ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈထွႆႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈ Identity ၼၼ်ႉ ထွႆႈတႆးဢၼ်တၢႆတူဝ်ယင်းပႆႇမီး။ မၼ်းပွင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းၼင်ႇၵၼ်သေတႃႉ မီးၶိူင်ႈမၢႆလၵ်ႈၶၼႃႇဢၼ်ၸၢင်ႈၸႅၵ်ႇၽႄဢွၵ်ႇလႆႈငၢႆႈငၢႆႈဝႃႈ ၵေႃႉလႂ်ပဵၼ်ၵူၼ်း ၶိူဝ်းလႂ်၊ ၵူၼ်းၸႄႈမိူင်းလႂ်၊ ၵူၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းလႂ် လႆႈၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ Identity ။ ထွႆႈတႆးၼႆႉ ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၽႄႈ ဝႆႉၽွင်ႈ မီးဝႆႉ “မၢႆၾၢင်” ။

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈထွႆႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈ Identity ၼၼ်ႉ ထွႆႈတႆးဢၼ်တၢႆတူဝ်ယင်းပႆႇမီး။ မၼ်းပွင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းၼင်ႇၵၼ်သေတႃႉ မီးၶိူင်ႈမၢႆလၵ်ႈၶၼႃႇဢၼ်ၸၢင်ႈၸႅၵ်ႇၽႄဢွၵ်ႇလႆႈငၢႆႈငၢႆႈဝႃႈ ၵေႃႉလႂ်ပဵၼ်ၵူၼ်း ၶိူဝ်းလႂ်၊ ၵူၼ်းၸႄႈမိူင်းလႂ်၊ ၵူၼ်းၸိုင်ႈမိူင်းလႂ် လႆႈၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ Identity ။ ထွႆႈတႆးၼႆႉ ဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၽႄႈ ဝႆႉၽွင်ႈ မီးဝႆႉ “မၢႆၾၢင်” ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပိူဝ်ႈတႃႇၵူၼ်းၼမ်ၶဝ်ႈၸႂ်ငၢႆႈၼၼ်ႉလႄႈ တေၸႂ်ႉၵႂႃႇ ထွႆႈဢၼ်ဝႃႈ “ၸိုဝ်ႈသဵင်”ၼၼ်ႉသေ ပုၼ်ႈတႃႇ national identity ၼၼ်ႉတႄႉ တေၸႂ်ႉဝႃႈ “ၸိုဝ်ႈသဵင်ႁူမ်ႈၸၢတ်ႈ” ဝႆႉထႃႈ။ ဝၢႆးၼႆႉ မီးမႃးထွႆႈတႆး ဢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇလိူဝ်ၵေႃႈ ၸင်ႇၵွႆႈဝႃႈၵၼ်။

ၼႂ်းမိူင်းလုၵ်ႈၼိုင်ႈ မီးၵူၼ်းလၢႆၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၸိုင် ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈႁႂ်ႈပေႃးမီးမႃး မၢႆၾၢင်ဢၼ်လဵဝ်ၵၼ် ဢၼ်ႁွင်ႉ ဝႃႈ “ၸိုဝ်ႈသဵင်ႁူမ်ႈၸၢတ်ႈ” ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၶိုၵ်ႉၶၢႆးလမ်ႇလွင်ႈတႄႉတႄႉ။

တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈတႄႉ မႃးတႅပ်းတတ်းဝႃႈ “ၿမႃႇ” ၼႆႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ။ ပေႃးဝႃႈ “မျၢၼ်ႇမႃႇ” တႄႉ မၢႆထိုင်ၵူၼ်းၵူႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်။

တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢမႄႇရိၵၼ်ႇၼႆႉ မီးၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈ ၼႂ်းလူၵ်ႈလုမ်ႈၾႃႉ။ ၸင်ႇဝႃႈ ပေႃးထၢမ်ၶဝ်ပဵၼ်ၵူၼ်းသင် ? ၊ ၶဝ်တေတွပ်ႇဝႃႈ ၵဝ်ၶႃႈပဵၼ် “ၵူဝ်ႊရီႊယၼ်ႊဢမႄႊရိၵၼ်ႇ” ႁိုဝ်ႉ၊ “ပႃႇလႅတ်ႇသၻီႊ ၼီႊယၼ်ႊဢမႄႇရိၵၼ်ႇ” ႁိုဝ်ႉ၊ ၶႄႇဢမႄႇရိၵၼ်ႇ” ႁိုဝ်ႉ တေၵႆႉလႆႈငိၼ်းဝႃႈၼင်ႇၼႆ။ ယွၼ်ႉဝႃႈမၢႆၾၢင် ႁူမ်ႈၸၢတ်ႈၼႆႉ ပဵၼ် “ဢမႄႇရိၵၼ်ႇ” ၼင်ႇၵၼ်တင်းသဵင်ႈ။

မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႁဝ်းၼႆႉတႄႉ ပေႃးထၢမ် လုၵ်ႉမိူင်းလႂ်မႃးၼႆ ၸၢင်ႈတွပ်ႇဝႃႈ “မျၢၼ်ႇမႃႇ” ယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးထၢမ်ဝႃႈပဵၼ်ၵူၼ်းသင် ? တႄႉ ၵူၼ်းတေတွပ်ႇဝႃႈ ၵဝ်ၶႃႈပဵၼ်ၶၢင်/ တႆး/ ယၢင်းလႅင်/ ယၢင်း/ မွၼ်း/ ယၶႅင်ႇ ႁိုဝ် ၶျၢင်း ၼႆၵမ်ႈၼမ်။ ဢမ်ႇတွၼ်ႉမီးၽႂ်ဝႃႈ ၵဝ်ၶႃႈပဵၼ်ၶၢင်မျၢၼ်ႇမႃႇ/ တႆးမျၢၼ်ႇမႃႇ/ ယၢင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႆလႃးလႃး။

မၼ်းပွင်ႇဝႃႈ လႆႈၵွၼ်းၶေႃမႃးယဝ်ႉ 60 ပီပၢႆ ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈမၢႆၾၢင်လဵဝ် ဢၼ်ပဵၼ်မၢႆၾၢင်ႁူမ်ႈၸၢတ်ႈၼႆႉ ယင်းပႆႇပဵၼ်။ ပေႃးပဵၼ်ၼၼ် တေႁဵတ်းႁိုဝ် ၵေႃႇသၢင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢၼ်ဢမ်ႇတႅၵ်ႇယၢႆႈလႆႈ ? ။

ငဝ်ႈပၼ်ႁႃၼႆႉ ပေႃးၶူၼ်ႉၶႆႈတူၺ်းၵေႃႈ တေႁၼ်ဝႃႈ ႁဝ်းၶႃႈယင်းပႆႇမီးၸႂ်ဝႃႈ သူပဵၼ်ၶွင်ႁဝ်း၊ ႁဝ်းၵေႃႈ ပဵၼ်ၶွင်သူ။ ၾၢႆႇၼိုင်ႈတႄႉတေဝႃႈ “သူပဵၼ်ၶွင်ႁဝ်း”ယူႇ၊ ၵူၺ်းထႅင်ႈၾၢႆႇၼိုင်ႈတႄႉ ဢမ်ႇယွမ်းဝႃႈ “ႁဝ်းပဵၼ်ၶွင်သူ” လႃးလႃးသေ ပဵၼ်ဝႆႉမၢၵ်ႇလေႃႉၵိင်ႈၾၢႆႇလဵဝ်မႃး တေႃႇယၢမ်းလဵဝ်။

ႁဵတ်းသင်လႄႈပဵၼ်ၼၼ် ? ၊ ပေႃးသိုပ်ႇထၢမ်ၵေႃႈ တေလႆႈၵႂၢမ်းတွပ်ႇဝႃႈ ဢမ်ႇမီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်းႁူမ်ႈၵၼ် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈသုၼ်ႇလႆႈ၊ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈဢႃႇၼႃႇ၊ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈမေႃႇတိုင်း (resources) တေၽႄမႅင်ႇၵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်။ မီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်းၵေႃႈ ဢမ်ႇႁဵတ်းၸွမ်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ “ဢဝ်ၵၼ်ဝႃႈပႃးၵၼ်ပဵၼ်” တိုၵ်ႉပဵၼ် “ဢဝ်ၵဝ်ဝႃႈပႃးၵဝ်ပဵၼ်” ယူႇ။ ပဵၼ်ဝႆႉၼင်ႇၼၼ်သေ တဵၵ်းၸႂ်ႉဝႃႈ “မျၢၼ်ႇမႃႇ”ၵၼ်မူတ်းမူတ်း ယူႇတိၵ်းတိၵ်းတႄႉ တေမိူၼ်လေႃႉၵႂႃႇဢွၼ်တၢင်းဝူဝ်း မိူၼ်မႃလႅၼ်ႈဢွၼ်တၢင်းၽၢၼ်း ၼၼ်ႉၵူၺ်း။

ၸင်ႇၶႂ်ႈတိုၵ်းသူၼ်းဝႃႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်ႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ မၼ်းႁႃဢမ်ႇယၢပ်ႇ။ ဢၼ်ယၢပ်ႇလိူဝ်လႄႈ လူဝ်ႇႁဵတ်း ဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်မိူင်းလုၵ်ႈၼႆႉ ႁဝ်းတေယူႇႁူမ်ႈၵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ် မၼ်းၸင်ႇတေလီၸႂ်ၵူႈၾၢႆႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးႁဵတ်းလႆႈၸိုင် ၸႂ်မိူၼ်ၵၼ်ၵေႃႈတေမီးမႃး၊ ၸိုဝ်ႈႁူမ်ႈၵၼ်ၵေႃႈတိုၼ်းတေႁႃလႆႈၵူၺ်း။