ပၢင်ၵုမ်ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း (ENAC) ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်းၵႂႃႇ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 29-30/05/2016 ဢၼ်ပႃးၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၊ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၊ ၸုမ်းပႃႊတီႊၵၢၼ်မိူင်း ၊ ၸုမ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၊ ၼၢင်းယိင်း ၵူၼ်းၼုမ်ႇၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၶဝ်ႈပႃးၸွမ်းတင်းသဵင်ႈ ၊ မူႇၸုမ်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈတင်းမူတ်းမီး 35 ၸုမ်း ၊  ၵူၼ်းၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈမီးႁိမ်း 70 ၵေႃႉၼၼ်ႉ ဢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်သေ လီသူၼ်ၸႂ်သုတ်း ပဵၼ်ပၢႆးပၺ်ၺႃ ။


ပၢင်ၵုမ်ပွၵ်ႈၼႆႉ ဢုပ်ႇဢူဝ်းၽိုၼ်ယုၵ်းယၢင်ႇပေႃႇလသီႇ ဢၼ်ႁဵတ်းပၢင်သွၼ် ၶၢဝ်းတၢင်းႁိမ်း 2 ပီသေၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈမႃး တင်းမူတ်း 9 ႁူဝ်ၶေႃႈ ၊ ၶႂ်ႈၽိူမ်ႉထႅမ် ထွၼ်သင်ထႅင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ။ ပေႃႇလသီႇၼႆႉ ပဵၼ်ၶၵ်ႉတွၼ်ႈၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းသေ တေၼမ်းဢဝ်ၵႂႃႇ တၢင်ႇထိုင် / ဢုပ်ႇဢူဝ်းတီႈၼႂ်း ၶၵ်ႉတွၼ်ႈ လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၊ ပၢင်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်း။ ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈပၢႆးပၺ်ၺႃႇၼႆႉ ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ လႆႈတွင်ႈထၢမ် ယိင်းႁၢၼ်ၾႃႉ ၽူႈၶၢၼ်ပၢၵ်ႇ ၸုမ်းၵပ်းသၢၼ်လွင်ႈၼၢင်းယိင်းတႆး (SWAN) ဝႆႉၼင်ႇၼႆ ။


(သိုပ်ႇမႃးတွၼ်ႈ 2)


ထၢမ် - ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈပၢႆးပၺ်ၺႃၼႆႉ ယူႇတီႈယိင်းႁၢၼ်ၾႃႉၶႃႈလူး ၊ တွၼ်ႈပၢႆးပၺ်ၺႃၼႆႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉတႆး ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းႁၢင်ႈႁႅၼ်း ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈ ?။


တွပ်ႇ - တွၼ်ႈပၢႆးပၺ်ၺႃၼႆႉ ၶႂ်ႈပၼ်ႁႅင်းၵူႈၵေႃႉ။ ပေႃးမႃးတူၺ်းၶိုၼ်း လိူဝ်သေၵူၼ်းပီႈၼွင်ႉတႆးႁဝ်း ၸိူဝ်းယူႇဝဵင်းလူင် ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇႁဝ်းၶႃႈၼႆႉ ပၢႆးပၺ်ၺႃတိုၵ်ႉတူၵ်းတႅမ်ႇယူႇ ၊ ႁဝ်းၶႃႈပႆႇၶိုတ်းပိူၼ်ႈလႆႈ ။ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈသႂ်ႇၸႂ်ဢိတ်းၼိုင်ႈ ၊ ၵွပ်ႈဝႃႈၵၢၼ်ႁဵၼ်းၵၢၼ်သွၼ် ပၢႆးပၺ်ၺႃၼႆႉ မၼ်းလမ်ႇလွင်ႈတႃႇၵူၼ်းႁဝ်း ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႃႇတေပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူဝ်းၼႃႈလႄႈသင် ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႃႇတေပဵၼ်ၵူၼ်းၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၵူၼ်းလီ ၵူၼ်းလၵ်းလႅမ်ၵႂႃႇၼႆႉ ပၢႆးပၺ်ၺႃၼႆႉ မၼ်းလမ်ႇလွင်ႈ ။ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပေႃႈမႄႈၵူႈၵေႃႉ ပၼ်ႁႅင်းလုၵ်ႈလၢင်းႁဝ်း ႁႂ်ႈလႆႈၶိုၼ်ႈႁဵၼ်း ၊ ပေၵုမ်ႇပွႆႇလုၵ်ႈလၢင်းႁဝ်း ႁဵတ်းႁႆႈႁဵတ်းၼႃးႁဵတ်းသူၼ်သေ လဵင်ႉဝူဝ်းလဵင်ႉၵႂၢႆးယူႇၵူၺ်း ၊ ၵၢပ်ႈပၢၼ်မၼ်းၵေႃႈလႅၵ်ႈလၢႆႈယဝ်ႉ၊ ႁႂ်ႈပၼ်ႁႅင်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းႁႂ်ႈလႆႈႁဵၼ်း ။


မိူဝ်းၼႃႈမႃး လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇ ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈမုင်ႈမွင်း ၊ ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈၶႂ်ႈလႆႈၶႂ်ႈပဵၼ်ၼႆႉ ပေႃးပဵၼ်မႃးၼႆၵေႃႈ ႁႂ်ႈလႆႈႁူမ်ႇငမ်းတင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ပတ်းပိုၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ ၊ ႁႂ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းမီးၸၼ်ႉပဵင်းပိူၼ်ႈ ၊ ၶိုတ်းပိူၼ်ႈ။ မိူဝ်ႈလဵဝ် ပေႃးႁဝ်းၶႃႈၵႂႃႇတူၺ်းၼႂ်းပိူၼ်ႈ ၼႂ်းၵႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ တႆးႁဝ်းၶႃႈၼႆႉယူပ်ႈယွမ်းတႄႉၶႃႈဢေႃႈ ။ ၸဵမ်ဢဝ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ႁဝ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢမ်ႇမေႃၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈ ၊ ပေႃးဢမ်ႇမေႃၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈ ဢမ်ႇမေႃလိၵ်ႈပိူၼ်ႈ ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇၶိုတ်းပိူၼ်ႈ ။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈႁဝ်းပဵၼ်တႆး ႁဵတ်းသင်တေလႆႈမေႃၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈ ။ ပေႃးႁဝ်းယူႇၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ႁဝ်းတေလႆႈမေႃၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈ ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉႁဝ်းၶႃႈၵေႃႈ ပႃးၵေႃႉၼိုင်ႈ ၊ တႆးဝႃႈတႆး ၊ လိၵ်ႈမၢၼ်ႈဢမ်ႇလူဝ်ႇသွၼ် ၊ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈဢမ်ႇလူဝ်ႇမေႃ ၊ ဢမ်ႇလူဝ်ႇလၢတ်ႈ ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဝ်းၶႃႈယၢမ်ႈပဵၼ်မႃးၸိူင်ႉၼႆ ။ ၽိူဝ်ႇပဵၼ်မႃးယဝ်ႉ ၽူႈၶဵၼ်ႁဝ်းသမ်ႉပဵၼ်မၢၼ်ႈၼႆ ႁဝ်းဢမ်ႇႁူႉလိၵ်ႈပိူၼ်ႈၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈၼႆႉ ႁဝ်းတူၵ်းလွၵ်းပိူၼ်ႈ ၊ ႁဝ်းၺႃးပိူၼ်ႈလႅၼ်ႁဝ်း ၊ ႁဝ်းၺႃးပိူၼ်ႈႁဵတ်း ၼိူဝ်ႁဝ်း ၊ ႁဝ်းလႆႈၶၢမ်ႇတၢမ်ႇမႃး 60 ပီပၢႆယဝ်ႉ ။ ၵွပ်ႈၼႆ မိူဝ်းၼႃးၼႆႉ ႁႂ်ႈၵူၼ်းၼုမ်ႇႁဝ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁဝ်းၼႆႉ ယႃႇႁႂ်ႈလႆႈၶၢမ်ႇၸိူင်ႉၼႆထႅင်ႈ ၶႂ်ႈပၼ်ႁႅင်းၵူႈၵေႃႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈ ၊ ႁႂ်ႈမီးတၢင်းႁူႉ ။


ထၢမ် - ပေႃးဝႃႈႁဝ်း ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈပိူၼ်ႈ၊ ဢမ်ႇၶႂ်ႈလၢတ်ႈၵႂၢမ်းပိူၼ်ႈၵေႃႈ ၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈႁဝ်းၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈၵႅၼ်ႇၶႅင် ၊ လူဝ်ႇလႆႈပေႉတူဝ် ။ ဢၼ်ၼႆႉ ၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈႁဝ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇၶတ်းၸႂ်သေ လိၵ်ႈပိူၼ်ႈၵေႃႈဢမ်ႇၶႂ်ႈႁဵၼ်းၼႆ တၢင်းႁူႉတႃႇတေမႃးၵႅမ်သႂ်ႇၼႂ်းတူဝ်ႁဝ်းၶႃႈ ႁႂ်ႈပေႃးပဵၼ်ၵူၼ်းႁူႉၵူၼ်းႁၼ်ၼႆႉ မၼ်းတေယၢပ်ႇ ။ သမ်ႉထႅင်ႈ ဢၼ်မႆႈၸႂ်ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈၼႆႉ ပေႃးႁဝ်းၶႃႈတူၺ်းၼႂ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းၶႃႈၼႆ ၵူၼ်းၶႂ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၶုၼ် ၊ ၶႂ်ႈႁဵတ်းမေႃသွၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼႂ်းတႆးႁဝ်းၶႃႈဢေႇႁႅင်းၼႅၼ်ႇ။ လွင်ႈၼႆႉၶႃႈလူး ယိင်းႁၢၼ်ၾႃႉႁဝ်း ႁၼ်ထိုင်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈ ?။


တွပ်ႇ - လွင်ႈၼႆႉ ပေႃးမႃးတူၺ်းတၢင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း ပီႈၼွင်ႉပဢူဝ်း ပလွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ပိူၼ်ႈပၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းပိူၼ်ႈ ။ မိူၼ်ၼင်ႇပဢူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်မီးၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ယူႇၾၢႆႇလင်ၵမ်ႉယၼ်ပၼ် ၊ ပလွင်ႈၵေႃႈၸိူင်ႉၼင်ႇၼၼ် ။ ၶဝ်သူင်ႇၵူၼ်းၶဝ်ဢွၵ်ႇႁဵၼ်း ၊ ၼိုင်ႈပီၼႆႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁႂ်ႈလႆႈၸုမ်ႈၶူးပၢၵ်ႇ (100) ၵေႃႉၼႆၵေႃႈ ပိူၼ်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈလႆႈဢွၵ်ႇမႃးပၢၵ်ႇၵေႃႉ ။ ႁႂ်ႈယဝ်ႉ / ဢွင်ႇတၢၼ်းသိပ်းလၢႆၵေႃႉၼႆၵေႃႈ ပိူၼ်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈဢွင်ႇမႃး ။ ပေႃးယဝ်ႉၵူၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေၶဝ်ႈၼႂ်းၵၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵူႈၾၢႆႇၾၢႆႇ ၊ ငိုၼ်းလိူၼ်ပိူၼ်ႈဢမ်ႇပၼ်တဵမ်ၵေႃႈ ၶဝ်ၽိူမ်ႉထႅမ်ပၼ်ထႅင်ႈတၢင်းလင် ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလႆႈတီႈယူႇၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ။


မိူဝ်လဵဝ် တူၺ်းၶႃႈလႄႈ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႃးႁူႇ၊ ဢႃးၶႃႇ ၊ ပဢူဝ်း ၊ ပလွင်ႈ ၊ ယၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉ မီးၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼမ်တႄႉတႄႉ ။ တႆးႁဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီး ၊ ၵွပ်ႈသင် မိူၼ်ၼင်ႇလၢတ်ႈမိူဝ်ႈၵႆႈ ။ 1. ႁဝ်းဢမ်ႇၶႂ်ႈႁဵတ်းၶႃႈႁၢပ်ႇ ၵၢၼ်မၢၼ်ႈ ။ 2. ငိုၼ်းလိူၼ်ဢေႇ ၊ ဢမ်ႇမီးၽႂ်ၵမ်ႉတၢင်းလင်ႁဝ်းၶႃႈ ။ ၵွပ်ႈၼႆ သင်ပဵၼ်လႆႈတႄႉ ႁဝ်းၶႃႈလူဝ်ႇလႆႈဢဝ်တီႈယူႇၸိူဝ်းၼႆႉ ဝႆႉသေတီႈတီႈ ။ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၵေႃႈလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃး ၊ ၽႂ်မီးၼမ်ႉၵတ်ႉၵေႃႈမၼ်း ၶဝ်ႈႁဵတ်းလႆႈ ႁဝ်းၶႃႈလူဝ်ႇဢဝ်ဝႆႉၶႃႈဢေႃႈ ။


ၵူၺ်းၵႃႈ တႃႇႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉၼႆႉၵေႃႈ မၼ်းလမ်ႇလွင်ႈမိူၼ်ၵၼ် ။ တႆးႁဝ်းတႄႉၵေႃႈပႆႇမီး ဢၼ်ယူႇတၢင်းလင် ၵမ်ႉထႅမ်မိူၼ်ပိူၼ်ႈ ။ ပိူၼ်ႈတႄႉပိူၼ်ႈၵမ်ႉထႅမ်ၵၼ်ၸွမ်း ၊ တင်ႈတႄႇၶိုၼ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင် ၊ တေႃႇထိုင် ၸၼ်ႉၸွမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပိူၼ်ႈၵမ်ႉပၼ်  ။ ပေႃးယဝ်ႉ တႃႇၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈ ပိူၼ်ႈၵမ်ႉပၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ တႆးႁဝ်းၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈၶတ်းၸႂ်ၸိူင်ႉၼၼ် ။


ထၢမ် - ၸိူင်ႉၼင်ႇယိင်းႁၢၼ်ၾႃႉဝႃႈမိူဝ်ႈၵႆႈ ၊ ပဢူဝ်းၶဝ်ၵေႃႈမီးတပ်ႉသိုၵ်းယူႇလင် ၊ ပလွင်ႈၶဝ်ၵေႃႈမီးၸိူင်ႉၼၼ် ။ တႆးႁဝ်းယင်းမီးပဵၼ် 2-3 ၸုမ်းၵွၼ်ႇ လွင်ႈၼႆႉႁၼ်ထိုင်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၶႃႈ ။


တွပ်ႇ-တႆးႁဝ်းၼႆႉမီးၼမ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸွႆႈၵၼ် ။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈဢမ်ႇၸွႆႈလႃးလႃး ဢၼ်ၸွႆႈၵေႃႈမီးယူႇ ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁဝ်းဢမ်ႇၸွႆႈပဵင်းဢၼ်ပိူၼ်ႈမီး ၽႅၼ်ၵၢၼ်ပၢႆးတိုၵ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ (Strategy) ၊ ၼိုင်ႈပီၼႆႉၵူၼ်းႁဝ်းတေလႆႈ ဢွင်ႇလိၵ်ႈလၢႆၵေႃႉ ၊ လႆႈၸုမ်ႈၶူး (ပွႆႉ)လၢႆၵေႃႉ ၊ တေၵႂႃႇလႆႈၼႃႈၵၢၼ်ၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တီႈလႂ်လၢႆလၢႆၸိူဝ်းၼႆႉ ပိူၼ်ႈပေႃးတမ်းဝၢင်းၽႅၼ်ပၼ်ဝႆႉၸိူင်ႉၼႆယဝ်ႉ ။ ႁဝ်းသမ်ႉပႆႇမီးၸိူင်ႉၼႆ ၊ ၵွပ်ႈၼႆ ထုၵ်ႇလီမီးဢေႃႈ ။


(တွၼ်ႈပၢႆးပၺ်ၺႃယဝ်ႉယဝ်ႉ)။