈယၢပ်ႇယူႇယူဝ်ႉ။ မၢင်ၽဝ်ႇ ပႂ်ႉတေႃႇတင်းသွင်ၾၢႆႇ တူၵ်းလူင်းတၢင်းၵၢၼ် မိူင်းယဝ်ႉ ၸင်ႇၵွႆႈယွၼ်းတေလီလိူဝ်”။

ဝႂ်ၵပ်းတူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း ၼႂ်းၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆႉ ပၢၼ်ဢွၼ်တၢင်း တႄႇႁဵတ်းမိူဝ်ႈဢႃႇယု 12 ၶူပ်ႇ၊ ဝၢႆးမႃး တႄႇႁဵတ်း မိူဝ်ႈဢႃႇယု 10 ၶူပ်ႇ တေႃႇ 18 ပီၵမ်းၼိုင်ႈ၊ 18-35 ၊ 35-45 ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃး 45 ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်တႄႉ ဢမ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈဝႂ် မႂ်ႇထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈ 45 ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၵေႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်း ယိပ်းဝႂ်ဢၼ်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈမၢၼ်ႈၶဝ်ဢမ်ႇတွၵ်ႇ ၸုမ်ႈလႅင် ဝႃႈမူတ်းဢႃႇယုယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉၵႂႃႇလႆႈထႅင်ႈ တိၵ်းတိၵ်းယူႇ- ၼႆယဝ်ႉ။