ဝၼ်းတီႈ 20 ၵျူႊလၢႆႊတႆးသဝ်ႈယိၼ်းမွင်
ယွၼ်ႉၽူႈၶဵၼ်ပွင်ႁၢႆႉဢွင်ႇသၢၼ်း ပၢၼ်းပၢႆႉပႃးတႆး
လပ်းၾႆးၶေႃႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇဢဝ်ၸိုင်ႈၵွၼ်းၶေႃ
ၽွင်းတိုၵ်ႉၵုမ်ၵေႃတမ်းႁၢင်ႈၽႅၼ်ဝၢင်း
ပိူဝ်ႈၼပ်ႉယၢင်ႈၶပ်ႉမၢႆသဵၼ်ႈတၢင်းႁူမ်ႈမိူင်းၸူဝ်ႈၶၢဝ်းၼ်
တိုတ်ႉၸၼ်ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈၽႅၼ်ၸူဝ်ႈယၢမ်းဝႆႉသိပ်းပီ
ပေႃးဢမ်ႇလီၸင်ႇၶိုၼ်းယၢၼ်ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ
မိူၼ်ထွၵ်ႇၼမ်ႉႁၢႆၸိုမ်းၶဝ်ႈၼႂ်းၵႄႈၵၢင်သၢႆး
ဝၢႆးၸဝ်ႈၶဝ်သဵင်ႈသုတ်းမုၼ်
ၼေႇဝိၼ်းယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈၶိၼ်ႁဵတ်းၶုၼ်ႁုပ်ႈဢဝ်မင်း
ယႃႉသိၵ်ႇလိၵ်ႈၵိၼ်ၵႅၼ်ႇဢၼ်ပဵၼ်တီႈမၢႆယိူင်း
ႁူမ်ႈဝႃႈထုၵ်ႇယိုဝ်းၶႃႈတၢႆပႅတ်ႈပဵၼ်သိူင်းတင်းၸိူဝ်း ၵိူဝ်းလပ်းမွတ်ႇမူၺ်ႉသဵင်ႈမူတ်းႁၢႆ ပႅတ်ႇၸဝ်ႈတၢႆထင်တီႈၵေႃႈယင်းၵိုတ်း
ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းတၼ်းၶိုတ်းၶဝ်ႈႁူင်းယႃ
ဢမ်ႇၸၢင်ႈလၢတ်ႈၸႃၶေႃႈသင်ႇပွၼ်ႈပၼ်ၵႂၢမ်း ထိုင်ယၢမ်းတဵင်ႈဝၼ်းတီႈ 20 ငၢႆးၶွပ်ႈထိုင်ၶၢဝ်းဝၼ်းၼႆႉၸဝ်ႈၸင်ႇလႆႈၼွၼ်းၽႄး
ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးတူဝ်ႈၸွတ်ႇၸေး
ၸမ်ၸမ်သွင်လၢၼ်ႉလႆႈတူၵ်းၼမ်ႉတႃ
ၵႃရဝၵူမ်ႈၼပ်ႉယမ်ၽူႈႁတ်းငၢၼ်ၸိုင်ႈတႆး
ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း(ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပွၼ်)ယႂ်ႇၼမ်ၶႃႈယဝ်ႉ  

ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ - ၸၢႆးလၢဝ်ပိူင်း (ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်း ၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆး)
ၸိုဝ်ႈ - ၸၢႆးလၢဝ်ပိူင်း
ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ - ၸၢႆးလမွင်ႇ + ၼၢႆးပၢၼ်ႉလူင်
ပီၵိူတ်ႇ - 1954
တီႈၵိူတ်ႇ - ပွၵ်ႉႁူဝ်ၵၢတ်ႇ၊ ဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်း
ပီႈၼွင်ႉ - 1. ၼၢင်းၶူဝ်ႈပဝ်း (လွၵ်ႈၸွၵ်ႇ)၊ 2. ၼၢင်းမၢၼ်ႇသႅင်ဢၢမ်ႊ (သဵင်ႈၵမ်၊ 3. ၸၢႆးသွႆႈၶမ်းယီႈ (ၼမ်ႉၶမ်း)၊ 4. ၼၢင်းမၢႆၶမ်းဢၢႆ (ၼမ်ႉၶမ်း)၊ 5. ၼၢင်းဢေး (ၼမ်ႉၶမ်း)၊ 6. ၸၢႆးဢုင်းၵျေႃႇ (မိူင်းၵုတ်ႈ)၊ 7. ၸၢႆးလၢဝ်ပိူင်း (ၼမ်ႉၶမ်း)၊ 8. ၼၢင်းလူၼ်း (ၼမ်ႉၶမ်း)၊ 9. ၸၢႆးႁၢၼ်  (ၶုၼ်းမိင်)
ပၢႆးပၺ်ၺႃ - ပူၼ်ႉၸၼ်ႉငဝ်ႈ
ၼႃႈႁိူၼ်း - 1. ၼၢင်းဢွင်ႇ (လႃႈသဵဝ်ႈ) ဢမ်ႇမီးလုၵ်ႈ။
2. ၼၢင်းလီယဵၼ် (လီႇယဵၼ်ႉ) ဢမ်ႇမီးလုၵ်ႈ။
တီႈယူႇတၼ်းသဝ်း- မၢႆႁိူၼ်း 136၊ သဵၼ်ႈတၢင်းႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင်၊ ပွၵ်ႉႁူဝ်ၵၢတ်ႇ၊ ဝဵင်းၼမ်ႉၶမ်း
ဝၼ်းသဵင်ႈၵမ် - 19/07/2001 ယၢမ်း 01.45 မူင်း (တီႈႁိူၼ်းမၼ်းၸၢႆး)


ၶၢဝ်းတၢင်းၸူဝ်ႈပၢၼ် ၼႂ်းၵၢၼ်ပၢႆးမွၼ်း(ၽဵင်းၵႂၢမ်း)


1974-75 - တႄႇၾိုၵ်းတႅမ်ႈ/ႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်း


1976 - ၵႂႃႇၸွႆႈၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ (ၼႂ်းၸုမ်းလၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ) တၢင်းပွတ်းၸၢၼ်း တေႃႇလႅၼ်လိၼ်ထႆး -ပွတ်းၸႄႈတွၼ်ႈမႄႈႁွင်ႈသွၼ်


1997 - ၶဝ်ႈမိူင်းထႆး - ၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ႁႃႁွမ်ငိုၼ်းတႃႇလႆႈဢတ်းၽဵင်းတီႈ ၼိဝ်းပရႃးတိူဝ်ႊ (New Brother)  တီႈဢၼ်ၸၢႆးသၢႆမၢဝ်း ဢတ်းၶႅပ်းဢွၵ်ႇဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼၼ်ႉ။


1979 - ႁွတ်ႈထိုင်ၵဵင်းတုင် ၸုမ်းမွၵ်ႇၵွၼ်ၼုမ်ႇ (တႆးၼုမ်ႇ)ၶပ်းၶိုင်ၸတ်းဢတ်းဢွၵ်ႇပၼ် ၶႅပ်းၵႂၢမ်း “လႆႈယူႇၵူၺ်း”  ႁူမ်ႈတင်း ၼၢင်းမုၼ်းမိူင်း လႄႈမီးတင်းၵႂၢမ်းၸၢႆးလၢဝ်ပိူင်း ၸၢႆးသၢမ်လူၺ် တႅမ်ႈ လႄႈၸၢႆးမွၼ်းၶိူဝ်း တႅမ်ႈပၼ်ၼၢင်းမုၼ်မိူင်းသေၸိုဝ်ႈၸၢႆးလၢဝ်ပိူင်းလိုဝ်းလင်ယႂ်ႇမႃး။ ၵူၼ်းႁူႉ ၸၵ်း ၸၢႆးလၢဝ်ပိူင်း တူဝ်ႈၸွတ်ႇၵႂႃႇၵူႈတီႈ


1980 - ဢႅဝ်ႁႃႁွင်ႉၵႂၢမ်းၸွမ်းလူၺ်ႈပိူၼ်ႈဝွၵ်ႇၸိူၼ်းထိုင် ၵႂႃႇမူၼ်ႈၸႂ်ပၼ်ၵူႈတီႈၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ၵမ်ႈၼမ် ပွတ်းႁွင်ႇလႄႈထုင်ႉမၢဝ်း


1993 - ၵႂႃႇမူၼ်ႈၸ်ႂပၼ်ႁႅင်းႁွင်ႉၵႂၢမ်းပွႆးပီမႂ်ႇတႆး တီႈငဝ်ႈၸိုင်ႈႁူဝ်မိူင်း မိူဝ်ႈပိူၼ်ႈဝွၵ်ႇထိုင် ၽူႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းၸိုဝ်ႈယႂ်ႇၵူႈဝဵင်းဝဵင်း။ (ဝၢႆးၼၼ်ႉ ယူႇတီႈႁွင်ႈၵၢၼ်ၾိင်ႈငႄႈ ၸၢႆးသၼ်လွႆ မွၵ်ႈပီပၢႆ ၸင်ႇပွၵ်ႈမိူဝ်း)


1998 - ၸၢႆးတႃႇဢူး(ၸုမ်းၸိူင်းလႅဝ်း) ဝွၵ်ႇၸိူၼ်းႁႂ်ႈၵႂႃႇမူၼ်ႈၸႂ်ပၼ်ပွႆးသၢင်လွင်းလိူၼ် 4 တီႈဝတ်ႉပႃႇပဝ်ႈ ဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ လႄႈတင်းၼၢင်းၶမ်းၶိၼ်ႇ လႆႈၵႂႃႇႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းၸွမ်းၵၼ်တီႈၵဵင်းမႆႇ


ၼမ်ႉၵတ်ႉလၢႆးမိုဝ်းလွင်ႈပၢႆးမွၼ်းၽဵင်းၵႂၢမ်း


တႄႇတႅမ်ႈၵႂၢမ်း/ႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းၼႂ်းၶႅပ်း “လႆႈယူႇၵူၺ်း” ဢၼ်ႁွင်ႉၸွမ်းၼၢင်းမုၼ်းမိူင်း၊ ၼၢင်းၼုမ်ႇမၢဝ်းၶဝ် မိူဝ်ႈမိူဝ်ႈၵၼ် တင်းၶႅပ်း - ငိုၼ်းႁွမ် ဢၼ်ၸၢႆးၶမ်းဢွၼ်ႇ ၊ ၸၢႆးၵၢပ်ႇသႅင်၊ ၼၢင်းၼုမ်ႇမၢဝ်း၊ ၼၢင်းၼၢင်းၶဝ်ႁူမ်ႈႁွင်ႉၼၼ်ႉ။


ၽဵင်းၵႂၢမ်းဢၼ်တႅမ်ႈ/ႁွင်ႉ


တူၼ်းလမ်ႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇ (own tune) ႁင်းၵွႆး


1. ငရၢႆးလူင်ႁႃႈပၢၵ်ႇ  2. ၵမ်ႇၾႃႇတေတႅၵ်ႇ 3. ၵႆသေၵႆ  4. ၾၢႆးပၢင်ႇလၢႆႇ 5. ၼွၼ်းလပ်းလပ်း 6. ၶမ်ႈၶိုၼ်းၼႆႉ  7.ႁၵ်ႉပႅတ်ႈလၢႆ  8. သၢဝ်ၼမ်ႉၶူင်း ။


ၼႂ်းပႅတ်ႇၶႅပ်းၼႆႉ 3-4-5 ၼၼ်ႉ ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉၶိုၵ်ႉၶမ်ႇၶမ်ႇၶိုၵ်ႉၶၢႆး ၶႅမ်ႉၶိုၼ်းၶိုၼ်ၶၼ်းၶိုဝ်းယမ်တႄႉတႄႉ။

ၸဝ်ႈလုင်းသုရၽူလ်း

ပိုၼ်းတူဝ်ၵႅပ်ႈ လုင်းသုရၽူလ်း


ၸိုဝ်ႈ သုရၽူလ်း
ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ၸၢႆးၵူမ်းသႃႇ(ဢမ်ႇၼၼ်)ၸၢႆးၵုင်ႇၼ
ၸိုဝ်ႈသိုၵ်းၼႂ်းထိူၼ်ႇ သိူဝ်ၽၼ်းမၢၼ်ႈ
ပီၵိူတ်ႇ ၶရိတ်ႉသ် 1927 ၼီႈ ပီၵေႃးၸႃႇ 1289
တီႈၵိူတ်ႇ ဝၢၼ်ႈဝိုၼ်း၊ ဢိူင်ႇတႃႈၵေႃႈ(ၾင်ႇၶူင်း) ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းတုင်
ၸိုဝ်ႈပေႃႈ သၢင်ႇၶတ်းတိယ(ႁွင်ႉ)သႅင်ၶမ်းဝၢဝ်း(ၽျႃးတႃႈၵေႃႈ)
ၸိုဝ်ႈမႄႈ ၼၢင်းၸၢမ်ၶမ်း(ႁွင်ႉ)ပႃႈလၢႆးသႂ်
ပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉ 3 ၵေႃႉ
1. လုင်းသုရၽူလ်း၊ 2. ပႃႈၼၢင်းၼေႃႇ၊ 3. ပႃႈၼၢင်းယုင်ႇ
ပၢႆးပၺ်ၺႃ ဢႃယု 10 ၶူပ်ႇပဵၼ်သၢင်ႇသႃမၼဵရ်း(သႃမၼေႇ)၊ ယူႇဝတ်ႉ(ၵျွင်း)ဝၢၼ်ႈဢိင်၊ ၵျွင်းၵၢင်ၵႄး၊ ၵျွင်းၼႃးၼိူဝ်၊ ႁဵၼ်းႁူႉမေႃလိၵ်ႈတႆး။ ဝၢႆးၼၼ်ႉထႂၢၵ်ႈလူင်းဝတ်ႉၶဝ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းလိၵ်ႈမၢၼ်ႈ ပူၼ်ႉၸၼ်ႉ 4
ၼႃႈႁိူၼ်း 1960 တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းတင်းၼၢင်းၶမ်းၵႅဝ်ႈ(ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈယၢင်းလေႃး ဝဵင်းၵဵင်းတုင်)
1967 တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းမႂ်ႇႁူမ်ႈတင်းၼၢင်းၶမ်းၽူမ်း (ဢမ်ႇမီးလုၵ်ႈ)
ၵဵပ်းလဵင်ႉ ၸၢႆးၶမ်းလူႇ(ပဵၼ်လုၵ်ႈၵဵပ်းၵေႃႈ လူႉသဵင်ႈၵႂႃႇမိူဝ်ႈၽွင်းဢႃယုမၼ်းၸၢႆး 29 ပီ)


ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ


1957           -  ၽွင်းပဵၼ်ၵူၼ်းႁေႃႈၵႃး ႁွတ်ႈၽႅဝ်ၵႂႃႇၵူႈတီႈတီႈ လႆႈႁၼ်ငဝ်းလၢႆးဝၢၼ်ႈမိူင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈ၊   ထုၵ်ႇတဵၵ်းတဵင် လူၺ်ႈၼမ်ႉမိုဝ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ လႄႈၸင်ႇလႆႈလၵ်ႉလွမ်ၸွႆႈ ၸုမ်းတႆးယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ။


1960          -  ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းၸုမ်းသိုၵ်းႁၢၼ်ၸိုင်ႈတႆး (TNA) ဢၼ်ၸဝ်ႈငႃးၶမ်း ဢွၼ်ႁူဝ်။


1961        -  လုၵ်ႉၵဵင်းတုင်ၸွမ်းၸဝ်ႈငႃးၶမ်း ၶဝ်ႈမိူင်းလၢဝ်း(သမ်ႉမႅၼ်ႈၽွင်း လၢဝ်းလႅင် လၢဝ်းၶၢဝ်ၶဝ်တႅၵ်ႇၵၼ်)
လႄႈလႆႈၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇတူင်ႈၽႃႉႁၢမ်ႈ၊ ဢိူင်ႇၵဵင်းသႅၼ် (ၸိုင်ႈထႆး)။


1963           -  ၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇတီႈငဝ်ႈငုၼ်း ဝၢၼ်ႈႁူၺ်ႈၼမ်ႉၶုၼ်ႇ (ၸိုင်ႈထႆး)။


1965           -   တူၵ်းၶွၵ်ႈမိူင်းထႆး 2 ပီ။


1967           -   ပဵၼ်ၾၢႆႇၵပ်းသိုပ်ႇၸဝ်ႈၼႃႈတီႈထႆး။


1968           -   ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ၵႄႈလိတ်ႈ မိူင်းမႃႉ မိူင်းလႃး (ယိုဝ်းၵၼ်)။


1969-70      -   ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၵေႃၵမ်ၵၢၼ်ငဝ်ႈငုၼ်း ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇလႄႈၵပ်းသိုပ်ႇမိူင်းလၢဝ်း(ဝၢႆးၸဝ်ႈငႃးၶမ်းသဵင်ႈမုၼ်)။


1971        -  ၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇၸွမ်းၸဝ်ႈၶုၼ်မိၼ်ႉ(မိူင်းလႃး)သေပဵၼ်ၾၢႆႇသူၼ်းတုမ်(ၼႂ်းၸုမ်းၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈ)။

                   
1977/1/16   -  ၵိုတ်းပေႃးယင်ႉၵၢၼ်လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉသေ ၶဝ်ႈလႅင်း တီႈဝဵင်းမိူင်းယၢင်း ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းတုင်ႁူမ်ႈတူင်ႉၼိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်ၾိင်ႈငႄႈလိၵ်ႈလၢႆးၸွမ်းၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးၾိင်ႈငႄႈတႆးၵဵင်းတုင်။


1989        - ၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃႇတီႇငဝ်ႈငုၼ်းၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး(ႁူဝ်သိူဝ်) ႁိုဝ် (SNLD) လႆႈႁပ်ႉတၼ်းႁဵင်း ပဵၼ်ၽူႈသူၼ်းတုမ် တီႈၵဵင်းတုင် ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း။


2012/08/26 -  ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ပႃႇတီႇငဝ်ႈငုၼ်းၻီႊမွၵ်ႉၶရေႊသီႊၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး(ႁူဝ်သိူဝ်) ႁိုဝ် (SNLD)တီႈၵဵင်းတုင် ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း


2016/07/06 - ၽွင်းယၢမ်းၵၢင်ၼႂ် 05.25 မူင်းသဵင်ႈၵမ်သုတ်းမုၼ်လပ်ႉလွႆငိုၼ်းလွႆၶမ်းၵႂႃႇ ၽွင်းဢႃႇယုလႆႈ 89 ပီ

ပိုၼ်းၵႅပ်ႈၸဝ်ႈၸၢမ်ႇမႂ်ႇ


ၸိုဝ်ႈ - ၸၢမ်ႇမႂ်ႇ
ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ - ၸၢႆးၸၢမ်ႇၺုၼ်ႉ
ၸိုဝ်ႈတၢင်ႇဢၼ် - ၸၢႆးၶိူဝ်းတႆး၊ သိူဝ်ယဵပ်ႇမိူင်း
ဢႃႇယု - 64
ပီၵိူတ်ႇ - ၵေႃးၸႃႇၸႃႇ 1302 ၼီႈ လိူၼ် 10 မႂ်ႇ2 ၶမ်ႈ၊ ဝၼ်းဢင်းၵၢၼ်း
တီႈၵိူတ်ႇ - ဝၢၼ်ႈပၢင်လူင်၊ ဢိူင်ႇပၢင်လူင်၊ ၸႄႈဝဵင်းဝၢၼ်ႈၸၢမ်၊ မိူင်းၼမ်ႉသၼ်ႇ
ပေႃႈမႄႈ - လုင်းလွႆၸိုၼ်ႈ၊ ပႃႈၸိင်ႇၺုၼ်ႉ
ၼႃႈၵၢၼ်ပေႃႈမႄႈ - ႁႆႈ၊ ၼႃး၊ သူၼ်၊ လဵင်ႉလူ
ပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉ - မီး 5 ၵေႃႉ၊ ပဵၼၵေႃႉတီႈ 1 (တၢင်ႇၵေႃႉလူႉၶွႆႈသဵင်ႈယဝ်ႉ)
ၼမ်ႉၵတ်ႉ/ၸၼ်ႉလိၵ်ႈ - လိၵ်ႈတႆး/မၢၼ်ႈ (ႁူႉမေႃ ဢၢၼ်ႇ/တႅမ်ႈ)
တၢင်းမေႃၵၢၼ်ငၢၼ်းယၢမ်ႈႁဵတ်းမႃး- ႁဵတ်းၼႃး၊ ႁဵတ်းသိုၵ်း
ၼႃႈႁိူၼ်း         - ၼၢင်းယိင်းၼုမ်ႇ (ပဵၼ်ၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်မိူဝ်ႈ 1965 တီႈဢိူင်ႇမိူင်းမေႃႇ၊ ၸႄႈဝဵင်း ၼမ်ႉတူႈ-ပၢင်ႁႆး) ပဵၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းထၢမ်၊ ဢိူင်ႇမိူင်းထၢမ်၊ မိူင်းသႅၼ်ဝီ
လုၵ်ႈလၢင်း         - 7 ၵေႃႉၸၢႆး 3 ယိင်း 4 [1. ၸၢႆးၸၢမ်ၼုမ်ႇ 2.ၼၢင်းၸၢမ်ထူၺ်း 3. ၸၢႆးၸၢမ်ႇလႅင်း 4. ၸၢႆးၵျေႃႇမိူင်း 5. ၼၢင်းၸၢမ်တွင်း 6. ၼၢင်းသႅင်တႆး 7.ၼၢင်းလိုၼ်းႁွမ်]
တီႈယူႇ         - ဝၢၼ်ႈၶႃးႁၢၼ်၊ ဢိူင်ႇႁူၺ်ႈၽႃ၊ ၸႄႈဝဵင်းမႄႈႁွင်ႈသွၼ် တႄႈတွၼ်ႈ မႄႈႁွင်ႈသွၼ် လႄႈႁူဝ်မိူင်း
ၵၢၼ်ငၢၼ်းတၼ်းႁဵင်းလိုၼ်းလင်- ပဵၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းၶိုၼ်း/ပဵၼ်တီႈၵိူဝ်းၵုမ်ပၼ်ၶွမ်ႊပၼီႊ SSS ၶွင်မႁႃႇၵျႃႇ။


ၶၢဝ်းတၢင်းၸူဝ်ႈပၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ


1960 - ၶဝ်ႈႁဵတ်းသိုၵ်းတီႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းပၢၼ်းဢွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈဝဵင်းမႂ်ႇ၊ ဢိူင်ႇဝဵင်းမႂ်ႇ၊ မိူင်းၼမ်ႉသၼ်ႇ မိူဝ်ႈ 21 မေႊ(ဝၼ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ) ၼႂ်းၸုမ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ပွတ်းႁွင်ႇ။


1961 - လႆႈၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် ႁူဝ်ႁၢၼ် (1 မၢႆ)


1962 - လႆႈၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသိုၵ်းပဵၼ်ႁူဝ်သိုၵ်း (2 မၢႆ)


1963 - လႆႈၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် ႁူဝ်သိုၵ်းလူင် (3 မၢႆ) သေယူႇၼႂ်းတပ်ႉထႅဝ်/တပ်ႉမူႇၼႂ်း ၵၢပ်ႈပၢၼ် SSIA (တပ်ႉသိုၵ်းလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး)


1964 - လႆႈၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသိုၵ်းၶၢမ်ႈၸၼ်ႉၵႅမ်ၶုၼ်ႁၢၼ်သေပဵၼ်ၶုၼ်ႁၢၼ်။ ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉမူႇ 3 ၼႂ်း တပ်ႉၵွင် 4 ဢၼ်ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၸၢမ်ႇမိူင်းပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၵွင်။ လႆလူင်းၵႂႃႇမိူင်းထႆးၸွမ်း ၸဝ်ႈ ႁၢၼ်ၸၢမ်ႇမိူင်း ၼႃႈတေၵေႃႇတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA တီႈမိူင်းၾၢင်မိူဝ်ႈ ဝၼ်းတီႈ 24/04/1964။ ၼႂ်းႁၢင်ပီၼၼ်ႉ ပေႃးလႆႈၶိုၼ်ႈမႃးၶိုၼ်းပွတ်းႁွင်ႇၵေႃႈလႆႈၶိုၼ်ႈ ၸၼ်ႉသိုၵ်း ပဵၼ်ၶုၼ်သိုၵ်း - ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉမုၵ်ႉ 1 ၼႂ်းတပ်ႉၵွင် 4 ပွတ်းမိူင်းမေႃႇ။


1965 - ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၶုၼ်သိုၵ်းလူင်တီႈပွတ်းမိူင်းမေႃႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ သိုပ်ႇယိပ်းတပ်ႉမုၵ်ႉသေ ၸွႆႈၵၢၼ် ငဝ်ႈတပ်ႉၵွင် (ပဵၼ်ၽူႈၸွႆႈ ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၵွင် 4) မိူဝ်ႈၽွင်းတိုၵ်းၵၼ်တင်းၸဝ်ႈၵၢင်းယွႆး ပွတ်းၼမ်ႉၶမ်း ထုင်ႉမၢဝ်း၊ ထိုင်တီႈၸုမ်းၵၢင်းယွႆး လႆႈၶဝ်ႈၸူး ပႃႊတီႊၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉ မၢၼ်ႈ(ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈတႆးတေႃႇ တႆး တိုၵ်းၵၼ် ပိူၼ်ႈၸၼ်ဢဝ်ပဵၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်းပိူၼ်ႈ)။


1969 - လုၵ်ႉပွၵ်ႉထုင်ႉမၢဝ်းလူင်းမႃးတူင်ႉၼိုင်ၼႂ်းတူင်ႇတၢင်ႇ မိူင်းၶိူဝ်း၊ မိူင်းတုင်၊ မိူင်းလႃ တေႃႇထိုင် မိူင်းသွင် ၼွင်တဝ်း မိူဝ်ႈၽွင်းပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၵွင် 105 ၼႂ်း SSA ။


1971 - ပေႃးတင်ႈပႃႊတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး (SSPP) ယဝ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈပႃႇတီႇတဵမ်တူဝ်သေလူင်း ပွတ်းၸၢၼ်း။


1972 - ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၵွင် 16 ၼႂ်းသၢႆသိုၵ်းမႂ်ႇသသုင် SSA သေလူင်းၵႂႃႇတိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ တင်း တပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ (ၸိုင်ႈတႆး) SURA ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်မိူင်းပၼ်ႇ ႁိုင် 7-8 လိူၼ်။ (ၵႂၢႆးတေႃးၵၼ်သၢင်ႈတႄးၼႃး - ပိူၼ်ႈသႅၵ်ႇလႅၵ်ႇမႃး လႆႈၼမ်ႉတွၼ်းၵႄႈၵၢင်) ၼႂ်းႁၢင်ပီ ၶိုၼ်ႈယိပ်းတပ်ႉၵွင် 16 ၶိုၼ်ႈမိူဝ်းပွတ်းႁွင်ႇ၊ ၵႂႃႇပၵ်းသဝ်းတူင်ႉၼိုင် ၼႂ်းတူင်ႇ တၢင်ႇလွႆၶိူဝ်း မိူင်းၶိူဝ်း၊ မိူင်းတုင်၊ မိူင်းလႃ တေႃႇထိုင်ပွတ်းဝၢၼ်ႈၸၢမ်မိူင်းမု။


1973 - ၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသိုၵ်းပဵၼ်ၸၼ်ႉၸဝ်ႈႁၢၼ်၊ ယိပ်းတပ်ႉႁူမ်ႇလူမ်ႈငဝ်ႈငုၼ်းပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း (တီႈ လုမ်းငဝ်ႈငုၼ်းပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း) မိူဝ်ႈၽွၼ်း SSA တႄႇပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ်တင်းပႃႇတီႇ ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ မၢၼ်ႈ CPB။


1975 - ဝၢႆးသေငဝ်ႈငုၼ်းပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း SSA (ပွတ်းႁွင်ႇ) ၶိုၼ်းၶွတ်ႇၽွတ်ႈပူၵ်းတင်ႈ 4 တပ်ႉၸုမ်း။         [တပ်ႉၸုမ်း 1 ၸဝ်ႈသိုၵ်းသိူဝ်ၼုမ်ႇ  မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇတွၼ်ႈတႂ်ႈ - ဢၼ်မီးတပ်ႉၵွင် 11,12။ တပ်ႉၸုမ်း 2 ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၸၢမမႂ်ႇ ဢၼ်မီးတပ်ႉၵွင် 10,16,449 ပွတ်းၸၢၼ်း/ တပ်ႉၸုမ်း 3 ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၶုၼ်ၽူင်း - ၶသလ ၸၢႆးလဵၵ်ႉ မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇတွၼ်ႈၼိူဝ် - ဢၼ်မီးတပ်ႉၵွင် 24, 25,816/ တပ်ႉၸုမ်း 7 ၸဝ်ႈသိုၵ်းၼေႃႇမိူင်းလူင် - ၵုၼ်ပၢင်ၵုၼ်ၶူင်း - ပႅတ်ႇၵၢင်ႉ ဢၼ်မီးတပ်ႉၵွင် 4] ယဝ်ႉၵေႃႈ  လႆႈလူင်းပွတ်းၸၢၼ်း မိူဝ်ႈႁၢင်ပီ။ [မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈပီ ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႇတီႇၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း၊ ၸဝ်ႈဢုမ်ႈမိူင်းၶဝ် လႆႈထုၵ်ႇပူတ်းထွၼ်သေ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၢႆ (ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ ယွင်ႁူၺ်ႈ)၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၸိုင်ႈ ၊ ၸဝ်ႈင်းရၢႆး ၶဝ်ထွၼ်တူဝ်ဢွၵ်ႇ]


1977 - ၸွမ်းၼင်ၶေႃႈၸီႉသင်ႇသေ လႆႈၶိုၼ်ႈၵႂႃႇပၢင်သၢင်း။ ဢိင်ၼိူဝ် SSPP/SSA ပဵၼ်ဢူၺ်းလီ CPB လႄႈလႆႈၶဝ်ႈၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းမိူင်းၶႄႇ ၸွမ်းၵူၼ်းလူင်လၢႆလၢႆၵေႃႉ။ ႁွတ်ႈထိုင်ဝဵင်း ၶုၼ်းမိင် ၊ သိုဝ်းမဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ (ၼႂ်းပီၼၼ်ႉ CPB တုၵ်းယွၼ်းတႃႇဢွၼ်ႁူဝ် SSPP လုမ်းလုမ်းသေ ၸဝ်ႈသိုၵ်းၸၢမ်ႇမိူင်းဢွၼ်ႁူဝ်တွပ်ႇထဵင်တွပ်ႇထဵင်ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ၼႅတ်ႈငၢၵ်ႈ ဢွၵ်ႇ ပၢင်သၢင်းမႃးတၢင်း တူၵ်းၶူင်း)။


1978 - လုၵ်ႉပၢင်သၢင်းဢွၵ်ႇၶၢမ်ႈၶူင်းယဝ်ႉဢမ်ႇႁိုင်ၵေႃႈ လူင်းမႃးပွတ်းၵၢင်ပွတ်းၸၢၼ်း။ လႆႈၶိုၼ်ႈ ပဵၼ်ၸၼ်ႉၸဝ်ႈသိုၵ်း။ [မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈပီ ၸဝ်ႈသိုၵ်းၸၢမ်ႇမိူင်း ၸဝ်ႈသိုၵ်းပၢၼ်းဢွင်ႇ ၶဝ်ႁၢႆလၢႆ ၵႂႃႇၼႂ်းမိူင်းထႆး -ဢၼ်ႁူႉဝၢႆးလင်မႃးဝႃႈပဵၼ်ၼမ်ႉမိုဝ်းၶုၼ်သႃႇ၊ ၾႃႉလင်ၶဝ် ႁႅမ်ပႅတ်ႈ တၢင်း လႅၼ်လိၼ်]။


1981 - လႆႈႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉငဝ်ႈသိုၵ်း SSA ပွတ်းၸၢၼ်း ပွတ်းမိူင်းၼၢႆး ၵဵင်းတွင်း မိူင်းပၼ်ႇ မွၵ်ႇမႆႇ လၢင်းၶိူဝ်း ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ။ [ၸဝ်ႈၸၢႆးလဵၵ်ႉပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ NDF သၢႆသိုၵ်းပွတ်းႁွင်ႇ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၼုမ်ႇ ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉ ငဝ်ႈသိုၵ်း ပွတ်းႁွင်ႇ။]


1983 - ၵိူဝ်းၵုမ်ႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ်တင်းၸဝ်ႈၵမ်ႉၶိူဝ်း ၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မိူင်းၶဝ်သေ တၢင်တူဝ်တပ်ႉငဝ်ႈသိုၵ်း ပွတ်းၸၢၼ်း SSA တႄႇၵပ်းသိုပ်ႇ SURA ၽွင်းၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ယိုၼ်းမိုဝ်း လွင်ႈ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ။


1984 - ဢွၼ်ႁူဝ် SSA ပွတ်းၸၢၼ်း ၶဝ်ႈၸူးၶွၼ်ႈႁႅင်းၵၼ်တင်း SURA သေ ႁူမ်ႈႁွမ်းၵေႃႇတင်ႈ  ၶွင်ႇသီႇၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ TRC / တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ TRA တီႈငဝ်ႈၸိုင်ႈမႂ်ႇ သုင် မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 01/04/1984၊ ပဵၼ်ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ TRC။


1985      -      ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၸုမ်းတၢင်တူဝ် TRC။ TRA ဢၼ်ပႃးၸဝ်ႈၵၼ်းၸဵတ်း ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မိူင်း၊ ၸဝ်ႈၸေႃး  ၺုၼ်ႉ ၊ ၸၢႆးၵၢၼ်းယွတ်ႈၶဝ်သေ  ၵႂႃႇႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇၵုမ်ၶုၼ်သႃႇ - ၶုၼ်သႅင်ၶဝ် ၸုမ်း SUA  ပွတ်းၼမ်ႉၵတ်း/တၢၵ်ႇလႅတ်ႇ ႁိမ်းလႅၼ်လိၼ်ထႆး - [တေႃႇၼႃႈမႄႈလႃးၼႃး သူပ်းပွင်ႇ မိူင်းပၢႆး ]။ ၼႂ်းၵၢင်ပီမွၵ်ႈလိူၼ် July ၼၼ်ႉ SUA ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ TRC သေမႄးလႅၵ်ႈလၢႆၸိုဝ်ႈပဵၼ် မႃး SSRC/SSA/


1986 - တီႈငဝ်ႈၸို်င်ႈမႂ်ႇသုင်လႄႈႁူဝ်မိူင်း ယင်းတိုၵ်ႉၸႂ်ႉတိုဝ်းၸိုဝ်ႈသဵင် ၸုမ်ႈတွၵ်ႇ တႅမ်ႈလၢတ်ႈ ဢဝ်ၸိုဝ်ႈ SSRC။ SSA သေတႃႉ ယူႇတီႈၸၢင်းသူၶျိူၼ် (ၾႃႉလင်) သမ်ႉယူႇတီႈလွႆလၢင်း သေ လႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် MTA ပႅတ်ႈလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ  ၵႃႈလႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၸွမ်း။ ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ ၵေႃႈ လႆႈလုၵ်ႉမႂ်ႇသုင်ၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇႁူဝ်မိူင်း ၊ တီႈပွၵ်ႉဝၢၼ်ႈမၢၵ်ႇလၢင်း။
1987-95 - ပဵၼ်ၸဝ်ႈသိုၵ်းၽၵ်းၵိူဝ်ၼဵပ်းၸွၵ်ႉယၢင်ႈၶႃႇ-ပႃးတင်းၸဝ်ႈသိူဝ်ယဵၼ်း (ဢၼ်သဵင်မုၼ်ယၢၵ်ႈၽၢၼ်တီႈႁူဝ်မိူင်း ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇ ဝၢင်းၶိူင်ႈ) ပႅတ်ႈၶၢဝ်းတၢင်း 7-8 ပီပၢႆ။


(ၽွင်း 1988-95 မီးပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၶုၼ်သႃႇလႆႈငိၼ်းၵႂၢမ်းၵူၼ်းလူင်ၵဝ်ႇ  ဝၢၼ်ႈမၢၵ်ႇလၢင်းၶဝ် ၶၢင်းပွင်ႉဝႃႈ လႆႈထုၵ်ႇၼဵပ်းၸွၵ်ႉယၢင်ႈၶႃႇၼႆၼၼ်ႉလႄႈၸႂ်လမ်ယဝ်ႉသေၶိုၼ်းၵႂႃႇဝွၼ်းႁုမ်း ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇမႂ်ႇ ၸဝ်ႈသိူဝ်ယဵၼ်းၶဝ် - "ဢမ်ႇၸႂ်ႈယၢင်ႈၶႃႇၼေႃႈ၊ ႁဝ်းၵႂႃႇၵိၼ်ၶဝ်ႈဝၼ်းၸွမ်း ၵၼ် တီႈယၼ်ႇၵုင်ႇ၊ ၵႂႃႇဢဝ်မႄႈမၢၼ်ႈလဝ်းလဝ်းၵႂႃႈ" ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။


1996 - ပႃးတင်းၸဝ်ႈၼေႃႈမိူင်းၶွၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မိူင်းၶဝ်သေ ၵႃႈလႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃးၼႂ်းပၢင်ဝၢင်းၶိူင်ႈ ၸွမ်းၶုၼ်သႃႇ ၾႃႉလင်ၶဝ်တီႈႁူဝ်မိူင်း မိူဝ်ႈ 07/01/1996၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶၢႆႉမႃးယူႇ ၶႃးႁၢၼ်သေ ၶိုၼ်ႈၶိုၼ်ႈလူင်းလူင်း။ တႄႇၼၼ်ႉမႃးၵေႃႈ ႁဵတ်းပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းထမ်းမၻႃး ႁဵတ်းၼႃး ၶိုၼ်ႈလွင်ႈၵႂႃႇမႃး လိုၼ်း သုတ်း လူၺ်ႈပၢႆးယူႇလီသေၶိုၼ်ႈလူင်းၵႂႃႇမႃးယူတ်းယႃတူဝ်တီႈၵဵင်းမႆႇ


2004 ထိုင်မႃး 30/07/2004 ၵေႃႈလႆႈသဵင်ႈမုၼ်တီႈႁိူၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈ ဝၢၼ်ႈၶႃးႁၢၼ် ဝဵင်းမႄႈႁွင်ႈ သွၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈမႄႈႁွင်ႈသွၼ် ၼႂ်းၸိုင်ႈထႆး။

ၸိုဝ်ႈ ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ ယွင်ႈႁူၺ်ႈ
တၢင်ႇၸိုဝ်ႈ ၸဝ်ႈသိူဝ်လိူၼ်ၾႃႉ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၢႆႇ၊ ၶုၼ်လုမ်ႈၾႃႉ
Eugene Thaike
ပေႃႈမႄႈ ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ယွင်ႁူၺ်ႈ၊ ၸဝ်ႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း(လုၵ်ႈသၢဝ်ၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁူင်း)
ၵိူတ်ႇ 26/04/1939
တီႈၵိူတ်ႇ ၼႂ်းႁေႃလူင် ယွင်ႁူၺ်ႈ
ပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ (ၸဝ်ႈသိူဝ်)
ၸဝ်ႈသိူဝ်လုမ်ႈၾႃႉ (ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ)
ၸဝ်ႈယိင်းသီႇတႃႇ 04/02/1942
ၸဝ်ႈသိူဝ်ႇႁူမ်ႇၾႃႉ (ၸဝ်ႈမီ) သဵင်ႈၵမ်ယဝ်ႉ
ၸဝ်ႈသိူဝ်ႁၢၼ်ၾႃႉ (ၸဝ်ႈႁၢၼ်)
ၸဝ်းယိင်းရတၼႃႇသႅင်လိုၼ်း(ၸဝ်ႈလိုၼ်း)
ပၢႆးပၺ်ၺႃ B.A (Hons) ပၢႆးပိုၼ်း-ဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၸၼ်ႉၸွမ်(တႃႈၵုင်ႈ)
M.A လႄႈPh.D. ပၢႆးၵၢၼ်မိူင်းၸၼ်ႉၸွမ် British Columbia, Canada
ၼႃႈႁိူၼ်း ၼၢင်းၼုၼုမျိၼ်ႉ (ၵဵင်းတုင်)
မီးလုၵ်ႈသွင်ၵေႃႉ 1. ၸဝ်ႈဢုင်းၾႃႉ ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇၾၢႆႇတႅမ်ႈႁၢင်ႈ
2. ၸဝ်ႈယိင်းဢွၼ်းၵျၼႃး
သဵင်ႈၵမ် 24/07/2004


လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ


1958 တႄႇတူင်ႉၼိုင်လွင်ႈၵၢၼ်မိူင်း၊ ပဵၼ်ပီဢၼ်ၸဝ်ႈၼွႆႉ ပူၵ်းတင်ႈၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်


1961 ဢွၼ်ႁူဝ်ပူၵ်းတင်ႈ တႅဝ်းႁူမ်ႈလုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း (National Students United Front)
တီႈၸၼ်ႉၸွမ် (တႃႈၵုင်ႈ)


1963 ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး (SSIA)


1964 ပဵၼ်ၽူႈပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း တပ်ႉၸုမ်းမၢႆၼိုင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (ၸဝ်ႈသိူဝ်လဵၼ်းပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉသိုၵ်း)


1966 ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းလုမ်းငဝ်ႈငုၼ်းတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး၊ ၵေႃႉၵေႃႇတင်ႈၶွမ်ႊမိတီႊ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႇၸိုင်ႈတႆး


1968 ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉတိူင်းမၢႆၼိုင်ႈ၊ ၾၢႆႇတႂ်ႈမီးတပ်ႉၸုမ်း (1) လႄႈတပ်ႉၸုမ်း (4)


1971 ႁူမ်ႈၵေႃႇတင်ႈပႃႇတီႇမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး (SSPP)


1972 ႁူမ်ႈၶပ်ႉၶိုင်တႃႇ ၸုမ်းၶၢဝ်ႇဢိင်းၵလဵတ်ႈ  ၶဝ်ႈမိူင်းတႆးသေထၢႆႇငဝ်းတူင်ႈလွင်ႈၵၢၼ်မိူင်းလႄႈပၼ်ႁႃ ယႃႈမဝ်းၵမ်ၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ငဝ်းတူင်ႉလွင်ႈၼႆႉလႆႈႁပ်ႉရၢင်ႊဝလ်ႊလႄႈၸိုဝ်ႈယႂ်ႇလိုဝ်းလင်ၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉ။


1975 တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးၾၢႆႇတႂ်ႈၸဝ်ႈသိုၵ်းၸၢမ်ႇမိူင်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ ႁိူင်ႈၵိူင်းၾၢႆႇပႃႊတီႊ ၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ (CPB)


1976 တပ်ႉသိုၵ်းတုၵ်းယွၼ်းမႃး ႁႂ်ႈလိုဝ်ႈၵိုတ်းယႃတူဝ်။


1984 တႅမ်ႈပပ်ႉ The Shan of Burma ပဵၼ်ၽူႈပွင်ၵၢၼ်ၵေႃႉၼိုင်ႈ ၼႂ်းၶူင်းၵၢၼ်ႁႃတၢင်းၸမ်ၸႂ်ၵၼ် ၶိုၼ်း ၼႂ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ (National Reconciliation Program) ပုၼ်ႈတႃႇမီးမႃး လွင်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် သၢမ်ၾၢႆႇ(တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ- ၾၢႆႇၻီးမူဝ်ႊၶရေႊသီႊမၢၼ်ႈလႄႈၾၢႆႇၸၢဝ်းၶိူဝ်း)။


ၶေႃႈၵႂၢမ်းၸဝ်ႈဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် ဢဵၼ်ႁႅင်းၼႆႉ ၵႆႉၸၢင်ႈပေႉတြႃး၊ ၵူၺ်းၵႃႈဢမ်ႇလီလူင်လိုမ်းဝႃႈ ဢဵၼ်ႁႅင်းၼႆႉ မိူၼ် လွင်ႈမၢၵ်ႈတၢင်းမီးယဝ်ႉ ဢမ်ႇမၼ်ႈဢမ်ႇၵိုမ်းၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ၶဵၼ်ႇသၢင်ႈပၼ်ႁႃဢွၵ်ႇမႃးထႅင်ႈလိူဝ်ၵဝ်ႇၵဝ်ႇတႃႇသေႇ။ ၵွပ်ႈဝႃႈ လွင်ႈပိုင်ႈဢိင်ၸ်ႂယႂ်ႇဢဵၼ်ႁႅင်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈပၢၵ်ႈဢွၵ်ႇပႅတ်ႈပၢႆးႁူႉပၢႆးပၺ်ၺႃၼၼ်ႉလႄႈ လၢႆးၼူၵ်ႇ တိုဝ်တၼ် ၼင်ႇၼႆၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢွၼ်ၽႅဝ်တီႈၽႅဝ်တၢင်းလႆႈ။

ပိုၼ်းၵႅပ်ႈၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၽူႈၼမ်း တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၾိၼ်ႉ(ၸိုင်ႈတႆး)


ၸိုဝ်ႈ "ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း" ဢမ်ႇၼၼ် "ၸဝ်မူဝ်ႁိူင်း"
ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ  ၸၢႆးၶိူင်ႇ
ပေႃႈမႄႈ           လုင်းၸႃႇၵႃႇထူဝ်ႉ ႁွ ပႃႈၶျုင်ႇ
ၵိူတ်ႇ   20/06/1926 ဝၼ်းတိတ်ႉ
တီႈၵိူတ်ႇ           ဝၢၼ်ႈထေၼႃႉ ဢိူင်ႇလၢႆႈသၢၵ်ႇၸႄႈဝဵင်းႁူဝ်ပူင်း ၸႄႈတွၼ်ႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး(ယၢမ်းလဵ                                     ဝ်)ပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ  ၵူႈပွၵ်ႈ ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈဢိူင်ႇမိူင်းဢၼ်ပႃးၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းယွင်ႁူၺ်ႈ
ပီႈၼွင်ႉ           မီးပီႈဢွၵ်ႇၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉၵၼ် 12 ၵေႃႉ၊ ပဵၼ်ၵေႃႉတီႈ 3
ပၢႆးပၺ်ၺႃ  မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉလႆႈၶိုၼ်ႈဝတ်ႉသေၼုင်ႈသၢင်ႇႁဵၼ်းဢဝ်လိၵ်ႈလၢႆးတီႈ ၵွင်းမၢၵ်ႇလၢင်း ၼႂ်းဢိူင်ႇလၢႆး                           သၢၵ်ႇမေႃတႅမ်ႈ မေႃလူဢၢၼ်ႇ လိၵ်ႈတႆး/ ပဢူဝ်း/ မၢၼ်ႈ လီငၢမ်း။
ၼႃႈႁိူၼ်း  1. မႄႈထဝ်ႈယႃႇ
                 မီးလုၵ်ႈႁူမ်ႈၵၼ်- (1) ၼၢင်းမၢတ်ႈ (2)ၼၢင်းဢိင်ႇ (3)ၸၢႆးမီ (4) ၸၢႆးသိူဝ် (5) ၸၢႆးၸၢင်ႉ                               (6) ၸၢႆးႁဵၼ်   (7) ၸၢႆးသိူဝ်ထႆး (8) ၼၢင်းၼေႃႇ (9) ၼၢင်းမျႃႉ (10) ၼၢင်းဝႅဝ် (11) ၸၢႆးပႃႇ                             လၢႆး
       2. မႄႈထဝ်ႈမၢၼ်ႈ
               မီးလုၵ်ႈလၢင်းႁူမ်ႈၵၼ်- (1) ၸၢႆးၵွၼ်းၶမ်း (လုၵ်ႈၸပ်းမႄႈ) (2) ၼၢင်းၸိင်ႇဢွင်ႇ (3) ၼၢင်း                            ပီၸဵဝ်း

ပၢၼ်သိုၵ်းလုမ်ႈၾႃႉပွၵ်ႈသွင်


ၽွင်းၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းပဵၼ်မၢဝ်ႇႁၢႆးလိူဝ်လိူဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈၶဝ်ႈပႃးႁွမ်းမိုဝ်းၼႂ်းတပ်ႉလူင်းၸွင်ႈ ဢမေႊရိၵၼ်ႊ (101st. Airbone Division) သေၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းတေႃႇသူႈၵျပၼ်ႊမႃး။


  ၶၢဝ်းတၢင်းၸူဝ်ႈပၢၼ် လႄႈၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ


* ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈလုၵ်ႈပူႇႁဵင်လၢႆးသၢၵ်ႇ ပီႈၶုၼ်သၢင်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်တႆးၵေႃႉတၢင်းႁူႉယႂ်ႇၵေႃႈၸႂ်ႈ၊ ပဵၼ်ၶူးဝႃး ဢႃးၸၢၼ်ၵေႃႈၸႂ်ႈ၊ ပဵၼ်ပီႈဢၢႆႈမေး (မႄႈထဝ်ႈယႃႇ) ၵေႃႈၸႂ်ႈ။


* ၸွမ်းၼင်ႇတူဝ်ထူပ်းတႃႁၼ် ဢၼ်လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်မိူင်းမႃး ပဵၼ်ပွတ်းပဵၼ်တွၼ်ႈလႄႈလႆႈႁူႉႁၼ် မႃးဝႃႈ-ဝၢႆးသိုၵ်းလူၵ်ႈ(လုမ်ႈၾႃႉ)ပွၵ်ႈသွင်ၼႆႉ ၵၢၼ်မိူင်းၼႂ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးၼမ်သေၶုၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၶဝ်ၵေႃႈ  ပၼ်ၵတိဝႆႉဝႃႈ တေပၼ်ၵွၼ်းၶေႃတီႈမိူင်းၸိူဝ်းဢၼ်  ၸွႆႈတိုၵ်းၵျပၼ်ႊ။


* ပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင်ပွၵ်ႈသွင် (လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ 1947) ၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁူႉဝႃႈ-မိူင်းတႆးပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ႁင်းၶေႃ ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈၸွမ်းၵူတ်းမၢႆ။


* ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ပၢႆးမိူင်းမၢၼ်ႈၶဝ်သူၼ်းသေႃႇၵဝ်းလႅၼ်ပၼ်ႁႅင်းၸုမ်း ရပလ ႁႂ်ႈ ရပလ ၶဝ် တင်းၸဝ်ႈၾႃႉ တႅၵ်ႇယၢႆႈ ၵၼ် ၊ ပႃးၵၼ်လူႉလႅဝ်။


*     ၸုမ်းမၢၼ်ႈၶဝ်သူၼ်းၾႆးယွၵ်ႈမွၼ်ပၼ်ႁႅင်းပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းၶိူဝ်းပဢူဝ်းၶဝ်သၢၼ်ၶတ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸဝ်ႈၾႃႉသေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းပဵၼ်သိုၵ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းမႃး ပီ 1952 ၼၼ်ႉ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ CPB ၶဝ် တမ်းဝၢင်းဝႆႉ ပိူင်ၵၢၼ်(လၵ်းၼမ်း) သၢၼ်ၶတ်း လွၵ်းပိူင်ၸဝ်ႈၶွင်တီႈလိၼ် ပတေႇသရိတ်ႉ သၢၼ်ၶတ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၽသပလ လႄႈသၢၼ်ၶတ်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း လႆႈၶဝ်ႈပႃးႁၢပ်ႇၵိုတ်ႉၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၼႂ်းတီႈၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈ CPB (ၼႃႈတီႈ တွၼ်ႈလိၼ်မိူင်းတႆး ပွတ်းၵၢင် ပွတ်းၸၢၼ်း) မႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈ ယွၼ်ႉဝႃႈမၼ်းၸဝ်ႈဢမ်ႇယုမ်ႇယမ်ႁၢပ်ႉဢဝ်လႆႈ ဝႃႇတ သဵၼ်ႈတၢင်း CPB ၶဝ်လႄႈဢမ်ႇဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းပႃးတီႊၶဝ်မႃး။


ၽွင်းၼၼ်ႉ သမ်ႉဝႃႈၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃႇတီႇ CPB သေတႃႉၵေႃႈ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈလၢႆးတိုၵ်းသိုၵ်းမၼ်း ၸိုဝ်ႈယႂ်ႇၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ပေႉပိူၼ်ႈၵမ်ႈၼမ်လႄႈ-လႆႈၶိုၼ်ႈပဵၼ်မႃးၽူႈၸတ်းၵၢၼ်သိုၵ်း ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈ ပွတ်းၵၢင် မိူင်းတႆး။ မၼ်း ၸဝ်ႈၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းမိူင်း၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမႃးၼႂ်း CPB ၶၢဝ်းတၢင်း 4-5 ပီသေယဝ်ႉ ၽိူဝ်ႇထိုင် 12/06/1959 မႃးၵေႃႈ လႆႈၵွင်လင်ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉပႅတ်ႈ CPB။ လွင်ႈဢၼ်လႆႈသၢၼ်ၶတ်း လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ  CPB မႃးၼၼ်ႉ- ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ CPB ၶဝ် မႃးတမ်းလွၵ်းပိူင်ၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်လၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ တီႈလိၼ် (Agrarian Revolution) သေ မႃးၸၵ်းၽႃႇၸႅၵ်ႇထႅၵ်ႇၽႄပႅတ်ႈထၢၼ်ႈၵူၼ်း ၸဝ်ႈၶွင်တီႈလိၼ် လႄႈၵူၼ်းၽၢၼ်တီႈလိၼ် မိူင်းတႆးႁဝ်း။ မႃးႁဵတ်းႁႂ်ႈမိူင်းတႆးႁဝ်း ဢၼ်ထုၵ်ႇလႆႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၶွၼ်ႈႁႅင်းၵၼ် တိုၵ်းဢဝ် သုၼ်ႇလႆႈ သုၼ်ႇပဵၼ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၼၼ်ႉ တႅၵ်ႇယၢႆႈၽၢတ်ႇၽႄပႅင်းၸင်းၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။


ဝၢႆးၼၼ်ႉသွင်ပီၸမ်ၸမ် - ၽိူဝ်ႇထိုင်မႃး 1958 လိူၼ်မေႊ 21 ဝၼ်း၊ မိူဝ်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၼွႆႉ (ႁွင်ႉ) ၸေႃးယၼ်တ  ဢွၼ်ႁူဝ်သူၼ်းတုမ် ပူၵ်းတင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး ဢွၵ်ႇမႃးယဝ်ႉ သေလၢႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးယဝ်ႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းလႆႈၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၸုမ်း ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်။


မိူဝ်ႈၽွင်းႁၢပ်ႇၵိုတ်ႉၼႃႈၵၢၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်းယူႇၼႂ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ၼၼ်ႉ - လႆႈတိူဝ်ႉဝၢတ်ႇ ၸဵပ်းၼႂ်းပၢင်တိုၵ်းမိူဝ်ႈဢၼ်ၶဝ်ႈတိုၵ်းယိုတ်းတပ်ႉမၢၼ်ႈၵႃႈတီႈႁူၺ်ႈဢေႃႈမိူဝ်ႈ 1959 ၼႂ်းလိူၼ်သႅပ်ႉထႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ လႄႈလႆႈတႅပ်းပႅတ်ႈၶႅၼ်ၾၢႆႇသၢႆႉ။


ထိုင်မႃး 1960 ၵေႃႈ လွင်ႈယုင်ႈယၢင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၽိတ်းၵၼ် မေႃးၵၼ်ၼႂ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်  ၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃးသေ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း လႆႈႁၢမ်ႈတပ်ႉႁႄႉၶႄ ယႃႇႁႂ်ႈၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်တႅၵ်ႇယၢႆႈၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈလႃးလႃး။ တင်ႈတႄႇၼၼ်ႉမႃး လႆႈတႅၵ်ႇယၢႆႈ ပဵၼ်ၵႂႃႇလၢႆၾၢႆႇ လၢႆမူႇလၢႆၸုမ်း။


1961 ၸင်ႇလႆႈဢွၼ်ႁူဝ်ပူၵ်းတင်ႈ တပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး (SNUF) ပုၼ်ႈတႃႇႁဵတ်းၵၢၼ် ဢဝ်လွင်ႈ ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ႁႂ်ႈပေႃးၶွၼ်ႈႁႅင်းၵၼ် လႆႈၼႂ်းမိူင်းတႆးပတ်းပိုၼ်ႉၼႆသေ သိုပ်ႇပူၵ်းတင်ႈၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈတႆး လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ (SSRC)။


1964 လႆႈၸ်ႂႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ်တင်းမုၵ်ႉၸုမ်း SSIA ဢၼ်ၸဝ်ႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉသေ ၽွမ်ႉၵၼ် ပူၵ်းတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (SSA)။


1966 ႁွင်ႉႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်လူင်ၼႃးၶဝ်ႈလႅင် မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ၊ ၶိုၼ်းမႄးပူၵ်းတင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈ(SSA)လူၺ်ႈ လၵ်းၼမ်း 3 ၶေႃႈ [ဢၼ်ပဵၼ် 1. လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ 2. လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ 3. ၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ] လႄႈၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈတမ်းဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် တႃႇၸုၵ်းမၼ်းၼိူဝ်းလၵ်းၼမ်း 3 ၶေႃႈၼၼ်ႉ တိတ်းတေႃႇၵပ်းသိုပ်ႇ ၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်းသေယဝ်ႉ  ဢဵၼ်းဢၢၼ်းပူၵ်းတင်ႈၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉထႅင်ႈ။


1967 လႆႈၼမ်းၼႃႈၶဝ်ႈပႃးလွင်ႈပဵၼ်မႃးၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ 3 မူႇ 3 ၸုမ်း ဢၼ်မီးမုၵ်ႉၸုမ်း SSA ၊ ရလလၽ (SSNPLO)  တင်း SNIA ၶဝ်ၶဝ်ႈပႃး။


1968 ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပႃႊတီႊၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉမိူင်းမၢၼ်ႈ CPB ၶဝ်ဢဝ်လႆႈဢဵၼ်ႁႅင်းၸွႆႈထႅမ်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ တီႈမိူင်းၶႄႇ လႅင်  PRC သေၶဝ်ႈမႃးမီးဢေႃးၸႃႇ ပၼ်ႁွၼ်ႈၼႂ်းၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်း မိူင်းတႆးႁဝ်းမႃး (သေသမ်ႇသေပိူင် သေလွင်ႈ သေတၢင်း) လႄႈဢဝ်လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸၢတ်ႈတႆးႁဝ်းတႅၵ်ႇယၢႆႈလူႉလႅဝ်ၵႂႃႇယႂ်ႇယႂ်ႇလူင်လူင်ထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။


1969 ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈပူၵ်းတင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်း "တပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ (ၸိုင်ႈတႆး)" ၵႃႈတီႈပဵင်းလူင်လႅၼ် လိၼ်မိူင်းထႆးသေ တမ်းဝၢင်းယိပ်းၸႂ်ႉမႃး ၸွမ်းၼင်ႇလၵ်းၼမ်း 5 ၶေႃႈ [ဢၼ်ပဵၼ် 1. သၢၼ်ၶတ်း ၶွမ်ႊမိဝ်ႊ ၼိတ်ႉ 2 . လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ 3. ၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ 4. လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ 5. လွင်ႈၵတ်းယဵၼ်]။


1983 လိူၼ်ၵျုၼ်ႊ 16 ဝၼ်း ဢိင်ၼိူဝ်ထွတ်ႈမျၢတ်ႈ 4 ယိူင်ႈ (ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ ၽႃသႃ) လႄႈလၵ်း ၼမ်း ၸုၵ်းၼိူဝ်လၵ်းၼမ်း  5 ၶေႃႈသေ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇယိုၼ်ႈမိုဝ်းႁွင်ႉလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ။


1984 လိူၼ်ဢေႊပရိူဝ်ႊလ် 1 ဝၼ်း ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းယိုၼ်ႈမိုဝ်းႁွင်ႉႁႃ လွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈသေ မုၵ်ႉၸုမ်း SSPP/SSA (ပွတ်းၸၢၼ်း) ၵေႃႈ ယုမ်ႇယမ်ၵမ်ႉထႅမ်ႁၼ်လီလႄႈ SURA လႄႈ SSA (ပွတ်းၸၢၼ်း) ၸင်ႇမႃး လႆႈၸ်ႂႁူမ်းႁွမ်းၵၼ် ပူၵ်းတင်ႈၶွင်ႊသီႊၸို်ႈတႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ (TRC)။


1985 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 3 ဝၼ်း ၵွပ်ႈဝႃႈၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းဢွၼ်ႁူဝ်ၶတ်းၸႂ်ၶိုင်ပွင်လႄႈမုၵ်ႉၸုမ်း SUA ဢၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ် သႃႇ ဢွၼ်ႁူဝ် ၸင်ႇလႆႈၸ်ႂ လူင်းလၢႆးမိုဝ်း ၶဝ်ႈပႃးၽွမ်ႉႁူမ်ႈမႃးၸွမ်း TRC ။


1985 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် 27 ဝၼ်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႅင်၊ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇမႂ်ႇ ဢိၵ်ႇၵူၼ်းလူင်တင်း 3 မူႇ 3 ၸုမ်း လႄႈၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈလႆႈၸ်ႂၵၼ်ပူၵ်းတင်ႈ ၶွင်ႊသီႊ ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိုင်ႈတႆး (SSUPC) သေမၵ်းမၼ်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမႃး။


1985 လိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊ ၼမ်းၼႃႈပူၵ်းတင်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈတႆးၸူဝ်ႈၶၢဝ်း-ၽွင်းယၢမ်းသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးသေပဵၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈ မိူင်းမႃး။


1990 လိူၼ်ၵျုၼ်ႊ 26 ပဵၼ်မၢၵ်ႇႁႅင်း cancer တီႈၶေႃး - ၵႅမ်ႈ - ပဵမ်ႉ လႄႈလႆႈၽႃႇတတ်း ယႃတူဝ်မႃး။


1991 လိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊ 11 ယၢမ်း 11.00 မူင်း (ယၢမ်းမိူင်းတႆး)ဝၼ်းၽတ်း၊ လိူၼ်ပႅတ်ႇလွင်ႈ 15 ၶမ်ႈ - လႆႈသဵင်ႈၵမ် သုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇတီႈႁေႃသိလ်မၼ်းၸဝ်ႈ ၼိူဝ်ၵွင်းဝဵင်းဢိၼ်း။

ဝၼ်းၽူႈႁတ်းငၢၼ်တႆး ၶွပ်ႈႁွပ်ႈ 70 ပီ


ဝၼ်းတီႈ 19/07/2017 ၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၽူႈႁတ်းငၢၼ် ၶွပ်ႈႁွပ်ႈ 70 ပီ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ ၵွပ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈၽွင်းငမ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း ၼႂ်းပၢၼ် ၼဝတ၊ မဢၽ (1988-2011) ဢမ်ႇပေႃးဝႆႉၼၵ်းလႄႈ ဢဝ်ယဵၼ် ဝႆႉႁိမ်း 20 ပီလိူဝ်။ ထိုင်မႃးပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸွမ်ၸိုင်ႈဢူးတဵင်းသဵင်ႇ (2012) ၼႆႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းမႃးဝႆႉၼၵ်းလႄႈ တူင်ႉတိုၼ်ႇၵၼ် ပိူဝ်ႈႁႂ်ႈၶဝ်ႈၵၼ်လႆႈ တင်း ၵူၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတင်းသင်ၶၸဝ်ႈၶဝ်။


ၽူႈႁတ်းငၢၼ်ၼႆႉ ၵႂၢမ်းပႃလိႁွင်ႉဝိရပုရိသ၊ ဢႃၸႃၼိယ၊ ပွင်ႇၵႂၢမ်းတႆးဝႃႈ- ၽူႈႁတ်းတၢႆတၢင်ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း တူဝ်ၵဝ်ႇ။ ၵွပ်ႈၶဝ်ၸဝ်ႈတၢႆတၢင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတူဝ်ၵဝ်ႇလႄႈ ၵူၼ်းၼႂ်းဝၢၼ်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇထိုဝ်ပဵၼ် ၵုၼ်းမုၼ် ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဝၢၼ်ႈမိူင်းသေ ယုၵ်ႉယွင်ႈသိုပ်ႇသိုပ်ႇၵၼ်မႃး။ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် တႄႇႁဵတ်းဝၼ်းၽူႈႁတ်းငၢၼ်မႃးမိူဝ်ႈပီ 1948 ပၢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၻီႊမူဝ်ႊၶရေႊသီႊ ဢၼ်ၸွမ်ၸိုင်ႈၸဝ်ႈသျူၺ်ႇတႅၵ်ႈ(ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းယွင်ႁူၺ်ႈ)လႄႈၸွမ်ၽွင်း လူင် ဢူးၼု ဢွၼ်ႁူဝ်(1948-1962)၊ ထိုင်မႃးၼႂ်းပၢၼ် ၸွမ်သိုၵ်းလူင် ၼေႇဝိၼ်းႁုပ်ႈယိုတ်းဢမ်းၼၢၸ်ႈယဝ်ႉၵေႃႈ ႁဵတ်းမႃးဢဝ်ၼႃႈ ပိူဝ်ႈၵၢၼ်သူၼ်းတုမ် တႃႇတပ်ႉသိုၵ်းမႃးဢမ်ႇဝဵၼ်ႉဢမ်ႇလိုဝ်ႈ (1962-1987)။


ဝၼ်းၽူႈႁတ်းငၢၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်ၸွမ်ႁၢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်းႁူမ်ႈတင်းၽွင်းလူင် 6 ၵေႃႉ ၽူႈယိပ်းလုမ်း 1 ၵေႃႉလႄႈၽူႈဢဝ်ႁူမ်ႈလူမ်ႈသုၼ်ႇတူဝ်ၸွမ်ႁၢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ ႁူမ်ႈပဵၼ် 9 ၵေႃႉ လႆႈထုၵ်ႇမိုဝ်းပိုၼ် ၾၢႆႇၵလူင်ႇဢူးၸေႃး (ၸွမ်ၽွင်းလူင်မိူင်းမၢၼ်ႈၵဝ်ႇ) ၶဝ်ႈယိုဝ်းတၢႆၶမ်ၼႂ်းလုမ်းၽွင်းၵၢၼ် မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 19/07/1947 ၽွင်းတိုၵ်ႉႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၽွင်းလူင်။ ဝၢႆးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃယဝ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၸင်ႇမၵ်း မၼ်ႈဢဝ် ဝၼ်းတီႈ 19 လိူၼ်ၵျႃႊလၢႆႊၼႆႉ ပဵၼ်ဝၼ်းၽူႈႁတ်းငၢၼ်(ဝၼ်းဢႃႇၸႃႇၼီႇ)ၼႆသေ ယုၵ်ႉယွင်ႈမုၼ်ၵုၼ်း မႃး တေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။ ၼႂ်း 9 ၵေႃႉၼၼ်ႉ ပႃးတႆးၵေႃႉၼိုင်ႈ၊ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းပွၼ်။


ဝၼ်းတီႈ 12/02/1947 မၢၼ်ႈတင်းတႆး ၶၢင် ၶျၢင်း လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၼႂ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် ပိူဝ်ႈတႃႇႁူမ်ႈၵၼ် ၵေႃႇတင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်။ ဝၢႆးၼႆႉႁူမ်ႈၵၼ်ၶွတ်ႇၽွတ်ႈသၽႃးပူၵ်းပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းသေ ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈမၢႆမီႈ ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း (constitution)။ သၽႃးပူၵ်းပွင်ၸိုင်ႈမိူင်း လႆႈမၵ်းမၼ်ႈပၼ်ပိူင်ငဝ်ႈပိုင်းမိူင်း - မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 24/09/1947 ဝၢႆးၽူႈႁတ်းငၢၼ် ၶဝ်သဵင်ႈၵမ် (တၢႆ) လႆႈ 2 လိူၼ်ပၢႆ။ ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 04/01/1948 မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် လႆႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ တေႃႇ 1962။




ၸဝ်ႈၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ                       31/05/1907 ပီ (ပီၵေႃးၸႃႇ 1249၊ လိူၼ်ၸဵတ်းလွင်ႈ 5 ၶမ်ႈ ဝၼ်းသုၵ်း)
တီႈၵိူတ်ႇ                               ၼႂ်းႁေႃဝဵင်းမိူင်းပွၼ်
ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး                       ၸဝ်ႈၶုၼ်ထီး (ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းပွၼ်) လႄႈမႁႃတေဝီၸဝ်ႈၼၢင်းၸိင်ႇဢု (ႁေႃႁွင်ႇ)၊
ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ                        ၸဝ်ႈသႃႇထုၼ်း (ယႂ်ႇမႃးႁွင်ႉၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း)
ၵိူဝ်းယမ်                       ပုတ်ႉထသႃသၼႃ
ၼႃႈႁိူၼ်း                        ၸဝ်ႈၶိၼ်တွင်း (လုၵ်ႈသၢဝ်ၸဝ်ႈၶိၼ်ႇမွင်ႇလႄႈၸဝ်ႈၼၢင်းဢိင်ႇ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းမိတ်ႉ)
လုၵ်ႈလၢင်း                       1. ၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈသုၼၼ်ႇတႃႇ၊ 2. ၸဝ်ႈသိူဝ်ႁူမ်ႇ၊ 3. ၸဝ်ႈၶႆႇၾႃႉ လႄႈ 4. ၸဝ်ႈမျိၼ်ႉၵျီႇ
ၼွၼ်းၽႄး                       20/07/1947 ႁူင်းယႃလူင်ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ


ၵၢၼ်ႁဵၼ်း


လႆႈႁဵၼ်းဢဝ်လိၵ်ႈဢင်ႊၵိသျ်ႉတင်းလိၵ်ႈမၢၼ်ႈ တီႈၽူႈမၢႆလူင်ၾၢႆႇတႅပ်းတတ်းသိလ်(တြႃး) တီႈႁေႃမိူင်းပွၼ် မိူဝ်ႈ ဢႃယု တိုၵ်ႉလႆႈ 5 ၶူပ်ႇ (ပီ1912)။ ဢႃယု 7 ပီ လႆႈၵႂႃႇယူႇႁူင်းႁဵၼ်းလုၵ်ႈလၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ်တီႈ ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး (ပီ 1914) တေႃႇယဝ်ႉၸၼ်ႉ 10 ။ ၶိုၼ်းၵႂႃႇသိုပ်ႇႁဵၼ်းဢဝ်ပၺ်ၺႃပၢႆးမၢႆမီႈ တီႈဝဵင်းမိတ်ႉထိလႃႇ 6 လိူၼ်ယဝ်ႉ သိုပ်ႇၵႂႃႇၶဝ်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်း ပလိၵ်ႈသပ်ႊ (Police Training School) တီႈဝဵင်းလိူဝ်ႇထႅင်ႈ။


ဝၢႆးယဝ်ႉႁူင်းႁဵၼ်းသပ်ႊတီႈဝဵင်းလိုဝ်ႇယဝ်ႉ လႆႈၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်ပဵၼ်ၽူႈၵမ်ႉၽွင်းၾိုၵ်းၵၢၼ် တီႈဝဵင်းဝၢၼ်ႈမွၵ်ႇ (ပမေႃႇ-ၼႂ်းၸႄႈမိူင်းၶၢင်ယၢမ်းလဵဝ်)။ ဝၢႆးၼၼ်ႉၶၢႆႉမႃးႁဵတ်းၵၢၼ်တီႈလုမ်းၶုၼ်ၽွင်းငမ်း တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး။ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၼႆႉ သူင်ၵၢၼ်လဵၼ်ႈႁႅင်းမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉလႄႈ ၾၢႆႇပၢႆးမွၼ်းၵေႃႈ ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလၢႆလၢႆသႅၼ်း သေ ပဵၼ်ၸဝ်ႈလၢႆးတႆး ၵေႃႉၼိုင်ႈ ၼႂ်ႈတူင်ႇဝူင်းလုၵ်ႈလၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉတင်းလၢႆ။ ဢၼ်ၸဝ်ႈသူင်သေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈလႄႈ ယင်းပိုတ်ႇဝႆႉ ႁွင်ႈဢၢၼ်ႇလိၵ်ႈသုၼ်ႇတူဝ်ဝႆႉလူးၵွၼ်ႇၼႆယဝ်ႉ။ တီႈဝဵင်းမိူင်းပွၼ်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈလႆႈၵေႃႇသၢင်ႈဝႆႉ ႁူင်းယႃ ပၢၼ်မႂ်ႇ ဢၼ်မီးၵူႇၼွၼ်းတႃႇၵူၼ်းပဵၼ် 60 လင်ၼၼ်ႉ ဝႆႉပၼ် ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ဝဵင်းမိူင်းပွၼ်လင်ၼိုင်ႈ။


ပုတ်ႈႁၢင်ႈႁေႃ ႁဵတ်းၵၢၼ်မိူင်း


လႆႈၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉတႅၼ်းပေႃႈၸဝ်ႈ မိူဝ်ႈ 27/06/1928 ။ ၶုၼ်ဢင်းၵိသျ်ႉၶဝ် မၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉမိူဝ်ႈ 1929 လႄႈမွပ်ႈပၼ်ဝႂ်သႃႊၼၢတ်ႉမိူဝ်ႈ 1932 ၼီႈ။ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင် ပွၵ်ႈၵမ်း 1 တီႈပၢင်လူင် (ဝဵင်းလၢႆးၶႃႈ) ဢၼ်ႁဵတ်းမိူဝ်ႈ 20-28/03/1946 ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၵႂႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈသေ ယင်းလႆႈလၢတ်ႈသပ်းလႅင်း လွင်ႈ ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ဢၼ်ၶိုတ်းၵၢပ်ႈလႄႈလၢႆးလဵင်ႉသတ်း ဢၼ်ၶိုတ်းၸၼ်ႉ ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်။ မိူဝ်ႈတင်ႈၶွင်ႊသီႊၸဝ်ႈၾႃႉလူင် တီႈပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ လႆႈၶဝ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်းသေ မိူဝ်ႈၶတ်းလိူၵ်ႈၸုမ်းပွင်ၵၢၼ် ၶွင်ႊသီႊၸဝ်ႈၾႃႉလူင် 7 ၸဝ်ႈ ၼႂ်းလိူၼ် ၵျူႊလၢႆႊၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈထုၵ်ႇလိူၵ်ႈပႃး ၸဝ်ႈၼိုင်ႈ။


ထိုင်မႃးမိူဝ်ႈပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင်ၵမ်း 2 ဢၼ်ပဵၼ်ပၢင်ၵုမ်ၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉၵိုၵ်းပိုၼ်း ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ တႆး ၶၢင် ၶျၢင်း တင်း မၢၼ်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် ပိူဝ်ႈတႃႇၵေႃႇတင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် လူၺ်ႈၵၼ် မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 12/02/1947 ၼၼ်ႉ ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 07/02/1947 တီႈပၢင်ၵုမ်လႆႈ ၶတ်းလိူၵ်ႈၸုမ်းဢုပ်ႇဢူဝ်း 6 ၵေႃႉ မီးတင်းတႆး ၶၢင်လႄႈ ၶျၢင်း တႃႇတေ ႁပ်ႉဢုပ်ႇဢူဝ်းတင်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်မီးၸွမ်ႁၢၼ် ဢွင်ႇသၢၼ်း တေၼမ်းႁူဝ်မႃး ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 11 ၼၼ်ႉလႂ်၊ မိူဝ်ႈၵေႃႇတင်ႈၵေႃပွင်ၵၢၼ်ၶွင်ႊသီႊမိူင်းတႆး ၼႂ်းဝၼ်းၶိူဝ်းတႆး ဝၼ်းတီႈ 7 ၼၼ်ႉလႂ်၊ မိူဝ်ႈၵေႃႇတင်ႈၸုမ်းပွင်ၵၢၼ် ၵူၼ်းမိူင်း သၼ်လွႆၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 11 ၼၼ်ႉလႂ်၊ တီႈပၢင်ၵုမ်လႆႈလိူၵ်ႈဢဝ် ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၶဝ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်း ၸွမ်း တင်းသၢမ်တီႈ။


ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းပွၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈတၢင်တူဝ်မိူင်းတႆး ဢၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်း ၼႂ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် မိူဝ်ႈ ဝၼ်းတီႈ 12/02/1947 ၼၼ်ႉၸဝ်ႈၼိုင်ႈသေ ဝၢႆးပၢင်ၵုမ်ပၢင်လူင် လႆႈထုၵ်ႇလိူၵ်ႈပဵၼ် ၽွင်းလူင်ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ မိူင်းသၼ်လွႆ ၼႂ်းၶွင်ႊသီႊပွင်ၵၢၼ်ၶႃႈလူင်ယႂ်ႇမိူင်းမၢၼ်ႈ (မျႅၼ်ႇမႃႇၼႅင်ႇငၢၼ်ႇၽုယိၼ်ႉၶၢၼ်ႇၵွင်ႇၸီႇ)။ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 15/02/1947 ၼႂ်းပၢင်ၵုမ်ၽူႈတၢင်တူဝ်ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းဢၼ်ႁဵတ်းတီႈႁေႃယွင်ႁူၺ်ႈဝဵင်းတူၼ်ႈ တီးၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈလိူၵ်ႈၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၶဝ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်းၶွင်ႊသီႊမိူင်းတႆး (ဝၢႆးၼႆႉ ပဵၼ်ႇမႃးပဵၼ်ၶွင်ႊသီႊမိူင်းတႆး ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ)။ မႃးၼႂ်းလိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် ၸဝ်ႈလႆႈထုၵ်ႇလိူၵ်ႈပဵၼ်လုၵ်ႈၸုမ်းၶွင်ႊသီႊတွင်ႈထၢမ်ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းသၼ်လွႆထႅင်ႈ သေ ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 26 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် ၸဝ်ႈလႆႈႁပ်ႉဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽွင်းလူင်တီႈၵိူဝ်းၵုမ် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈမိူင်းသၼ်လွႆ ဢၼ် ဢမ်ႇမီးႁွင်ႈၵၢၼ်ၼႂ်းၶွင်ႊသီႊပွင်ၵၢၼ်ၶႃႈလူင်ယႂ်ႇမိူင်းမၢၼ်ႊ။ လႆႈထုၵ်ႇလိူၵ်ႈပဵၼ်ၽွင်းတႅၼ်း(ၽွင်းၽူႈဢၼ် ၵူၼ်းမိူင်း လိူၵ်ႈမႃးႁႂ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်တႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်း) ၼႂ်းဝဵင်းမိူင်းပွၼ် တႃႇၵႂႃႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈသၽႃး ပူၵ်းပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမိူဝ်ႈ ဝၼ်းတီႈ 13/05/1947 ။ မိူဝ်ႈသၽႃးပူၵ်းပွင်ၸိုင်ႈမိူင်း ႁွင်ႉပၢင်ၵုမ်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း လႆႈၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၶွမ်ႊမိတီႊ ၶဵၼ်ႇတႅမ်ႈမၢႆမီႈ ပိူင်ငဝ်းပိုင်းမိူင်းလႄႈလႆႈၶဝ်ႈပႃးတင်းၵေႃၽႄ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်လႄႈ ၵေႃၽႄၸႄႈမိူင်း ႁူမ်ႈတင်းၵေႃၽႄ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇ လူၺ်ႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉ တင်းသၢမ်တီႈထႅင်ႈ။


မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၸုမ်းၽွင်းလူင်-လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ တီႈလုမ်းၽွင်းလူင် (ဢတႂႃၼ်းဝုၼ်ႇ မျႃးယူင်း-ဝၢႆးမႃး ပဵၼ် ဝုၼ်ႇၵျီးမျႃးယူင်း) မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 19 လိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊပီ 1947 ယၢမ်း 10:37 မူင်း ၼၼ်ႉ လႆႈထုၵ်ႇယိုဝ်းၸွမ်း ၵၼ်တင်းၸွမ်ႁၢၼ်ဢွင်ႇသၢၼ်းသေ ပိူၼ်ႈတင်း 8 ၵေႃႉတၢႆထင်တီႈသေတႃႉ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း လႆႈဝၢတ်ႇၸဵပ်း ႁၢဝ်ႈႁႅင်းလႄႈၵႂႃႇၼွၼ်းၽႄး တီႈႁူင်းယႃ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 20 ယၢမ်း 12:00 မူင်းတဵင်ႈဝၼ်းၼၼ်ႉၼႆယဝ်ႉ။ ၶၢပ်ႈတူဝ် ၸဝ်ႈ လႆႈဢဝ်ၶိုၼ်ႈမႃးလုမ်းလႃး ၶိုၼ်းတီႈမိူင်းပွၼ်မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 08/04/1948 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ တဝ်ႈလုပ်ႇၸဝ်ႈ ဝႅင်ႇပဵၼ်သွင်ပုၼ်ႈသေ ပုၼ်ႈၼိုင်ႈဢဝ်ၽဵတ်ႇၾင်ဝႆႉ တီႈၵုတ်းၸဝ်ႈၾႃႉ ဢၼ်မီးတၢင်းၸၢၼ်းဝဵင်းမိူင်းပွၼ်။ ထႅင်ႈ ပုၼ်ႈၼိုင်ႈ ဢဝ်ၵႂႃႇၽဵတ်ႇၾင် ဝႆႉတီႈ ဝိမၢၼ်ႇဢႃႇၸႃႇၼီႇ(မိူဝ်ႈလဵဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ-တူႇယႄးၵွင်းသိၸ်ႉတီႇပိမၢၼ်ႇ-ဝိမၢၼ်ႇ သိုၵ်းၽူႈႁတ်းႁၢၼ်) ၼႂ်းဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ။


ဝၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈလႆႈထူပ်းၽေးၼၼ်ႉ လွႆမၢႆ၊ လွႆလၢၼ်ႉ၊ လွႆၵၢၼ်းမႃး လႄႈၶွၵ်ႈၶင်လူင်မိူင်းပွၼ် ၵူၼ်ႇပင်း၊ ၼွင်ၶဵဝ် ႁိမ်းဝဵင်း ၵေႃႈ ၾူၼ်ဢမ်ႇတူၵ်း ၼမ်ႉဢမ်ႇၼွင်းသေ ၶုၼ်ႇဢူၼ်လႅင်ၸၢင်းႁၢင်း၊ သိူဝ်လူင်တူဝ်ၼိုင်ႈၶၢင်းႁွင်ႉ ႁွပ်ႈဝဵင်း ၵၢင်ဝၼ်း ၵၢင်ၶိုၼ်း ဝႃႈၼႆ။


ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇတၢႆဝၼ်းလဵဝ်ၵၼ်ၵေႃႈ လႆႈထုၵ်ႇယိုဝ်းဝၼ်းလဵဝ်ၵၼ်(မိူၼ်တၢႆဝၼ်းလဵဝ်ၵၼ်)လႄႈၸင်ႇမၵ်းမၼ်ႈ ဢဝ် ပဵၼ်ဝၼ်း 19 မိူၼ်ၵၼ်၊ ႁွင်ႉဝႃႈဝၼ်းတီႈ 19 (ဝၼ်းဢႃႇၸႃႇၼီႇ) ၼႆ သိုပ်ႇၵၼ်မႃး ၵူႈၶူပ်ႇပဵၼ်ပီလႄႈ တေသိုပ်ႇၵႂႃႇ တေႃႇၸူဝ်ႈလုၵ်ႈပၢၼ်လၢၼ်။


တီႈထင်သဝ်းလႄႈငဝ်းလၢႆးထုင်ႉလိုမ်မိူင်းပွၼ်ၽွင်းၼၼ်ႉ


တၢင်းၵႂၢင်ႈမီး 502 လွၵ်းလၵ်းပၼ်ႇမူၼ်း၊ ၾၢႆႇဢွၵ်ႇမီးဝဵင်းမွၵ်ႇမႆႇ မိူင်းၼၢႆး၊ ၾၢႆႇၸၢၼ်းမီး ဝဵင်ႊသီႇသႅင် ၼွင်မွၼ်၊ ၾၢႆႇတူၵ်း မီး ႁူဝ်ပူင်း၊ ၾၢႆႇႁွင်ႇမီးဝဵင်းလၢႆးၶႃႈ ဝဵင်းလွႆလႅမ် ။ လင်ႁိူၼ်းမီးမွၵ်ႈ 300 ပၢႆ၊ ႁူဝ်ၵူၼ်းၼႂ်းဝဵင်း 5-600။ ႁူဝ်ၵူၼ်း တင်းသဵင်ႈမွၵ်ႈ 30,000 ပၢႆ။


ၶေႃႈလူပ်းလိုၼ်း ပိုၼ်းၶုၵ်းထူပ်း တူပ်းၼင်လိၼ် ၶိၼ်ၸ်ႂၸွမ်း တႆးၼွမ်းပိူၼ်ႈႁၢမ်းမိူင်း


ပီၶရိတ်ႉသ် 1561 ၼႄႊထိူဝ်ႊလႅၼ်ႊ (ႁေႃႊလႅၼ်ႊ) တူၵ်းပဵၼ်ၶီႈၶႃႈ သပဵၼ်ႇ ဝီးလျမ်း ဢွပ်ႉၾ် ဢေႃႊရဵၼ်ႉၵျ် (William of Orange) တိုၵ်ႉဢွၼ်ႁူဝ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၻတ်ႉၶျ် တိုၵ်ႉဢဝ်ၵွၼ်းၶေႃယူႇ။ 10/07/1584 လႆႈထုၵ်ႇၽူႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်း သပဵၼ်ႊ ၶဝ်လၵ်ႉလွမ်ၶႃႈႁႅမ်ပႅတ်ႈ။


တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းၵလႃး 500 လၢၼ်ႉ ပၢႆပူၼ်ႉလွတ်ႈၽဝႃႉၸၢတ်ႈၶီႈၶႃႈၼၼ်ႉ ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဢိၼ်ႊၻီႊ ယိူဝ်ႊ  မႁတ်ႉတမၵၼ်ႊတီႊ  လႆႈၼမ်းၼႃႈၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်းမႃး။ ၵူၺ်းၵႃႈယင်းပႆႇထိုင်ယိူင်းမၢႆ ဢၼ်ဢဵၼ်းဢၢၼ်းဝႆႉသေ  မိူဝ်ႈ 30/01/1948 ၼၼ်ႉ လႆႈထုၵ်ႇၵူၼ်းႁူဝ်ၶႅင် ႁုင်းႁႅင်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ယိုဝ်းတၢႆပႅတ်ႈ။


ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းပွၼ် ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းၵေႃႈ တေႃႈၼင်ႇၼၼ်။ မၢင်ၵိူဝ်းၶႂ်ႈႁႂ်ႈမိူင်းတႆး ႁူဝ်မႃႇပဵင်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢဝ်ၵွၼ်း ၶေႃ ၼင်ႇၵၼ်သေ လႆႈတၢႆတၢင်မိူင်းတႆးၵႂႃႇ။ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉႁိုင်ၼၢၼ်းမႃး70 ပီမိူင်းယဝ်ႉ။


သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ဢွင်ႇသၢၼ်းဢမ်ႇတၢႆၼႆ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ၊ သင်ဝႃႈၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းဢမ်ႇၼွၼ်းၽႄး တင်းဢွင်ႇသၢၼ်း ၶဝ် ၸိုင်  ဝၢႆးလႆႈၵွၼ်းၶေႃ 1948 မႃးယဝ်ႉ မိူင်းတႆးမိူင်းမၢၼ်ႈ တေပဵၼ်ႁိုဝ် ။ ယၢမ်းလဵဝ်တေပဵၼ်ႁိုဝ်။


သင်ဝႃႈဝိၺၢၼ်ႇၶႂၼ်ငဝ်း ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းႁူႉႁၼ်ဝႃႈ-မိူင်းတႆးလႆႈထုၵ်ႇမၢၼ်ႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်းၶဝ်ပႅတ်ႉလႅၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ် ဢူမ်ဢိုၼ် မႃး (ၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1958-1962) ပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်  ႁၢၼ်ႉတေႃႇယၢမ်းလဵဝ်ၼႆၸိုင် ၸွင်ႇမၼ်းၸဝ်ႈ တေဝူၼ်ႉၼႅင်ၸႂ်သေးလၢႆ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈယုမ်ႇပိူၼ်ႈ  ဢိူဝ်ႈငၢႆႈၼၼ်ႉႁိုဝ် ။ ပဵၼ်ၶေႃႈထၢမ်ဢၼ်ဢမ်ႇတၢပ်ႈတွပ်ႇယဝ်ႉႁိုဝ်။


ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းပိူၼ်ႈ လႆႈတူၵ်းလူႉတၢႆလူမ်ႉႁၢႆၵႂႃႇ (ၸိူင်ႉၼင်ႇ ဝီးလျႅမ်းၶဝ် ၵၼ်ႊတီႊ ၶဝ်) ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပိူၼ်ႈၵိုင်ႇတၢင်း လႆႈပိုၼ်ႉပွႆႇသၢႆၸႂ်ယူႇတႄႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမိူင်းပိူၼ်ႈ လႆႈပူတ်းပွႆႇထၢင်ႇႁၢင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းမႃးယဝ်ႉ၊ တႃႇမိူင်းတႆးႁဝ်းသမ်ႉ  ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၽူႈႁတ်းငၢၼ် သိုၵ်းႁၢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းသင်ၶ လႆႈပိုၼ်ႉပႅတ်ႈၼိူဝ်ႉလိူတ်ႈသၢႆၸႂ် ၼပ်ႉႁူဝ်မိုၼ်ႇႁူဝ်သႅၼ် မႃးသေ တႃႉၵေႃႈ ႁဝ်းတိုၵ်ႉပဵၼ် တွင်တူၵ်းတႂ်ႈၼၢမ်ယူႇ။


ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ လုၵ်ႈၸၢႆးၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း - ၸဝ်ႈသိူဝ်ႁူမ်ႇ မိူင်းပွၼ်ၵေႃႈ မီးယူႇၼွၵ်ႈမိူင်း။ ဢၼ်ပဵၼ်လုၵ်ႈလၢၼ် မီးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉ-ၸဝ်ႈလႂ်တေသိုပ်ႇပုတ်ႈတိၼ်တၢင်မိုဝ်းသၢႆႈၼီႈပိုၼ်းပၼ် ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်းလႆႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၶၢဝ်းယၢမ်းတႅပ်းတတ်းၼႄလႆႈယူႇႁိုဝ်။

ၼႂ်းၽွင်းလုၵ်ႈလိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊၼႆႉ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ၶိုၵ်ႉတွၼ်ႈလမ်ႇလွင်ႈၸိုင်ႈတႆး လႆႈလူႉသဵင်ႈမုၼ် လပ်ႉလွႆငိုၼ်း လွႆၶမ်းၵႂႃႇလၢႆၸဝ်ႈလႄႈပဵၼ်လိူၼ်ဢၼ်လီငိၼ်းၶေႃးၶူမ် မွင်ၸႂ်လဵၵ်ႉတႄႉတႄႉ သင်ဝႃႈၶဝ်ၸဝ်ႈတိုၵ်ႉမီးယူႇၸိုင် တေပဵၼ်ႁိုဝ်


ၸိူင်ႉၼင်ႇမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 19/07/1947 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းပွၼ်  ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၼမ်းၼႃႈၵၢၼ်မိူင်းၸိုင်ႈတႆး တိုၵ်ႉၶတ်းၸႂ်တႃႇတေဢဝ်လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃၸွမ်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်မိူင်းမၢၼ်ႈ ၸွမ်သိုၵ်း ဢွင်ႇသၢၼ်းၼၼ်ႉလႆႈထုၵ်ႇၵူၼ်းႁၢႆႉလွမ်ယိုဝ်းၽွင်းတိုၵ်ႉဢုပ်ႇၵၼ်တင်းၽူႈၼမ်းမိူင်းမၢၼ်ႈလၢႆၵေႃႉ ႁူမ်ႈပႃးၸွမ်သိုၵ်း ဢွင်ႇသၢၼ်းသေ လူႉတၢႆသဵင်ႈမုၼ်ၼွၼ်းၽႄးၵႂႃႇမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 20 လိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊၼၼ်ႉ ငဝ်းလၢႆးၵၢၼ်မိူင်း ၵေႃႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇ -


ႁူမ်ႈဝႃႈၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် တပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိုင်ႈတႆး SURA ဢၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ လႆႈႁူမ်ႈႁွမ်းၵၼ် တင်း တပ်ႉသိုၵ်းႁူမ်ႈပွင်း SUA ဢၼ်ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ် မိူဝ်ႈပီ 1985 သေမႄးၶွတ်ႇၽွတ်ႈပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်း မိူင်းတႆး TRC/TRA ဝၢႆးမႃးလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ်  MTA သေတႃႉ ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 11 လိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊ 1991 ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၵေႃႈ လႆႈသဵင်ႈသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ -


ဝၢႆးၼၼ်ႉ 13 ပီ ၸဝ်ႈၸၢင်ႉ ယွင်ႁူၺ်ႈ လုၵ်ႈၸဝ်ႈၸၢႆးၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ ၾႃႉလူင် ယွင်ႁူၺ်ႈ (ၸွမ်ၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈ တုမ်ၵေႃႉတီႈ 1) ဢၼ်ပဵၼ်တီႈပိုင်ႈ တီႈၸႂ်ယႂ်ႇတႆးၼၼ်ႉ ထႅင်ႈၸဝ်ႈၼိုင်ႈၵေႃႈ လႆႈသဵင်ႈၵမ်သုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇ တီႈႁိူၼ်း မၼ်းၸဝ်ႈ ၶႅၼ်းၼႃႊၻႃႊ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 24 လိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊ ၊ ပႆႇတၼ်းသင် ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ ပေႃႈၼၢင်းၸၢမ်တွင်း  ဢၼ်ပဵၼ်ၽူႈႁၢပ်ႇၵွၼ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမႃးၶၢဝ်းႁိုင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈသဵင်ႈၵမ်သုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇၼႂ်းလုၵ်ႈလိူၼ်ၵျူႊလၢႆႊ ပီ 2004 မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 30 ။


လုင်းသုရၽူလ်း ၽူႈႁၢပ်ႇၵိုတ်ႇၵၢၼ်ၸွမ်းၸဝ်ႈငႃးၶမ်း (တပ်ႉသိုၵ်းႁၢၼ်ၸိုင်ႈတႆး) မႃးပီယၢဝ်းၶၢဝ်းႁိုင်သေ ၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းတပ်ႉၸဝ်ႈၶုၼ်မိၼ်ႉ (မိူင်းလႃး) လႄႈလိုၼ်းသုတ်း ၶဝ်ႈပဵၼ်ႁူဝႅပဝ်ႈၸုမ်းပႃႇတီႇႁူဝ်သိူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈလူႉသဵင်ႈ မုၼ်ၵႂႃႇတီႈႁိူၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈ ဝဵင်းၵဵင်းတုင်မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 06/07/2016 ။


ၼွၵ်ႈသေၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းၽူႈႁွင်ႉၽဵင်းၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်းၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၸၢႆးလၢဝ်ပိူင်း ၵေႃႈ လႆႈသဵင်ႈသုတ်းမုၼ် ၵႂႃႇၼႂ်းဝၼ်းတီႈ 19 July ၼႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။


ယွၼ်ႉၼၼ် ပဵၼ်ဝၼ်းဢၼ်လီတွင်းမၢႆ သၢႆၸႂ်ၶဝ်ၸဝ်ႈ ပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈပိုၼ်း သၢင်ႈတိုၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ လၢတ်ႈႁဵတ်း ပုၼ်ႈၶိူဝ်း ၸဝ်ႈၸိူဝ်းၸိုဝ်ႈၵႂင်ႈ ယုၵ်ႉယွင်ႈၵုၼ်းမုၼ်ငဝ်းသေလႄႈ


ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ 19 ၵျူႊလၢႆႊ 2017

ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ  ၼၢင်းၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇလ
[ၼၢင်းယွတ်ႈလၢဝ်ၶမ်း - ၼၢင်းမူၺ်ငိုၼ်း ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႉၼႂ်းၵၢၼ်ၶၢဝ်ႇ သဵင်တႆးၼေႃႊဝူၺ်ႊ)]
ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ     17/04/1962
တီႈ         မိူင်းႁၢင် ဢိူင်ႇၼႃႈၵွင်းမူး ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းတူၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈမိူင်းသၢတ်ႇ
ပေႃႈၸိုဝ်ႈ    လုင်းမႁႃဝၼ်း
မႄႈၸိုဝ်ႈ     ပႃႈၼၢင်းယူင်ႇ (မိူဝ်ႈလဵဝ်မႄႈ ဢႃယု 86 ယင်းမီးယူႇ)
ပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉလဵဝ်ၵၼ်
ၼၢင်းပူး ပီႈၼၢင်းလူင်သုတ်း
ၼၢင်းၼူၼ်း ပီႈၼၢင်းၵေႃႉၵၢင်
ၼၢင်းယွတ်ႈလၢဝ်ၶမ်း ၼၢင်းမူၺ်ငိုၼ်း    (ၼၢင်းၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇလ)
ပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈပေႃႈဢမ်ႇႁူမ်ႈမႄႈ
ၸၢႆးၵီး (မိူင်းသၢတ်ႇ)
ၸၢႆးသိူဝ်ယွမ် (ပၢင်လူင်)
ၸၢႆးထုၼ်းၸိင်ႇ (ပၢင်လူင်)
ၸၢႆးၵျေႃႇႁၢၼ်ႇ (ပၢင်လူင်)
ၼၢင်းၸေႃးလ(ယိင်း) (ပၢင်လူင်)   
ၸၢႆးႁွင်တႆး (ပၢင်လူင်)
ပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈမႄႈ ဢမ်ႇႁူမ်ႈပေႃႈ
        ၼၢင်းဢေး
        သၢင်ႇဝိမလ
        သၢင်ႇဢွၼ်ႇ
1974    ဝၢႆးပေႃႈမႄႈၽၢတ်ႇၵၼ် ၽွင်းဢႃႇယု 10 ၶူပ်ႇ ႁဵၼ်းယူႇ ၸၼ်ႉ 4  ၵႂႃႇယူႇၸွမ်းပေႃႈလႄႈမႄႈသိုပ်ႇ တီႈ ဝဵင်းပၢင်လူင် သေ သိုပ်ႇၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်းတီႈဝဵင်းပၢင်လူင်တေႃႇၸၼ်ႉ 10 ၊ ယူႇၼႂ်းၵေႃလိၵ်ႈ လၢႆး ၾိင်ႈငႄႈတႆး ဝဵင်းပၢင်လူင် ၸွႆႈထႅမ်သွၼ်ပၼ်တၢင်းၵႃႈ/လိၵ်ႈတႆးၶၢဝ်းမႆႈၸွမ်းဝၢၼ်ႈ
1980  ပႃးၵႂႃႇၸွမ်းၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးၾိင်ႈငႄႈတႆး ဝဵင်းပၢင်လူင် ႁူမ်ႈၸၼ်ႉၸွမ်တၢင်းလူင် လူင်းသွၼ်လိၵ်ႈတႆး
ၶၢဝ်းမႆႈတီႈဝဵင်းၵျွၵ်ႉမႄး( ပီၼၼ်ႉ မီးၶူးသွၼ် သီႇပၢၵ်ႇပၢႆ လႄႈမီးၶူးသွၼ် ၵူႈဝဵင်းဝဵင်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈ)
1981 -1984 ႁဵတ်းၶူးသွၼ်လိၵ်ႈတီႈႁူင်းႁဵၼ်းဝၢၼ်ႈသီႇသႅင်ႇ
1983   ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇႁဵတ်းလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (SSA) ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇဢွၼ်ႁူဝ်
           ၶဝ်ႈႁူမ်ႈႁွမ်း
1984  လိူၼ်ၵျူၼ်ႊ 19 ဝၼ်းတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၸွမ်း ၸၢႆးသႅင်ယ ၵဵင်းတုင်သေ ပႃးၵၼ်မႃးယူႇၵဵင်းတုင် 
          မွၵ်ႈၶၢဝ်းတၢင်း 3 လိူၼ်၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉၵေႃႈမႃးၸႂ်းမႄႈတီႈမိူင်းႁၢင်ယဝ်ႉ
          ၶဝ်ႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸွမ်းၸဝ်ႈၽူဝ် ၸၢႆးသႅင်ယ ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိုင်ႈတႆး SURA     
ဢၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းဢွၼ်ႁူဝ် ။  ႁပ်ႉၼႃႈတီႈပုၼ်ႈၽွၼ်းႁဵတ်းၶူးသွၼ်ၼႂ်းႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ တီႈပၢင်ၵမ်ႉၵေႃႇ ဢိူင်ႇမႂ်ႇသုင် ဢၼ်မီးမႄႈၶူးမေႊရီႊ ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းႁူင်းႁဵၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ။
1985  ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းႁူမ်ႈပွင်း SUA ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ် ၶဝ်ႈႁူမ်ႈႁွမ်း။ ၶိုၼ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈၸိုဝ်ႈပဵၼ်မႃး
ၶွင်ႊသီႊၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိုင်ႈတႆး/တပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိုင်ႈတႆး TRC/TRA ဢွၼ်ၼႃႈတေလႅၵ်ႈလၢႆႈပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး MTA ။
1986 ပၢႆပီ ထွၼ်တူဝ်ဢွၵ်ႇတပ်ႉသိုၵ်းၶဝ်ႈမႃးယူႇမိူင်းၵွၵ်ႇ
1986 ၶဝ်ႈပႃးၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးၾိင်ႈငႄႈတႆးမိူင်းၵွၵ်ႇ (ၶိူဝ်းတႆးၽွမ်ႉႁူမ်ႈ) ႁိုဝ် (ၶိူဝ်းတႆးသႃမၵ်းၶီး ชมรมเครือ     
            ไตยสมัคคี) ႁဵတ်းၾၢႆႇသွၼ်ၵႃႈဝႅၼ်သေ ယိပ်ႉၶူဝ်းပဵၼ်ၵၢၼ်ႁႃၵိၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ။
1996 လိူၼ်မၢတ်ႉၶျ် ၶဝ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပွႆႇသဵင်ၾၢႆႇတႆး တီႈႁူင်းပွႆႇသဵင် “သဵင်ထၢင်ႇႁၢင်ႇလွတ်ႈလႅဝ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ”
(Democratic Voice of Burma-DVB) ၵမ်ႈၼမ် တႆးႁဝ်းတေႁွင်ႉၵၼ်ဝႃႈ သဵင်တႆး DVB ႁိုဝ်  သဵင်တႆးၼေႃႊဝူၺ်ႊ ၼႂ်းၼၢမ်းၸိုဝ်ႈ (ၼၢင်းမူၺ်ငိုၼ်း) တင်း ၸၢႆးမွၼ်းၶိူဝ်း ၼႂ်းရေႊၻီႊဢူဝ်ႊ
ၽွင်းယၢမ်းၵၢင်ၼႂ် 06.45 – 07.00 မူင်းမိူင်းတႆးလႄႈ
ၵၢင်ၶိုၼ်း 09.45 – 10.00 မူင်း ၵူႈဝၼ်းပုတ်ႉ
1 ဝူင်ႈ 1 ဝၼ်း 2 ၶၢဝ်းယၢမ်းၵၢင်ၼႂ်/ၵၢင်ၶမ်ႈ။
1999  လိူၼ်ဢွၵ်ႉထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊ ၵႂႃႇၾိုၵ်းၵၢၼ်ပွႆႇသဵင်တီႈႁွင်ႈၵၢၼ် (Democratic Voice of Burma-DVB)
တီႈဝဵင်းလူင်ဢေႃႊသလူဝ်ႊ ၸိုင်ႈမိူင်းၼေႃႊဝူၺ်ႊ Oslo Norway ၶၢဝ်းတၢင်း 3 လိူၼ် တေႃႇထိုင်
2000  လိူၼ်ၵျၢၼ်ႊၼိဝ်ႊရီႊ ပွၵ်ႈၶိုၼ်းမိူင်းၵွၵ်ႇၸိုင်ႈထႆးသေ သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ပွႆႇသဵင်ၾၢႆႇတႆး ၼႂ်းလၢႆးၵၢၼ်
(Democratic Voice of Burma-DVB)
2003 လိူၼ်မေႊ 30 ဝၼ်း လႆႈၶၢႆႉၶိုၼ်ႈမႃးယူႇၼႂ်းဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ ။ ၵိုၵ်းၽၢၵ်ႈတင်းၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈသေ                     
သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ပွႆႇသဵင်ၾၢႆႇတႆး ၼႂ်းႁူင်းပွႆႇ DVB  ႁိုဝ် ၼေႃႊဝူၺ်ႊ
ၶဝ်ႈပႃးႁူမ်ႈသၢင်ႈၼႂ်းၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးၾိင်ႈငႄႈတႆးၵဵင်းမႆႇ ဝၢႆးႁူဝ်ပဝ်ႈၵေႃလိၵ်ႈလၢႆးၾိင်ႈငႄႈတႆး ၵဵင်းမႆႇ ၸၢႆးသူၺ်ႇလ လႆႈသဵင်ႈမုၼ်လပ်းတႃလိုမ်းမိူင်းၵႂႃႇ မိူဝ်ႈ ပီ 2002 လႄႈၶိုၼ်းၵေႃႇတင်ႈ လိူၵ်ႈဢဝ် ၸၢႆးသႅင်မိူင်း မင်းၵွၼ်းပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ ၸၢႆးသႅင်ယ ပဵၼ်ၽူႈၼမ်းၼႂ်း ႁူမ်ႈတင်း ၵေႃၵမ်ၵၢၼ်မႂ်ႇ။
2009  ပၢႆပီ လႆႈၵူတ်ႇၺႃးမရဵင်ႊ တဝ်ႈၼူမ်း။
2010 လိူၼ်ၵျုၼ်ႊ ဝၼ်းတီႈ 12 ၶဝ်ႈၽႃႇတတ်းမရဵင်းတဝ်ႈၼူမ်းၾၢႆႇသၢႆႉ လႆႈသႂ်ႇယႃၶီႊမူဝ်ႊ မႃး       
          တင်းမူတ်း 18 ပွၵ်ႈ။ ဝၢႆးၽႃႇတတ်းတဝ်ႈဢမ်ႇႁိုင် သမ်ႉၵူတ်ႇႁၼ်မရဵင်ႊၵလုၵ်ႇ(လုပ်ႇ) လႄႈ   
          လႆႈသၢႆသႅင် မႃး ၵူႈ 3 လိူၼ် 1 ပွၵ်ႈ သေယူတ်းယႃတူဝ်မႃးတင်းႁဵတ်းၵၢၼ်ပွႆႇသဵင် ၾၢႆႇတႆး
          ၼေႃႊဝူၺ်ႊမႃး။
2014 လိူၼ်ဢွၵ်ႉထူဝ်ႊၿိူဝ်ႊ 26 ဝၼ်း ထုၵ်ႇပူတ်းရၢႆးၵၢၼ်ပွႆႇသဵင် ရေႊၻီႊဢူဝ်ႊ တီႈႁူင်းပွႆႇသဵင် DVB
ႁိုဝ်သဵင်တႆးၼေႃႊဝူၺ်ႊ ဢၼ်လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ်မႃးၶၢဝ်းတၢင်း 18 ပီပၢႆ ၼၼ်ႉသေ ၵိုတ်းလိုဝ်ႈ ယူတ်းယႃတူဝ်တင်းလဵင်ႉလၢၼ်ၸၢႆးဢွၼ်ႇ 2 ၵေႃႉမႃး။
17/06/2015 လိုၼ်းသုတ်းလႆႈၶဝ်ႈယူတ်းယႃတူဝ်တီႈႁူင်းယႃလူင်သူၼ်ၻွၵ်ႇ (မႁႃရၢၶျ်) ၵဵင်းမႆႇ ၵူတ်ႇထူပ်းမရဵင်ႊၼႂ်းပွတ်ႇ လႄႈတူဝ်ႈၸွတ်ႇၼႂ်းတူဝ်။
12/08/2015 ဝၼ်းပုတ်ႉ (ဝၼ်းမႄႈႁႅင်ႇၸၢတ်ႈ) လုၵ်ႈသၢဝ်လႆႈဢဝ်ၶူဝ်ႈတူင်ႇမွၵ်ႇၶဝ်ႈတႅၵ်ႇ (ၻွၵ်ႇမလိ)
ၵႂႃႇတၢၼ်းမွပ်ႈပၼ်တီႈႁူင်းယႃ ၼႂ်းတိုဝ်ႉတၢင်းဝၼ်းမႄႈသေ ထိုင်မႃး ၶၢဝ်းယၢမ်း 16.25 မူင်းၵေႃႈ
လႆႈၼွၼ်းလိုဝ်ႈသဵင်ႈသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇတီႈႁူင်းယႃသူၼ်ၻွၵ်ႇ(မႁႃရၢၶျ်ၼၶွၼ်ႊၸဵင်းမႆႇ)
ၽွင်းဢႃယုလႆႈ 52 ပီ။

ၸိုဝ်ႈ - သႅင်သိုၵ်း

ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ - ၶုၼ်ၵျႃႇၼု

ပေႃႈမႄႈ - လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇပု၊ ၼၢင်းၶိၼ်ႇမၵျီး

(လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇပု ၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈ ဢွၼ်ႁူဝ် ပဵၼ်တူဝ်တႅၼ်း ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်း ၼႂ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ပၢင်လူင် မိူဝ်ႈ 12/02/1947

ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ - 22/03/1935

သဵင်ႈမုၼ် - 13/08/2007  (ၵဵင်းမႆႇ)

တီႈၵိူတ်ႇ - ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး(တွင်ႇၵီး)

ပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉ - 10 ၵေႃႉ

1- လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူး (ၽူႈဢွၼ်ၵေႃႇတင်ႈၸုမ်း ၵဝ်ႉငဝ်ႈသုၼ်ႇလႆႈ ၵူၼ်းၸိုင်ႈတႆး (S.H.R.F)

2- ၼၢင်းၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇပု (ႁွင်ႉ) ၼၢင်းမူဝ်ငိုၼ်း

3- လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢေး

4- ၸၢႆးၼုတ်း (လူႉမိူဝ်ႈဢႃႇယုလႆႈ 2 ၶူပ်ႇ)

5- ၼၢင်းမူဝ်ၶမ်း (ၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇၸု) ၵေႃႉတႄႇတင်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈ (တိုင်းရင်းမေဂျာနယ်)

6- လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇၼု

7- ၼၢင်းၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇဢု (ၼၢင်းမူဝ်တွင်း)

8- လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇဢူဝ်ႈ

9- ၼၢင်းၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇၼု (ၼၢင်းမူဝ်လိုၼ်း)

10-  ၼၢင်းၶိၼ်ႇၶိၼ်ႇထူၺ်း (ၼၢင်းမူဝ်လၢဝ်)

ၼႃႈႁိူၼ်း -  ၼၢင်းလႃႉယဵၼ်ႇ (ၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်မိူဝ်ႈလိူၼ်ၼူဝ်ႊဝႅမ်ႊၿိူဝ်ႊ 1974 တီႈလွႆၶိူဝ်း ဢိူင်ႇမိူင်းၶိူဝ်း    
                          ၸႄႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ။)

တီႈယူႇ          -  ဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး။

ၸၼ်ႉလိၵ်ႈ      - ႁဵၼ်းၸၼ်ႉငဝ်ႈ ထိုင်ၸၼ်ႉ 2 တီႈဝဵင်းသီႇပေႃႉ (ပၢၼ်ၵျပၢၼ်ႊၶဝ်ႈ) ၸၼ်ႉ 3 တီႈႁူင်းႁဵၼ်း  
                      တူၼ်ႈတီး (တွင်ႇၵီး) ၊  ၸၼ်ႉ 4-9 တီႈႁူင်းႁဵၼ်း ၸၼ်ႉသုင် သီႇပေႃႉ ၊ ၸၼ်ႉ 10 တီႈႁူင်းႁဵၼ်း
                      ဝဵင်းၵၢတ်ႇလေႃႉ (ၵလေႃး) ၊ 1953 ၽႅဝ်ၸၼ်ႉၸွမ် တႃႈၵုင်ႈ ၊ ႁဵၼ်းၾၢႆႇပၢႆးသၢႆႊ Science  
                     (6) ပီ ၊ ၸၼ်ႉ Isc (B) ၊ ဢမ်ႇႁပ်ႉၶူး ၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ ႁဵတ်းသိုၵ်း လုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ မၢၼ်ႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်း။


ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ- July 1942 ၶဝ်ႈၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်း မူၵ်ႇႁူဝ်ၽိူၵ်ႇ (White Hat League) တီႈသီႇပေႃႉ ၊ လႆႈႁူႉလွင်ႈ  
                         ၵၢၼ်ႁၵ်ႉ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ။


1953 - ႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ် တီႈတႃႈၵုင်ႈ ၊ ၶဝ်ႈၸုမ်း ယုၵ်ႉယွင်ႈ လိၵ်ႈတႆးလႄႈ ၸုမ်းလုၵ်ႈႁဵၼ်းၸၼ်ႉၸွမ်
                      ၸိုင်ႈတႆး Shan Litercy Society and Shan State Students Association သေ
                      တူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမႃး။


1959 - ၽႅဝ်မႃး ၼႂ်းမုၵ်ႉၸုမ်း ၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ၊ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ တိုၵ်းဢဝ် လွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်း ၶေႃၸိုင်ႈတႆး

1960 - ပႃးၼႂ်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် တႄႇတင်ႈ SSIO, SSIA  တီႈမိူင်းယွင်း။

1964 - မိူဝ်ႈတင်ႈ SSA  ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈမႄႈၼၢင်းႁိူၼ်းၶမ်း  တႅင်ႇတင်ႈပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၸုမ်း 3

1971 - လႆႈထုၵ်ႇလိူၵ်ႈပဵၼ် ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင် ပႃႊတီႊမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး SSPP

1976 - ၵိုတ်းလိုဝ်ႈၵၢၼ်သိုၵ်း

1992 - ၶဝ်ႈပႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႇ တင်ႈမုၵ်ႉၸုမ်း လူင်ၸိုင်ႈတႆး SSO

1996 - ၶဝ်ႈပႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႇတင်ႈ  ႁူမ်ႈတုမ်ၻီႊ မူဝ်ႊၶရေႊသီႊၸိုင်ႈတႆး SDU


တၢင်းႁၼ်ထိုင် ၼိူဝ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈလႄႈ ၵႂၢမ်းၾၢၵ်ႇထိုင် ၽူႈလူဢၢၼ်ႇ

*   ႁဝ်းထုၵ်ႇ လႆႈႁူႉၸၵ်းဝႃႈ တူဝ်ၵဝ်ပဵၼ်သင်
     Know your own identity

*   ႁဝ်းထုၵ်ႇလႆႈႁူႉၸၵ်းဝႃႈ တူဝ်ၵဝ်ယူႇၸၼ်ႉထၢၼ်ႈလ်ႂ
     Know your own status

*   ႁဝ်းထုၵ်ႇလႆႈႁူႉၸၵ်းဝႃႈ တူဝ်ၵဝ်ႇၸုၵ်းယူႇတၼ်းႁဵင်းလ်ႂ
    Know your own position
           

တင်း 3 ၶေႃႈၼႆႉ လီလႆႈထတ်းသၢင် ႁူႉၸႅင်ႈလႅင်း ႁၼ်ၸႅင်ႈလႅင်း ဝူၼ်ႉၶွပ်ႈၸႅင်ႈလႅင်း လႄႈလီလႆႈႁဵတ်းၸွမ်း ၸႅင်ႈလႅင်း။

ပေႃးတေပိုတ်ႇၼႄႁႂ်ႈတႅၵ်ႇလႅင်းၼႆႉ တေယၢဝ်းယူႇ ၊ ႁႂ်ႈႁူႉငၢႆႈလီၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈတႅၵ်ႈၼႄ ၸုမ်းၵူၼ်းပိတ်ႉမၢၵ်ႇၼင် Football Team ။

- တေလႆႈႁူႉတူဝ်ဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လဵၼ်ႈပႃးၼႂ်းၸုမ်းဢီႈသင်
(လဵၼ်ႈယူႇၼႂ်းၸုမ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလဵၼ်ႈၵေႃႉလဵဝ်လႆႈ)
Identifying yourself with the team

- ႁူႉတူဝ်ဝႃႈ ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈလ်ႂ
           Knowing your status

          (ၸၼ်ႉႁူင်းႁဵၼ်း ၊ ၸၼ်ႉၸႄႈဝဵင်း ၊ ၸၼ်ႉၸိုင်ႈမိူင်း ၊ ၸၼ်ႉ Coach ႁိုဝ်) ၶူးသွၼ် Coach ၵေႃႈ
          ပႃးၼႂ်းၸုမ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ)

          ၸၼ်ႉၽူႈၵုမ်းၵမ် Captain ၵေႃႈပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈပႃး ယူႇၼႂ်းၸုမ်းၵူၺ်း

-        ႁူႉတူဝ်ဝႃႈ လဵၼ်ႈတၼ်းႁဵင်းလ်ႂ ၊ ၸုမ်းလဵၼ်ႈၵွင်ၼႃႈ ၊ ၸုမ်းလဵၼ်ႈၵွင်ၵၢင် ၊ ၸုမ်းလဵၼ်ႈၵွင်လင် (ၶႄလင်)  
         Knowing your position ။


ၸုမ်းၼႃႈ-  ပိၵ်ႇသၢႆႉ (left wing) ပိၵ်ႇၶႂႃ (right wing) ၼႂ်းသၢႆႉ (left inner) ၼႂ်းၶႂႃ (right inner) ၵၢင်ၼႃႈ (Center half)

ၸုမ်းၵၢင်-  သၢႆႉၶိုင်ႈ (left half) ၶႂႃၶိုင်ႈ (right half) ၵၢင်ၶိုၼ်ႈ (Center half)

ၸုမ်းလင်-  လင်သၢႆႉ (left back) လင်ၶႂႃ (right back) ၵူၼ်းပႂ်ႉၽၵ်းတူ (Goal Keeper)


တၵ်းလႆႈမီးပၵ်းပိူင် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လၢႆးၾိုၵ်း ၊ လၢႆးလိူၵ်ႈၵူၼ်းလဵၼ်ႈ ၊ လၢႆးဝၢင်းၽႅၼ် ၵၢၼ်ပၢႆးတိုၵ်း (strategy) လႄႈလၢႆးတိုၵ်း (tactics) လၢႆးၵုမ်းၵမ်လႄႈ လဵၼ်ၸွမ်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၊ တီႈၼႄၼမ်ႉၵတ်ႉၵေႃႈ ၽွမ်ႉၵၼ် တင်ႈၸုမ်းသေ ၼႄတၢင်းၵတ်ႉလႆႈ ၸင်ႇတေပေႉတင်းၸုမ်း ၊ ၸင်ႇတေပဵၼ် (champion) လႆႈ။


ၶူးၾိုၵ်းသွၼ်  coach ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽူႈဝၢင်းၽႅၼ် ၽူႈၸီႉသင်ႇ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၽူႈလဵၼ်ႈ ၊ လီလႆႈမၢႆတွင်း ၊ ၽွမ်ႉၵၼ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၽွမ်ႉၵၼ်ပဵၼ်ၾုင်လူင် ၵႂႃႇၸူးတီႈမၢၵ်ႇၼင်မီး ၊ ႁႂ်ႈမေႃသူင်ႇပၼ်မၢၵ်ႇၼင် passing လႆႈလီ ၊ ဝႆး မႅၼ်ႈယၢမ်း၊ ၶိုၼ်ႈ လူင်း ၽဵင်ႇ ၊ ႁႂ်ႈၵူႈၵေႃႉ ၶတ်းၸ်ႂ လီမိူၼ်ၵၼ် ၸွမ်းၾၢႆႇလီမိူၼ်ၵၼ် ၸင်ႇတေပေႉ။


ၶူးၾိုၵ်းသွၼ် coach  ၼၼ်ႉ ၼမ်ႉၵတ်ႉမီးၸိူင်ႉႁိုဝ် ၸင်ႇပဵၼ်လႆႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ လီဢွၼ်ၵၼ်ဝူၼ်ႉ။ လၢႆးၵႅတ်ႇၶႄၸုမ်းလင်  4 လႄႈၸုမ်းၵၢင် 4 ဢိၵ်ႇၸုမ်းၼႃႈ 3။ လၢႆးလဵၼ်ႈ ၸုမ်းၼႃႈ 4 ၸုမ်း ၵၢင် 4 ၸုမ်း လင် 3 ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ- ပဵၼ်ၽႅၼ်ၵၢၼ်ၶွင် coach ၵၢၼ်မိူင်းၵေႃႈ တေႃႈၼင်ႇၼၼ်ယဝ်ႉ။


* ႁဝ်းၵိၼ်သင် (Identity) ႁဝ်းပဵၼ်ၽူႈႁၵ်ႉ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ၊ ႁဝ်းတိုၵ်း ဢဝ်သုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်း ႁင်းၶေႃ (Rights of self-determination) ႁဝ်းတိုၵ်းလူၺ်ႈလၢႆးၵတ်းယဵၼ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ၊ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇသေ တိုၵ်းဢဝ် ၵေႃႈလႆႈ ႁဝ်းယူႇၾၢႆတႂ်ႈ မုၵ်ႉၸုမ်း ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ပၼ်ၵၢင်ၸႂ် လိူၵ်ႈတင်ႈမွပ်ႈပၼ် ဢမ်းၼၢၸ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉယူႇ။


* ႁဝ်းယူႇၸၼ်ႉထၢၼ်ႈလ်ႂ (Status) ႁဝ်းၶဝ်ႈပဵၼ်ၸုမ်း ႁဵတ်းၵၢၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်းသေတႃႉ ႁဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၸုမ်း ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း မွပ်ႈပၼ်ဢမ်းၼၢၸ်ႈ ၼႂ်းပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈမႃး ၊ ယူႇတီႈၸၼ်ႉဢမ်ႇမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း မွပ်ႈပၼ်ၼၼ်ႉသေတႃႉ ၸွမ်းၼင်ႇႁူႉၸၵ်း ပုၼ်ႈၽွၼ်း တူဝ်ၵဝ်ႈပဵၼ်တႆးလႄႈ လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း။


* ႁဝ်းၸုၵ်းယူႇတီႈ တၼ်းႁဵင်းလ်ႂ (Position) ႁဝ်းႁူႉတူဝ် မိူၼ်ၼင်ႇ သွင်ၶေႃႈပႃႈၼိူဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ ႁဝ်းယူႇတၢင်ႇတီႈ တၢင်ႇမိူင်း (ဢမ်ႇၼၼ်) ယူႇၼႂ်းမိူင်းသေ ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ၶဝ်ႈပၢင်တိုၵ်း။ ႁဝ်းၸုၵ်းယူႇတီႈလ်ႂ တီႈၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းပုၼ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ဝၢၼ်ႈမိူင်း ၼင်ႇႁိုဝ်ပေႃးတေဢဝ်လႆႈ သုၼ်ႇလႆႈတႅပ်းတတ်းႁင်းၶေႃ (self-determination)။ ယူႇတီႈၸၼ်ႉ ဢၼ်ႁဵတ်းၸွမ်း ၽႅၼ်ၵၢၼ်ပၢႆးတိုၵ်း  (Strategy) လႄႈလၢႆးတိုၵ်း (Tactics) ၵၢၼ်မိူင်းႁဝ်း တမ်းဝၢင်းၽႅၼ်ဝႆႉပၼ်။ ယူႇတီႈၸၼ်ႉ ဢၼ်ၸၢင်ႈပၼ်ၵႂၢမ်းဝူၼ်ႉ ၊ တၢင်းႁၼ်ထိုင်ႁဝ်း ဢၼ် Coach ၵၢၼ်မိူင်းႁဝ်းၼၼ်ႉ။


ပေႃး 3 ၶေႃႈ ပႃႈၼိူဝ်ၼႆႉ ၸႅင်ႈလႅင်းလီယဝ်ႉၸိုင် ၶေႃႈလမ်ႇလွင်ႈ ၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉလူင်မၼ်း ယူႇတီႈ ၼမ်ႈၵတ်ႉ ႁဝ်းၵေႃႉလႂ် ၵေႃႉၼၼ်ႉ ၊ ၸုမ်းလ်ႂၸုမ်းၼၼ်ႉ မေႃႁဵတ်းၸွမ်း ၽႅၼ်ၵၢၼ်ပၢႆးတိုၵ်း Strategy တင်းလၢႆးတိုၵ်း Tactidcs ဢၼ် Coach ၵၢၼ်မိူင်းႁဝ်း တမ်းပၼ်ႁဝ်းဝႆႉ (ဢမ်ႇလႆႈတႅမ်ႈၼိူဝ်ၸေႈပၼ် ၊ ဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈၼႄ ႁဝ်းၼႆၵေႃႈ တေလႆႈမီး ၼမ်ႉၵတ်ႉ ၶႆႈၸႂ်ဝူၼ်ႉဢွၵ်ႇ) ၼၼ်ႉသေ ယူႇတီႈၼမ်ႉၵတ်ႉႁဝ်း မေႃၵပ်းသၢၼ်ၵၼ် ၵေႃႉတေႃႇၵေႃႉ၊ ၸုမ်းတေႃႇ ၸုမ်းၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်တိုၵ်းဢဝ် သုၼ်ႇလႆႈ လွင်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈ ႁဝ်းၸိုင် တၵ်းတေပေႉလႆႈဢမ်ႇႁၢင်ႉ။


ၶေႃႈၸီႉၼႄးလႄႈ ၶေႃႈထတ်းသၢင် သွင်ၶေႃႈၼႆႉ ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ် ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ လီလႆႈပွင်ႇၸႂ်။ တေလႆႈဢွၼ်ၵၼ် ဝႄႈၶေႃႈၸီႉၼႄး (ၵွပ်ႈၶဝ်ႈလွၵ်းၵၢၼ်ၽူႈၶဵၼ်) ၊ တေလႆႈဢွၼ်ၵၼ်ၶတ်းၸ်ႂ ႁႂ်ႈပေႃးမေႃယွမ်းႁပ်ႉထွမ်ႇၶေႃႈထတ်းသၢင် (ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ ၶေႃႈထတ်းသၢင်လီၼၼ်ႉ ယူႇတီႈၸေႇတၼႃႇလီသေ ထတ်းသၢင်ၼႄယင်းပႆႇပေႃး ယင်းပဵၼ် ၽူႈမီးၼမ်ႉၵတ်ႉ ၸင်ႇတေၸၢင်ႈႁဵတ်းၸွမ်း ၶေႃႈထတ်းသၢင် လီၼၼ်ႉလႆႈ။)


ၵူၼ်းမီး ၼမ်ႉၵတ်ႉ မေႃထတ်းသၢင် ၊ ၵူၼ်းဢမ်ႇမီး ၼမ်ႉၵတ်ႉ မေႃၸီႉၼႄး ၊ ၵူၼ်းၸႂ်ၵူတ်ႉ မေႃသႄႇတမ် ၊ ၵူၼ်းမႃႇၼယႂ်ႇ မေႃသမ်ႇမႅၼ် ၊ ၵူၼ်းၸႂ်လီ မေႃယိူၼ်ႉၵၼ်ႈ ၊ ၵူၼ်းႁူႉ မေႃယွင်ႈယေႃး။

ၵူၼ်းႁၼ် - ၼႄၼိုင်ႈသွၵ်ႇ မေႃတူၺ်းဢွၵ်ႇၼိုင်ႈဝႃး ၵူၼ်းၶိုၵ်ႉသမ်ႉ မေႃႁဵတ်းမေႃသၢင်ႈ။

ၶၢဝ်းတၢင်းၸူဝ်ႈပၢၼ် ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
1960        -    ၶဝ်ႈႁဵတ်းသိုၵ်းတီႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းပၢၼ်းဢွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈဝဵင်းမႂ်ႇ၊ ဢိူင်ႇဝဵင်းမႂ်ႇ၊ မိူင်းၼမ်ႉသၼ်ႇ
မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 21 လိူၼ်မေႊ(ဝၼ်းလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ) ၼႂ်းၸုမ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ်ပွတ်းႁွင်ႇ။
1961        -    လႆႈၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသိုၵ်း ပဵၼ်ႁူဝ်ႁၢၼ် (1 မႆ)
1962        -    လႆႈၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် ႁူဝ်သိုၵ်း (2 မႆ)
1963        -    လႆႈၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် ႁူဝ်သိုၵ်းလူင် (3 မႆ) သေယူႇၼႂ်းတပ်ႉထႅဝ်/တပ်ႉမူႇ                                           
                      ၼႂ်းၵၢပ်ႈပၢၼ် SSIA (တပ်ႉသိုၵ်းလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃၸိုင်ႈတႆး)
1964        -    လႆႈၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသိုၵ်းၶၢမ်ႈၸၼ်ႉၵႅမ်ၶုၼ်ႁၢၼ်သေပဵၼ်ၶုၼ်ႁၢၼ်။ ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉမူႇ 3 ၼႂ်းတပ်ႉၵွင် 4 ဢၼ်ၸဝ်ႈႁၢၼ် ၸၢမ်မိူင်း ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၵွင်။    လႆႈလူင်းၵႂႃႇမိူင်းထႆးၸွမ်းၸဝ်ႈႁၢၼ်ၸၢမ်ႇမိူင်း
ၼႃႈတေၵႂႃႇတင်ႈတပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး SSA တီႈမိူင်းၾၢင် မိူဝ်ႈ 24/4/1964။ ၼႂ်းႁၢင်ပီၼၼ်ႉ ပေႃးလႆႈၶိုၼ်ႈမႃးၶိုၼ်းပွတ်းႁွင်ႇယဝ်ႉၵေႃႈလႆႈၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသိုၵ်း ပဵၼ်ၶုၼ်သိုၵ်း- ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉမုၵ်ႉ 1 ၼႂ်းတပ်ႉၵွင် 4 ပွတ်းမိူင်းမေႃႇ။
1965        -    ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၶုၼ်သိုၵ်းလူင် တီႈပွတ်းမိူင်းမေႃႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ သိုပ်ႇယိပ်းတပ်ႉမုၵ်ႉသေ ၸွႆႈၵၢၼ်ငဝ်ႈတပ်ႉၵွင် (ပဵၼ်ၽူႈၸွႆႈ ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၵွင် 4) မိူဝ်ႈၽွင်းတိုၵ်းၵၼ်တင်းၸုမ်းၸဝ်ႈၵၢင်းယွႆး ပွတ်းၼမ်ႉၶမ်း ထုင်ႉမၢဝ်း၊ ထိုင်တီႈၸုမ်းၵၢင်းယွႆး လႆႈၶဝ်ႈၸူး ပႃႊတီႊၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ (ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈတႆးတေႃႇတႆးတိုၵ်းၵၼ် ပိူၼ်ႈၸၼ်ဢဝ်ပဵၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်းပိူၼ်ႈ)။
1969        -    လုၵ်ႉပွၵ်ႉထုင်ႉမၢဝ်းလူင်းမႃးတူင်ႉၼိုင်ၼႂ်းတူင်ႇတၢင်ႇမိူင်းၶိူဝ်း၊ မိူင်းတုင်၊ မိူင်းလႃ တေႃႇထိုင်မိူင်းသွင်ၼွင်တဝ်း မိူဝ်ႈၽွင်းပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၵွင် 105 ၼႂ်း SSA ။
1971        -    ပေႃးတင်ႈပႃႊတီႊမႂ်ႇသုင်ၸိုင်ႈတႆး (SSPP) ယဝ်ႉၵေႃႈ  ပဵၼ်ၽူႈၶဝ်ႈပႃႊတီႊတဵမ်တူဝ်သေ  လူင်းပွတ်းၸၢၼ်း။
1972        -    ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၵွင် 16 ၼႂ်းသၢႆသိုၵ်းမႂ်ႇသုင် SSA သေလူင်းၵႂႃႇတိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇတင်း တပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ(ၸိုင်ႈတႆး) SURA ၼႂ်းၼႃႈလိၼ်မိူင်းပၼ်ႇ ႁိုင် 7-8 လိူၼ် ။ (ၵႂၢႆးတေႃးၵၼ်သၢင်တႄးၼႃး - ပိူၼ်ႈသႅၵ်ႇလႅၵ်ႇမႃး လႆႈၼမ်ႉတွၼ်းၵႄႈၵၢင်) ၼႂ်းႁၢင်ပီ ၶိုၼ်ႈယိပ်းတပ်ႉၵွင် 16 ၶိုၼ်ႈမိူဝ်းပွတ်းႁွင်ႇ၊ ၵႂႃႇပၵ်းသဝ်းတူင်ႉၼိုင်ၼႂ်းတူင်ႇတၢင်ႇလွႆၶိူဝ်း၊ မိူင်းၶိူဝ်း၊ မိူင်းတုင်၊ မိူင်းလႃ တေႃႇထိုင် ပွတ်းဝၢၼ်ႈၸၢမ်မိူင်းမု။
1973        -    ၶိုၼ်ႈၸၼ်ႉသိုၵ်း ပဵၼ်ၸၼ်ႉၸဝ်ႈႁၢၼ်၊ ယိပ်းတပ်ႉႁူမ်ႇလူမ်ႈငဝ်ႈငုၼ်းပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း (တီႈလုမ်းငဝ်ႈငုၼ်းပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း) မိူဝ်ႈၽွင်း SSA  တႄႇပဵၼ်ဢူၺ်းလီၵၼ်တင်း ပႃႊတီႊၶွမ်ႊမိဝ်ႊၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ CPB ။
1975        -    ဝၢႆးသေငဝ်ႈငုၼ်းပွင်ၵၢၼ်သိုၵ်း SSA (ပွတ်းႁွင်ႇ) ၶိုၼ်းၶွတ်ႇၽွတ်ႈပူၵ်းတင်ႈ 4 တပ်ႉၸုမ်း။ [ တပ်ႉၸုမ်း 1 ၸဝ်ႈၸဝ်ႈသိုၵ်းသိူဝ်ၼုမ်ႇ  မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇတွၼ်ႈတႂ်ႈ - ဢၼ်မီးတပ်ႉၵွင် 11,12။ တပ်ႉၸုမ်း 2 ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၸၢမ်မႂ်ႇ ဢၼ်မီးတပ်ႉၵွင် 10,16,449 ပွတ်းၸၢၼ်း/တပ်ႉၸုမ်း 3 ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၶုၼ်ၽူင်း - ၶသလ ၸၢႆးလဵၵ်ႉ မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇတွၼ်ႈၼိူဝ် - ဢၼ်မီးတပ်ႉၵွင် 24,25,816/ တပ်ႉၸုမ်း 7 ၸဝ်ႈၸဝ်ႈသိုၵ်းၼေႃႇမိူင်းလူင် -ၵုၼ်ပၢင်ၵုၼ်ၶူင်း-ပႅတ်ႇၵၢင်ႉ ဢၼ်မီးတပ်ႉၵွင် 4] ယဝ်ႉၵေႃႈ လႆႈလူင်းပွတ်းၸၢၼ်း မိူဝ်ႈႁၢင်ပီ။ |မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈပီ ႁူဝ်ပဝ်ႈပႃႊတီႊ ၸဝ်ႈသႅင်သိုၵ်း၊ ၸဝ်ႈဢုမ်ႈမိူင်း ၶဝ် လႆႈထုၵ်ႇပူတ်းထွၼ်သေ ၸဝ်ႈၸဝ်ႈသိူဝ်ဝၢႆႇ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၸိုင်ႈ ၊ ၸဝ်ႈမင်းရၢႆး ၶဝ်ထွၼ်တူဝ်ဢွၵ်ႇ]။
1977        -    ၸွမ်းၼင်ၶေႃႈၸီႉသင်ႇသေ လႆႈၶိုၼ်ႈၵႂႃႇပၢင်သၢင်း။ ဢိင်ၼိူဝ် SSPP။ SSA ပဵၼ်ဢူၺ်းလီ CPB လႄႈလႆႈၶဝ်ႈၵႂႃႇလဵပ်ႈႁဵၼ်းမိူင်းၶႄႇ ၸွမ်းၵူၼ်းလူင်လၢႆလၢႆၵေႃႉ ။ ႁွတ်ႈထိုင်ဝဵင်းၶုၼ်းမိင်၊ သိုဝ်းမဝ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ (ၼႂ်းပီၼၼ်ႉ CPB တုၵ်းယွၼ်း တႃႇဢွၼ်ႁူဝ် SSPP လုမ်းလုမ်းသေ ၸဝ်ႈသိုၵ်းၸၢမ်ႇမိူင်း  ဢွၼ်ႁူဝ်တွပ်ႇထဵင်  ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ၼႅတ်ႈငၢၵ်ႈဢွၵ်ႇ ပၢင်သၢင်း  မႃးတၢင်းတူၵ်းၶူင်း)။
1978        -    လုၵ်ႉပၢင်သၢင်းဢွၵ်ႇၶၢမ်ႈၶူင်းယဝ်ႉဢမ်ႇႁိုင်ၵေႃႈ လူင်းမႃးပွတ်းၵၢင်ပွတ်းၸၢၼ်း။ လႆႈၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸၼ်ႉၸဝ်ႈသိုၵ်း။ [မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈပီ ၸဝ်ႈသိုၵ်းၸၢမ်ႇမိူင်း/ၸဝ်ႈသိုၵ်းပၢၼ်းဢွင်ႇၶဝ် ၵႂႃႇၵႂႃႇႁၢႆလၢႆၼႂ်းမိူင်းထႆး-ဢၼ်ႁူႉဢၼ်ႁူႉဝၢႆးမၼ်းမႃး ပဵၼ်ၼမ်ႉမိုဝ်းၶုၼ်သႃႇ၊ ၾႃႉလင်ၶဝ် ႁႅမ်ပႅတ်ႈတင်းလိၼ်တႅၵ်ႇ]။
1981        -    လႆႈႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်းပဵၼ် ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉငဝ်ႈသိုၵ်း SSA  ပွတ်းၸၢၼ်း ပွတ်းမိူင်းၼၢႆး ၵဵင်းတွင်း မိူင်းပၼ်ႇ မွၵ်ႇမႆႇ လၢင်းၶိူဝ်း ဝၢၼ်ႈႁၢတ်ႇ။ [ၸဝ်ႈၸၢႆးလဵၵ်ႉပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉၽွမ်ႉႁူမ်ႈ NDF သၢႆသိုၵ်းပွတ်းႁွင်ႇ၊ ၸဝ်ႈသိူဝ်ၼုမ်ႇ ပဵၼ်ၽူႈၵွၼ်းတပ်ႉ ငဝ်ႈသိုၵ်းပွတ်းႁွင်ႇ။]
1983        -    ၵိူဝ်းၵုမ်ႁူမ်ႈမိုဝ်းၵၼ် ၼႂ်းပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ်ႁူမ်ႈမိုဝ်းတင်း ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵမ်ႉၶိူဝ်း၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မိူင်းၶဝ်သေ တၢင်တူဝ်တပ်ႉငဝ်ႈသိုၵ်းပွတ်းၸၢၼ်း SSA တႄႇၵပ်းသိုပ်ႇ SURA
 ၽွင်းၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ယိုၼ်းမိုဝ်းလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ။
1984        -    ဢွၼ်ႁူဝ် SSA ပွတ်းၸၢၼ်း ၶဝ်ႈၸူးၶွၼ်ႈႁႅင်းၵၼ်တင်း SURA သေႁူမ်ႈႁွမ်းၵေႃႇတင်ႈ ၶွင်ႊသီႊၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ TRC တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆးလုၵ်ႉၾိုၼ်ႉ TRA  တီႈငဝ်ႈၸိုင်ႈမႂ်ႇသုင် မိူဝ်ႈ  1/4/1984 ၊ ပဵၼ်ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ TRC ။
1985        -    ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၸုမ်းတၢင်တူဝ် TRC ။ TRA ဢၼ်ပႃးၸဝ်ႈၵၼ်းၸဵတ်း ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မိူင်း၊ ၸဝ်ႈၸေႃးၺုၼ်ႉ၊ ၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈၶဝ်သေ ၵႂႃႇႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇၵုမ်ၶုၼ်သႃႇ - ၶုၼ်သႅင်ၶဝ် ၸုမ်း SUA  ပွတ်းၼမ်ႉၵတ်း/တၢၵ်ႇလႅတ်ႇ ႁိမ်းလႅၼ်လိၼ်ထႆး-[တေႃႇၼႃႈမႄႈလၼႃး  သူပ်းပွင်ႇ/မိူင်းပၢႆး ]။ ၼႂ်းၵၢင်ပီမွၵ်ႈလိူၼ် July ၼၼ်ႉ SUA ၶဝ်ႈႁူမ်ႈ TRC သေမႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈၸိုဝ်ႈပဵၼ်မႃး SSRC/SSA ။
1986        -    တီႈငဝ်ႈၸို်ႈမႂ်ႇသုငလႄႈႁူဝ်မိူင်း  ယင်းတိုၵ်ႉၸႂ်ႉတိုဝ်းၸိုဝ်ႈသဵင်/ၸုမ်ႈတွၵ်ႇ/တႅမ်ႈလၢတ်ႈဢဝ်ၸိုဝ်ႈ SSRC/SSA သေတႃႉ  ယူႇတီႈ ၸၢင်းသူးၶျိူၼ် (ၾႃႉလင်) သမ်ႉယူႇတီႈလွႆလၢင်းသေ လႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် MTA  ပႅတ်ႈလႄႈ  ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ  ၵႃႈလႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၸွမ်း ။ ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇၵေႃႈ  လႆႈလုၵ်ႉပၢင်မႂ်ႇသုင်ၶၢႆႉၵႂႃႇယူႇႁူဝ်မိူင်း ၊ တီႈပွၵ်ႉဝၢၼ်ႈမၢၵ်ႇလၢင်း။
1987-95        -    ပဵၼ်ၸဝ်ႈသိုၵ်းၽၵ်းၵိူဝ်ၼဵပ်းၸွၵ်းယၢင်ႈၶႃႇ-ပႃးတင်းၸဝ်ႈသိူဝ်ယဵၼ်း (ဢၼဢၼ်တၢႆယၢၵ်ႈတၢႆၽၢၼ်တီႈႁူဝ်မိူင်း ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ) ပႅတ်ႈၶၢဝ်းတၢင်း 7-8 ပီပၢႆ ။

            (ၽွင်း 1988-95 မီး ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၶုၼ်သႃႇလႆႈငိၼ်းၵႂၢမ်းၵူၼ်းလူင်ၵဝ်ႇ ဝၢၼ်ႈမၢၵ်ႇလၢင်းၶဝ်ၶၢင်းပွင်ႉဝႃႈ လႆႈထုၵ်ႇၼဵပ်းၸွၵ်ႉ ယၢင်ႈၶႃႇၼႆၼၼ်ႉလႄႈၸႂ်လမ်ယဝ်ႉသေ  ၶိုၼ်းၵႂႃႇဝွၼ်းႁုမ်း  ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇမႂ်ႇ ၸဝ်ႈသိူဝ်ယဵၼ်းၶဝ်- "ဢမ်ႇၸႂ်ႈယၢင်ႈၶႃႇၼေႃႈ ၊ ႁဝ်းၵႂႃႇၵိၼ်ၶဝ်ႈဝၼ်းၸွမ်းၵၼ် တီႈယၼ်ႇၵုင်ႇ၊ ၵႂႃႇဢဝ်မႄႈမၢၼ်ႈလဝ်းလဝ်းၵႂႃႈ" ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

1996        -    ပႃးတင်းၸဝ်ႈၼေႃႈမိူင်းၶွၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မိူင်းၶဝ်သေ  ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၼႂ်းပၢင်ဝၢင်းၶိူင်ႈ ၸွမ်းၶုၼ်သႃႇ ၾႃႉလင်ၶဝ်တီႈႁူဝ်မိူင်း မိူဝ်ႈ 7/1/1996 ၊ ဝၢႆးဝၼ်းၼၼ်ႉၵေႃႈၶၢႆႉမႃးယူႇဝၢၼ်ႈၶႃးႁၢၼ် - ပဵၼ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ယူႇၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈမႄႈႁွင်ႈသွၼ် ။

ဝၢႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸွမ်းလူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်၊ ဢမ်ႇပေႃးယူႇလီလႄႈၶဝ်ႈႁၵ်ႉသႃယူတ်းယႃတူဝ်ၵႂႃႇမႃးၵဵင်းမႆႇ မႄႈႁွင်ႈသွၼ် တေႃႇထိုင်ဝၼ်းတီႈ 30/7/2004 လႆႈသဵင်ႈမုၼ်ၵႂႃႇတီႈႁိူၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈ ဝၢၼ်ႈၶႃးႁၢၼ်၊ ဢိူင်ႇႁူၺ်ႈၽႃ ၊ ၸႄႈဝဵင်းမႄႈႁွင်ႈသွၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈမႄႈႁွင်ႈသွၼ် ၽွင်းဢႃယုၸဝ်ႈလႆႈ 66 ပီ။

ပီတႆး 2109 ၼႆႉ လႆႈဝႃႈပဵၼ်ပီမုၼ်းႁိူင်းၶိုၵ်ႉၶၢႆး တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႆး ပဵၼ်ပီတႆးႁၵ်ႉပႅင်းၶွၼ်ႈႁႅင်း လူင်ႉလႅင်း ႁူမ်ႈပွင်သၢင်ႈတႃႇၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း၊ ပဵၼ်ပီတႆးတူင်ႉတိုၼ်ႇ ႁူမ်ႈၵၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈပၢင်ပွႆးယႂ်ႇ ၵိုၵ်းပိုၼ်း 3 ပၢင်- 1.ပွႆးပီမႂ်ႇတႆးတီႈတူၼ်ႈတီး။ 2.ပွႆးၶိုၼ်ႈႁေႃၶမ်းၶုၼ်သၢင်ႇတူၼ်ႈႁုင်း တဵမ် 100 ပီ တီႈသႅၼ်ဝီ။ 3.ပွႆးပီၵွၼ်းၶမ်း ဝၼ်းၵိူတ်ႇၸဝ်ႈၶူးလူင် တွၵ်ႊတိူဝ်ႊၶမ်းမၢႆ ထမ်မသႃမိ တီႈလၢႆးၶႃႈ။ ပၢင်ပွႆးယႂ်ႇ 3 ပွႆးၼႆႉ မီးတီႈပွင်ႇ မီးၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီ ႁႃတီႈဝႃႈ ဢမ်ႇမီး။

ၸၢႆးမူး- မေႃသွၼ်ႁူၺ်ႈၸွႆး

ဢွၼ်ၼႃႈၼႆႉ မိူဝ်ႈမွၵ်ႈၵၢင်ပီ ၽူႈတႅမ်ႈ လႆႈတူၵ်ႇလၢတ်ႈတိုၵ်းသူၼ်းဢူၺ်းၵေႃႉၵူၺ်းသေႈ ႁူမ်ႈပႃးၽူႈၸိူဝ်းမိုတ်ႈသူင်ၵႂၢမ်းၸၢႆးမူးလၢႆၵေႃႉ ၶႂ်ႈႁူမ်ႈႁႅင်းၵၼ် ၸတ်းပၢင်ပွႆးၶုၵ်းထူပ်း 20 ပီ ၸၢႆးမူး တီႈဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ ႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်း လႄႈ ယုၵ်ႉယွင်ႈၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်း (ၸၢႆးမူး) ဢၼ်လႆႈႁဵတ်းၽွၼ်းလီ တႃႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈမႃး၊ လွင်ႈၼႆႉ လၢႆၵေႃႉလၢႆၸဝ်ႈႁၼ်လီၵမ်ႉထႅမ်ၵၼ်။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽိူဝ်ႇမႃးၼပ်ႉသွၼ်ႇတူၺ်းဝၼ်း/ၶၢဝ်းယၢမ်းမၼ်းသမ်ႉ ၶူပ်းမႅၼ်ႈဝၼ်းပၢင်ပွႆးယႂ်ႇပီၵွၼ်းၶမ်း ၸဝ်ႈၶူးၻွၵ်ႊတိူဝ်ႊၶမ်းမၢႆ ထမ်မသႃမိ တီႈဝဵင်းလၢႆးၶႃႈလႄႈ ၸင်ႇလႆႈၵိုတ်းဝႆႉလွင်ႈႁၢင်ႈႁႅၼ်း ၶပ်းၶိုင်ၼႆႉသေ ၶိုၼ်းၶႆႈၸႂ်ဝႃႈ တေၸတ်းႁူမ်ႈပွႆးပီၵွၼ်းၶမ်း ပရိယတ်ႉတိမိူင်းပၼ်ႇ ၼႂ်းလိူၼ်ႁူၵ်းမႂ်ႇၼႆႉ- ဝႃႈၼႆ။

ၸၢႆးမူး (မေႃသွၼ်ႁူၺ်ႈၸွႆး) ပဵၼ်ၵူၼ်းၸႃတိမိူင်းပၼ်ႇ၊ ပဵၼ်လုၵ်ႈလုင်းၸၢႆး (လူႉယဝ်ႉ) လႄႈ ပႃႈဢူင်းၺုၼ်ႉ (မိူဝ်ႈလဵဝ်ဢႃယု 83 ပီ ယူႇမိူင်းပၼ်ႇ)၊ ၸၢႆးမူးၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈ 15/01/1960 ၊ တႄႇၼႃႈႁိူၼ်း ႁူမ်ႈၵၼ်တင်းၼၢင်းပႅင်း (လူႉမိူဝ်ႈ 20/10/2014) မီးလုၵ်ႈလၢင်းႁူမ်ႈၵၼ် 3 ၵေႃႉ 1. ၼၢင်းၸၢမ်ၶမ်း၊ 2.ၸၢႆးၸိူင်းမႂ်ႇ၊ 3.ၼၢင်းသႅင်ဢိုၼ်းမိူင်း။ ဝၢႆးယဝ်ႉႁူင်းႁဵၼ်းၸၼ်ႉသုင်ႁူင်းမုၼ်းလႅင်း တီႈၸႄႈၵႅင်း တႄႇပီ 1979-1994 (တေႃႇပေႃးလူႉၶွႆႈ) ၸၢႆးမူး ၸွႆႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ပဵၼ်မေႃသွၼ်၊ တႅမ်ႈလိၵ်ႈ၊ တႅမ်ႈၵႂၢမ်း၊ ႁွင်ႉၵႂၢမ်းပူၵ်းတိုၼ်ႇၸႂ်ႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ၊ ႁၢပ်ႇၵၢၼ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉပၢၼ်သိုၵ်း SURA, TRA, MTA ၊ ပဵၼ်ၽူႈႁူမ်ႈၵေႃႇတင်ႈၸုမ်းၸိူင်းလႅဝ်း Freedom’s Way band ႁူမ်ႈၵၼ်တင်း သၶႁ လႄႈၸၢႆးၶုၼ်သိူဝ် မိူဝ်ႈပီ 1984 ။

ၸၢႆးမူး ၸၢႆးသၼ်လွႆ လႄႈ သၶႁ

မိူဝ်ႈဝၼ်းထီႉ 22/09/2014 ၽူႈတႅမ်ႈလႆႈႁူပ်ႉဢုပ်ႇမႄႈၸၢႆးမူး (မႄႈထဝ်ႈဢူင်းၺုၼ်ႉ) မိူဝ်ႈလဵဝ် ဢႃယု 83 ပီ တီႈဝဵင်းမိူင်းပၼ်ႇ၊ ဢုပ်ႇၶႆႈလွင်ႈၸၢႆးမူး၊ မႄႈထဝ်ႈၶႆႈၼႄဝႃႈ ၸၢႆးမူး ပဵၼ်ၵူၼ်းလၢၵ်ႇလၢႆးၸဵမ်လဵၵ်ႉ၊ မိူဝ်ႈၵိူတ်ႇၵေႃႈမီးသၢႆႁူၵ်ႉႁႄႇၶဵၼ်းၶေႃးသေဢွၵ်ႇမႃး၊ မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇ ၵႆႉၵႆႉဢမ်ႇယူႇလီလႄႈ လႆႈမွပ်ႈပၼ်မိတ်ႉသူၺ်ႇပီႈၼွင်ႉယဝ်ႉ ၵႂႃႇသိုဝ်ႉဢဝ်ၶိုၼ်းငိုၼ်း 1 မူး ၸင်ႇသႂ်ႇၸိုဝ်ႈဢၢႆႈမူး၊ ဝၢႆးယႂ်ႇမႃးႁဵတ်းဝႂ်ၵပ်းတူဝ် (မၢတ်ႈပူင်ႇတိၼ်ႇ) သႂ်ႇၸိုဝ်ႈမႂ်ႇ ပဵၼ်ၸၢႆးတၢၼ်းၽေႇလေး၊ ဝၢႆးၵႂႃႇႁဵတ်းမေႃသွၼ်တီႈဝၢၼ်ႈႁူၺ်ႈၸွႆး သႂ်ႇၸိုဝ်ႈႁွင်ႉမေႃသွၼ်ႁူၺ်ႈၸွႆး၊ တႄႇၸဵမ်မိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ၸၢႆးမူး သူင်လွင်ႈတွႆႇတိင်ႇႁွင်ႉၵႂၢမ်း၊ သူင်လွင်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းလၢႆးၵႃႈလၢႆး၊ ၵၢင်ၶမ်ႈၵၢင်ၶိုၼ်း ၵုမ်ႇမိုင်ႉတွႆႇတိင်ႇႁွင်ႉၵႂၢမ်း မၢင်ပွၵ်ႈမႄႈၵႆႉပွင်ႉလႃႇမၼ်း “မႂ်းတေၵိၼ်ယွၼ်ႉတိင်ႇမႂ်းယဝ်ႉၼႄႇ- မႂ်းၵုမ်ႇတွႆႇတိင်ႇမႂ်းတေလႆႈၵိၼ်ၼႄႇ” ႁဵတ်းၵႂႃႇႁဵတ်းမႃးသမ်ႉမီးၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ လႆႈၵိၼ်ယွၼ်ႉၵၢၼ်တွႆႇတိင်ႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ၸၢႆးမူး လပ်းလူႉၶွႆႈၵႂႃႇမိူဝ်ႈ 26/12/1994 (ဢမ်ႇၸႂ်ႈ 1995 ပီ ၸွမ်းၼင်ႇၼႂ်းၵႂၢမ်းၸၢႆးလၢဝ်သႂ်တႅမ်ႈႁွင်ႉ) တီႈဢွင်ႈႁိူၼ်းၵဝ်ႇ တီႈဝၢၼ်ႈလၵ်းတႅင်ႇ လႅၼ်လိၼ်ထႆး-တႆး၊ ဢိူင်ႇပဵင်းလူင်၊ တူင်ႇဝဵင်းဝဵင်းႁႅင်၊ ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇ၊ ၽွင်းဢႃယုလႆႈ 35 ပီ၊ ၶုမ်ၵုတ်း (ဢူးမၢင်ႇ) ၸၢႆးမူး မီးယူႇတီႈၵွင်းသၼ်လွႆ ၾၢႆႇဢွၵ်ႇဝၢၼ်ႈလၵ်းတႅင်ႇ၊ မီးဝႆႉၸွမ်းၵၼ်တင်းၶုမ်ၵုတ်း ၸၢႆးသၼ်လွႆ လႄႈ သၶႁ ။ လၢႆပီပူၼ်ႉမႃး ၽူႈတႅမ်ႈၵႆႉလႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်လူႇတၢၼ်း ၶုၵ်းထူပ်းၸၢႆးမူး - ၸၢႆးသၼ်လွႆ တီႈၶုမ်ၵုတ်းၶဝ်ၸဝ်ႈ၊ ၼႂ်းသွင်ပီ (ပီၵၢႆလႄႈပီၼႆႉ) ဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ၵွပ်ႈဢိင်ၼိူဝ်ၼႃႈၵၢၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းတူၵ်းယူႇ ၼႂ်းမိူင်း။

ၶုမ်ၵုတ်း ၸၢႆးမူး ၸၢႆးသၼ်လွႆ လႄႈ သၶႁ

ၼႂ်းတိုဝ်ႉတၢင်းၼႆႉ ဢဝ်ၵုၼ်းမုၼ်ၸၢႆးမူး ၵူၼ်းၵိုၵ်းပိုၼ်း တူဝ်တၢႆၸိုဝ်ႈဢမ်ႇႁၢႆသေ ယူႇတီႈပွႆးပီၵွၼ်းၶမ်း ၸဝ်ႈၶူးထမ်မသႃမိ တီႈဝဵင်းလၢႆးၶႃႈ ၼွမ်းတူဝ်ၶုၵ်းထူပ်းၼပ်ႉယမ် ယွၼ်းသူးႁႂ်ႈၶႂၼ်ငဝ်း ၸၢႆးမူး ဢိၵ်ႇၶႂၼ်ငဝ်း ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈတႆးတင်းလၢႆ ႁွတ်ႈထိုင်တီႈသုၶၵတ်းယဵၼ် လႄႈ ယွၼ်းႁႂ်ႈပီတႆး 2109 (ပီပႄႉ) ပဵၼ်ပီတႄႇပူၵ်းၶိုၼ်းငဝ်းမုၼ်းႁိူင်းတႆး မီးမင်ၵလလီ၊ မီးတိုဝ်ႉတၢင်းငဝ်းလၢႆးလီသိုပ်ႇၵႂႃႇသေၵမ်း။

ဢၢၼ်းတႆး ၶႆးၶၢၼ်ႇၾႃႉ
26/12/2014 (ဝဵင်းလၢႆးၶႃႈ)