ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈမၼ်းတႄႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၼၢင်းယိင်းႁဝ်း ၶဝ်ႈမႃးၵၢၼ်မိူင်းၼမ်ၼမ်၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈ ၼၢင်း ယိင်းႁဝ်းၼႆႉ လွတ်ႈၽေးၶဵၼ် ဢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်လွင်ႈႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉ ၵၼ်ႉၸၼ် လူလၢႆ ၼိူဝ်ၼၢင်း ယိင်းႁဝ်း။


တေႃႈလဵဝ်ၼႆႉ ၼၢင်းယိင်းဢၼ်မီးယူႇၼႂ်းသၽႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် တင်းမူတ်းၼႆႉ တိုၵ်ႉမီးဢေႇၼႃႇ မီးယူႇ 11 % ၵူၺ်း။ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈမီးထိုင် 30 %၊ သင်မီးထိုင်ၵႃႈၼႆႉ ၼိုင်ႈၶဵၼ်းၶႅမ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈထိုင် 30 % ၼႆၸိုင် သဵင်ၼၢင်းယိင်းႁဝ်းၶႃႈၼႂ်းသၽႃး တေမီးႁႅင်းဢိတ်းၼိုင်ႈၶႃႈ။ တေႃႈလဵဝ်ၼႆႉ ၼႂ်းသၽႃးမိူင်း တႆးႁဝ်းၶႃႈ ၼႆႉ ၼၢင်းယိင်းဢမ်ႇ လႆႈဢွင်ႈတီႈၼမ်ၵႃႈႁိုဝ်။


သင်ဝႃႈ ၼႂ်းသၽႃးမိူင်းတႆးႁဝ်း မီးၼၢင်းယိင်း ထိုင် 30 % ၸိုင် ႁဝ်းတေႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈ ၼမ်လိူဝ် သေ ဢဵၼ်ႁႅင်းဢေႇ။ တေႃႈလဵဝ်ၼႆႉ ၼၢင်းယိင်း တင်းမူတ်း ဢၼ်မီးၼႂ်းသၽႃးမိူင်းတႆး မီးယူႇ 8 ၵေႃႉ၊ မိူၼ်ၼင်ႇ ပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ် မီး 5 ၵေႃႉ၊ ပႃႇတီႇၼူၵ်ႉယုင်း 2 ၵေႃႉလႄႈ ၽူႈတႅၼ်း တပ်ႉသိုၵ်း မၢၼ်ႈ (ပႃႇတီႇသၢင်ႇသီႇ) 1 ၵေႃႉ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်း။  ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈႁႅင်းၽူႈယိင်း ၵေႃႈဢေႇၼႃႇ၊ သင်ဝႃႈမီးၼၢင်းယိင်းၼမ် ၼႂ်းသၽႃးမိူင်းတႆးႁဝ်းၼႆ သဵင်ၼၢင်းယိင်းၵေႃႈ တေၼမ်ၶိုၼ်ႈ မႃးထႅင်ႈ။


ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈသမ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ၽေးသိုၵ်းဢၼ်ပဵၼ်ယူႇယၢမ်းလဵဝ် ဢၼ်လႆႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉႁႅင်းႁႅင်းၼႆႉ ပဵၼ်ၼၢင်းယိင်းလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၶႃႈယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၽေးသိုၵ်း မိူၼ်မိူဝ်ႈဝႃး ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းလၢဝ်ႇၵႆး ၸိုင်ႈတႆး ပွတ်းႁွင်ႇၼၼ်ႉ ၶူးသွၼ်ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ လႆႈလူႉတၢႆၵႂႃႇၵေႃႉၼိုင်ႈ။ ပေႃး ဝႃႈ ပဵၼ်သိုၵ်းမႃးၸိုင် ၼၢင်းယိင်းႁဝ်း တုမ်ႉတိူဝ်ႉၼမ်လိူဝ်သေပိူၼ်ႈ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼၼ်ဢၼ်တေ သၢင်ႈၾၢႆ ၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉၶူင်းၸိူင်ႉၼၼ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈသမ်ႉ တေမႃးဢဝ် လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈလႄႈ ၵႂၢတ်ႇလၢင်ႉၼႃႈ လိၼ်  ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ် ဢၼ်လူဝ်ႇပၢႆႈသမ်ႉ ပဵၼ်ၼၢင်းယိင်းလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၵမ်ႉၼမ်။


ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼၼ် ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၼၢင်းယိင်းႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ယႃႇႁႂ်ႈလႆႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ ၽေးၶဵၼ်ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း ယွၼ်ႉၼၼ် ၶႂ်ႈႁႂ်ႈသဵင်ၼႂ်းသၽႃးၼႂ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈလီ၊ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈလီ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၼၢင်းယိင်းႁဝ်း ႁူႉ လွင်ႈၵၢၼ်မိူင်းၼမ်ၼမ်၊ ႁႂ်ႈလႆႈပႃးသဵင်ၼၢင်းယိင်းတင်းၼမ်။


ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းတႄႉ တုၵ်းယွၼ်းထိုင်တီႈ ၸုမ်း NGO/CSO ၶဝ် ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်ၼၢင်းယိင်းႁဝ်း ႁႂ်ႈလႆႈႁူႉလွင်ႈပၢႆးမိူင်းသေ ႁႂ်ႈမီးသုၼ်ႇလိူၵ်ႈၶိုၼ်ႈမႃးၼႂ်းသၽႃးၼမ်ၼမ်။ ထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈၵေႃႈ ႁႂ်ႈမႃးပူၵ်းပွင်ၽိူမ်ႉထႅမ်ၼမ်ႉၵတ်ႉၼၢင်းယိင်းႁဝ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်ၵႂႃႇထႅင်ႈၼမ်ၼမ် ဝႃႈၼႆ။