တႆးလူင်ႁဝ်းလီပိုတ်ႇၸႂ်ၵႂၢင်ႈ ၶိုၼ်းသၢင်ႈတႆးၶိူဝ်းယႂ်ႇ
ၸဵမ် တႆးၸူင်ႉ တႆးၶျွင်း တႆးၼိူဝ် တႆးမၢဝ်း တႆးလိုဝ်ႉ တႆးလႅမ်း(ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ)တႆးလူင် တႆးလိုဝ်ႉ တႆးၶိုၼ် တႆးငႅၼ်း တႆးသႅမ်ႈ တႆးလွႆ တႆးၼိူဝ် တႆးမၢဝ်း (ၼႂ်းမိူင်းတႆး) တႆးလႅင် တႆးၶမ်းတီး တႆးထုင်ႉပဵင်း (ၼႂ်းမိူင်းၶၢင် မိူင်းမၢၼ်ႈ) တႆးၼွႆႉ တႆးယၼူၵ်ႉ (ထႆး/တႆးယူၼ်း-ၼႂ်းမိူင်းထႆး) တႆးဢၢႆႈလၢဝ်း တႆးလမ် (ၼႂ်းမိူင်းလၢဝ်း) တႆးၶၢဝ် (ၼႂ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း) တႆးဢႃးႁူမ် ဢသ်ႉသမ် (ၼႂ်းမိူင်းၵႃးလႃး) လႄႈထႅင်ႈလၢႆတီႈလၢႆမိူင်း ဢၼ်ဢမ်ႇယိုၼ်း ၶိုတ်းတီႈယွႆႈတီႈယႅမ်းထႅင်းတင်းၼမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈ ၼပ်ႉၼိုင်ႈ သွင် သၢမ် မိူၼ်ၵၼ်သဵင်ႈၵူၺ်း ၵိၼ်ၶဝ်ႈ ၵိၼ်ၼမ်ႉၵေႃႈ ထွႆႈၵႂၢမ်း (ဝေႃးႁၢရ်) မိူၼ်ၵၼ်သဵင်ႈ ၼႆႉၸင်ႇဝႃႈၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး "တႆးၶိူဝ်းယႂ်ႇ" ဢၼ်ဝႃႈ ၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈပႃးၸိူဝ်းၼႆႉမီး ၼပ်ႉပဵၼ်ပၢၵ်ႇလၢၼ်ႉႁူဝ်ၵူၼ်း။ ပေႃးၸူးၵႃႈတႆးၼႂ်းမိူင်းတႆးမိူဝ်ႈလဵဝ် ပဵၼ်ၸုမ်း ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇၵူၺ်း။ ၵွပ်ႈဝႃႈ ၼပ်ႉတူၺ်းႁူဝ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးမီးမွၵ်ႈ 3 လၢၼ်ႉယင်းတေထိုင် ဢမ်ႇထိုင်။
လိူဝ်သေထွႆႈၵႂၢမ်းႁဝ်းမၢင်တီႈမၢင်လႂ် ပႅၵ်ႇပိူင်ႈငဝ်းၵႂၢမ်းပၢႆၵႂၢမ်းဢိတ်းဢီႈယဝ်ႉ လိၵ်ႈတႆးၵေႃႈ တေႃႈၼင်ႇၼၼ် ဢၼ်ၸႂ်ႉယူႇႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်း တီႈၽႂ်တီႈမၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တၵ်းပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် ပီႈၼွင်ႉတႆးၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ ၶဝ်ၵေႃႈ မီးလိၵ်ႈ လိၵ်ႈၶဝ်ၵေႃႈဝႃႈ လိၵ်ႈတႆးၵူၺ်း။ တေႃႈၼင်ႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၵူၺ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ပွတ်းၼိုင်ႈလႄႈ ပွတ်းၼိုင်ႈ တီႈၼိုင်ႈလႄႈတီႈၼိုင်ႈ လွင်ႈၶဝ်ႈၸႂ်လႄႈ ပွင်ႇၸႂ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် ၸႂ်ႉလၢႆးၽႂ်လၢႆးမၼ်း။ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ထွႆႈၵႂၢမ်းႁဝ်း ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်မီးတင်းၼမ်။ ၵႆႉလႆႈႁၼ်လႆႈယိၼ်း - တူဝ်ယၢင်ႇ ၵၢၼ်တႅမ်လႄႈသဵင်ဢွၵ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ "မႂ်" လႄႈ "ဝႂ်" "မၢၼ်ႈ" လႄႈ "ဝၢၼ်ႈ" ၼႆႉၵူၺ်းၵေႃႈ ပိူင်ႈၵၼ်။ ၵူၺ်းၵႃႈတီႈပွင်ႇ မိူၼ်ၵၼ် ပေႃးႁဝ်းသမ်ႉတေၵုမ်ႇမႃးထဵင် ၵုမ်ႇပၢၼ်းၽိတ်းဝႃႈ "မႄႈ" ၼႆႉဢမ်ႇၸႂ်ႈၵႂၢမ်းတႆး၊ ၵႂၢမ်းတႆးဝႃႈ "မေႈ" ၼႆယူႇ တိၵ်းတိၵ်းသေ ၸိူဝ်းဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ "မႄႈ" ၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈတႆး ဢဝ်ၵႂၢမ်းထႆးမႃးၸႂ်ႉဝႃႇ - ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸိူဝ်းႁဝ်းထုၵ်ႇလီၶူၼ်ႉၶႆႈ လဵပ်ႈႁဵၼ်းၽိူမ်ႉထႅမ်ၵႂၢမ်းတႆးၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်းၵူႈတီႈတီႈထႅင်ႈယူႇ။
မိူဝ်ႈၶႃႈႁဝ်းလဵၵ်ႉၼၼ်ႉ လႆႈႁဵၼ်းမႃး ဢ ဢႃ ဢိ ဢီ ဢု ဢူ ဢေ ဢႄ ဢူဝ် ဢေႃ ဢိုဝ် ဢိူဝ်။ ၼွၵ်ႈသေ ၼၼ်ႉ တႆးၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်းၵေႃႈ ၸႂ်ႉၸိူင်ႉၼႆ။ ပေႃးဢမ်ႇမီး "ဢိ" တေႁဵတ်းႁိုဝ် တႅမ်ႈဝႃႈ "ၵိၼ်" ပေႃးဢမ်ႇမီး "ိ" တၢင်ႇ သေ မီးတူဝ်ၶၢတ်ႈၵႅၼ်ၵူၺ်းၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီတႅမ်ႈ "ီ" တၢင်ႇ "ၵီၼ်" ၼႆၵူၺ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဢမ်ႇမီး "ု" ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီး "ၶုၼ်" (ၶုၼ်ဝၢၼ်ႈၶုၼ်မိူင်း) ယဝ်ႉ တေလႆႈတႅမ်ႈ "ၶူၼ်" (ၶူၼ်ဝၢၼ်ႈၶူၼ်မိူင်း) ၼႆၵူၺ်းယဝ်ႉၼႄႇ? "မေး" "မႄး" ၸိူဝ်းၼႆႉ တေပဵၼ် "မေး" လုၵ်ႈမေးလႄႈ (မႄး/ယႃႉ) ၸိူဝ်းၼႆႉ မိူၼ်ၵၼ်မူတ်းမူတ်းၼႄႇ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဢဝ်မႃးထဵင် ၵွပ်ႈလူၺ်ႈတၢင်း ၶဝ်ႈၸႂ် ပွင်ႇၸႂ် ၵဝ်ၶႃႈၽူႈတႅမ်ႈ။
ၽွင်းယၢမ်းၼႆႉ ပိူၼ်ႈၸၵ်းထႅၵ်ႇၸႅၵ်ႇတႆး ႁႂ်ႈယွႆႈ ႁႂ်ႈလဵၵ်ႉ ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈၼႂ်းမိူင်းတႆးယၢမ်းလဵဝ်ၵူၺ်း၊ ၵူၼ်းၶိူဝ်း တႆးၵူႈတီႈ ဢၼ်ပဵၼ်ၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈၸိူဝ်ႉသၢႆတႆးမီးယူႇၼႂ်းလူၵ်ႈၼႆႉ (တူၺ်းလူးပီႈၼွင်ႉတႆးၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ ယင်းဢဝ် တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးၵႂႃႇၸႂ်ႉၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ "ၶၢင်" ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ သမ်ႉၸွမ်းသႄႇသၢၼ်ၶတ်း လဝ်ႈတၢင်ႇ လူင် ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇဝႃႈ ပဵၼ်တုင်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆးၸိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆလႄႈထုၵ်ႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇ ႁႅတ်ႉ ႁၢမ်ႈဝႆႉ) ၼႆႉပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်ပိူၼ်ႈၵူဝ်တႆးၶိုၼ်းၶွၼ်ႈၵၼ်)။ ဢမ်ႇဝႃႈမီးယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး ၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ ၼႂ်းမိူင်းထႆး ၼႂ်းမိူင်းလၢဝ်း ၼႂ်းမိူင်းဝႅတ်ႉၼၢမ်း ၼႂ်းမိူင်းၵလႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ ယႃႇႁႂ်ႈၸပ်းၵၼ် ယႃႇႁႂ်ႈၶိုၼ်းၶွၼ်ႈတုမ်ၵၼ်လႆႈ ပေႃးၶွၼ်ႈတုမ်ၵၼ်လႆႈၵေႃႈ တႆးတေႁႅင်းယႂ်ႇ ၵွပ်ႈၼၼ် မိူင်းလႂ်ဢမ်ႇမိူင်းလႂ် ဢၼ်မီးတႆးယူႇၼၼ်ႉ ၵူဝ်တႆး ၸၢင်ႈၵွင်ႉၸပ်းၵၼ်ၶိုၼ်း။ ပေႃးတႆးလူင်ႁဝ်းသမ်ႉတိုဝ်ယူႇမႅၵ်းမႅၵ်း တေမႃးဝႃႈ လၢတ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်ၸိူင်ႉၼႆ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵႂၢမ်းတႆး ဢမ်ႇၸႂ်ႈတႆးၼႆၸိုင် လႅပ်ႈတႆးလူင်ႁဝ်း ၸႂ်ဢမ်ႇၸႂ်ၵႅပ်ႈဝႆႉႁိုဝ်။
ႁူဝ်ၵူၼ်းတႆးလူင်တႄႉတႄႉမီးၵႃႈႁိုဝ် ၼပ်ႉသွၼ်ႇလၢမ်းတူၺ်း ႁူမ်ႈဝႃႈဢမ်ႇႁူႉတႅတ်ႈၼႅတ်ႈၼႄႉၼွၼ်းၵေႃႈ ပေႃးတူၺ်းဢဝ်ပိုၼ်ႉတီႈယူႇတႆးလူင်တႄႉတႄႉ မီးတီႈလႂ်လၢႆလၢႆ မိူင်းတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇ ပွတ်းၸၢၼ်း ပွတ်းႁွင်ႇ။ ပေႃးတေၵုမ်ႇၼႄးဝႃႈ ဢဝ်ၵႂၢမ်းထႆးၵႂၢမ်းလၢဝ်းမႃးလၢတ်ႈၼႆ "ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်းလႄႈတႆးယၼူၵ်ႉ(တႆးယူၼ်း) တႆးၼွႆႉ (ထႆး) လၢဝ်း သိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃးၸိူဝ်းၼႆႉ ထွႆႈၵႂၢမ်းလဵဝ်ၵၼ်ၵမ်ႈၼမ်"။ ပွတ်းႁွင်ႇလႄႈပီႈၼွင်ႉတႆး ၼႂ်းမိူင်းၶွၼ် မိူင်းမၢဝ်း မိူင်းတီး မိူင်းလႃႈ မိူင်းဝၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ်။ ထွႆႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ ၵိၼ်ၶဝ်ႈ ၵိၼ်ၼမ်ႉ ၼိုင်ႈ သွင် သၢမ် သီႇ ႁႃႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ မိူၼ်ၵၼ်သဵင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ထွႆႈၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၢတ်ႈၸိုင်ႈ လုမ်ႈၾႃႉ မၵ်းမၼ်ႈၸွမ်းပိူင်တၢင်းၵၢၼ်(တြႃး) ဝႃႈပဵၼ်ၵႂၢမ်းထႆး ၵႂၢမ်းလၢဝ်းၵူၺ်း။ ပိူၼ်ႈဢမ်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ၵႂၢမ်း တႆး ၵွပ်ႈတႆးဢမ်ႇမီးမိူင်း ဢမ်ႇပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်းၸၢတ်ႈၸိုင်ႈလုမ်ႈၾႃႉ။ ၵႂၢမ်းတႆးဢၼ်လၢတ်ႈယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး ၸိူဝ်းၼႆႉ ပိူၼ်ႈတေဝႃႈ ပဵၼ်ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၵူၺ်း၊ ၵူၼ်းၵေႃႈ ပိူၼ်ႈဝႃႈပဵၼ်မၢၼ်ႈၵူၺ်း။ ၼွၵ်ႈသေဝႃႈ ၵူၼ်းတၢင်ႇ ၸၢတ်ႈ ဢၼ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉလွင်ႈတႆးတင်းမၢၼ်ႈၼၼ်ႉၵူၺ်း ႁူႉႁဝ်းပဵၼ်တႆး။
ယွၼ်ႉၼႆႉယိင်ႈႁူဝ်ၵူၼ်းတႆးၵိုတ်းဢေႇ ႁဝ်းသမ်ႉတေၶေႇၵၼ်ပႅတ်ႈတိၵ်းတိၵ်းၼႆ တေၵိုတ်းလိူဝ်သင်ယဝ်ႉ (ၽိူဝ်ႇတေႁဵတ်းႁႂ်ႈထွႆႈၵႂၢမ်းႁဝ်းႁၢင်ႇၵၼ် ယိင်းၶႅၼ်းလီႁႃထွႆႈၵႂၢမ်းဢၼ်မိူၼ်ၵၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ၸမ်ၵၼ်သုတ်း) ၼၼ်ႉမႃးၸႂ်ႉလူးၵွၼ်ႇ။ တႆးတၢင်ႇၸိူဝ်းတႄႉဢမ်ႇတွၼ်ႉလၢတ်ႈထႅင် လွင်ႈထွႆႈၵႂၢမ်း လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းလိၵ်ႈ ၶႂ်ႈလၢတ်ႈၶႂ်ႈတႅမ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ ႁႃလၢႆးႁူႉၽႂ်ႁူႉမၼ်း ထွမ်ႇ ဢၢၼ်ႇ ပွင်ႇၶဝ်ႈၸႂ်။ ပေႃးၵူၼ်းဢႅဝ်ႇမိူင်း ၵူၼ်းလဵပ်ႈ ႁဵၼ်းႁူႉပွင်ႇတႄႉ ၽႂ်ဢမ်ႇသႄႉၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၵႂၢမ်းၸႃၵၼ် ဢမ်ႇသႄႉလွင်ႈတႅမ်ႈလွင်ႈမၢႆသင်ၽႂ် မေႃၸိူင်ႉႁိုဝ် လၢတ်ႈ တႅမ်ႈ ၸိူင်ႉၼၼ်။ ၸိူင်ႉၼင်ႇ "ၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊၶမ်းမၢႆ ထမ်းမသႃမိ" ၸဝ်ႈတူၼ်ၶူးလူင်ႁဝ်းလၢတ်ႈဝႃႈ - "ၽႂ်ၶႂ်ႈတႅမ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ် တႅမ်ႈ ႁဝ်းၸဝ်ႈမေႃဢၢၼ်ႇယူႇ" - ဝႃႈၼႆ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉယင်းလၢတ်ႈတႅၵ်ႈၼႄထႅင်ႈဝႃႈ - "ၸိူင်ႉၼင်ႇၽဵင်းၵႂၢမ်း ၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊၸၢႆးၶမ်းလဵၵ်းတႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ - ၽိူဝ်ႇႁဝ်းတေႁႃယွင်မႃးသႂ်ႇၶဝ်ႈ တႃႉႁဝ်းႁႃၶဝ်ႈ မႃးသႂ်ႇယွင်" ဢမ်ႇလီႁိုဝ် ဝႃႈၼႆ။
ၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇမီးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈတႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈပၼ်ႁဝ်း။ မိူင်းပိူၼ်ႈၼႆႉ လိၵ်ႈၼိုင်ႈတူဝ် ထွႆႈ ၵႂၢမ်းၼိုင်ႈၶေႃႈ မီးၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၾၢႆႇလိၵ်ႈလၢႆး ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၶဝ်ၸဝ်ႈၶူၼ်ႉၶႆႈသွၵ်ႈႁႃမႃး ထတ်းသၢင်လီငမ်း ယဝ်ႉ ယိုၼ်ႈသူင်ႇၸူးလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၵ်းမၼ်ႈထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈၵွၼ်ႇ ၸင်ႇပိုၼ်ဢွၵ်ႇပဵၼ်ၵႂၢမ်းတႅတ်ႈသေဢဝ်မႃး ၸႂ်ႉတိုဝ်း တႄႇ သွၼ် ၸႂ်ႉ ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်း။
ၵွပ်ႈၼႆလႄႈၸင်ႇၶိုၼ်းၵဵပ်းဢဝ်ၶေႃႈၵႂၢမ်း ဢႃးၸၢၼ်ၶိုၼ်းသႂ် ၸႂ်ယဵၼ် (ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈလိၵ်ႈၸဝ်ႈလၢႆးလႄႈ ၽႃသႃ ဢိၵ်ႇတင်း ၵၢၼ်မိူင်း) လၢတ်ႈဝႆႉဝႃႈ "ၽွင်းယၢမ်းၼင်ႇၼႆ လိၵ်ႈၼႆႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းတီႈၽႂ်တီႈမၼ်း ပႆႇပွင်ႇ ၵေႃႈ ပႆႇပဵၼ်သင် ၵူၺ်းၵႃႈၵႂၢမ်းလၢတ်ႈၼႆႉ ႁဝ်းတၵ်းတေလႆႈပွင်ႇၵၼ်တင်းၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ၵူႈၶိူဝ်းၶိူဝ်း ပိူဝ်ႈသိုဝ်ႇသၢၼ်ၵၼ်ႁူႉလိူင်ႈပွင်ႇၸႂ် "ပေႃးၼၼ်ၸင်ႇၸၢင်ႈတေၶွၼ်ႈတုမ်ႁူဝ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆးႁဝ်း ၶိုၼ်းယိင်ႈယႂ်ႇ ထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။
Tags: Feature
