ၽွၼ်းလီၽွၼ်းၸႃႉမီးၼင်ႇၵၼ်သေတႃႉ ၵမ်ႈၼမ်လၢၵ်ႈၶဝ်ႈၵႂႃႇပဵၼ်ၽွၼ်းၸႃႉ လူၺ်ႈၼမ်းသဵင်လႄႈထွႆႈၵႂၢမ်း (ၶေႃႈၵႂၢမ်း) ႁူမ်ႈတင်းႁဵတ်ႇၽူလ်တူဝ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ၵၢၼ်တူၵ်ႇလၢတ်ႈၶိူဝ်း လိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၾိင်ႈငႄႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈၵၢၼ်မိူင်းၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်သိူဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးၼမ်းသဵင်ဝၢၼ်ႁူ ထွႆႈၵႂၢမ်းဢွၼ်ႇၼွမ်း ႁဵတ်ႈၽူလ် ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈၼႆတႄႉ တေပဵၼ်ၽွၼ်းလီယူႇ။ ပေႃးၼမ်းသဵင်ၶႅင် ထွႆႈၵႂၢမ်းႁၢဝ်ႈ ႁဵတ်ႇၽူလ်သမ်ႇမႅၼ် ပႅၼ်ႁူမ်ႇၵုမ်းၼိူဝ် ၾၢႆႇပိူၼ်ႈ လူလၢႆသၢင်းမဝ်ဢဝ်ပေႉယူႇၾၢႆႇၸဝ်ႈၵဝ် သေထၢင်ႇလဵၵ်ႉပိူၼ်ႈဢမ်ႇႁူႉသင်ၼႆတႄႉ လိူဝ်သေဢမ်ႇပဵၼ် ၽွၼ်းလီ ယင်းၸၢင်ႈပဵၼ်ၽွၼ်းၸႃႉလႄႈ တေတႅၵ်ႈယႅၵ်ႈၵၼ်ၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်းၵူၺ်း။


ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ပေႃးလၢတ်ႈထိုင်ၵၢၼ်လိၵ်ႈလၢႆးၼႆၵေႃႈ ၽွၼ်းၸႃႉမၼ်းဢၼ်တေၵိူတ်ႇၶိုၼ်ၼၼ်ႉ ၵၢၼ်သႄႉၼႄးၵၼ် တႅမ်ႈၽိတ်းတႅမ်ႈထုၵ်ႇ (ဢမ်ႇၸိုဝ်ႈဢမ်ႇၸႂ်ႈ တၵ်းတေလႆႈတႅမ်ႈၸိူင်ႉၼၼ် တႅမ်ႈၸိူင်ႉၼႆ) ၼႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁဵတ်ႇဢၼ် တေပဵၼ်ၽွၼ်းၸႃႉယဝ်ႉ။ (တူၼ်ၸဝ်ႈၶူးလူင် ပရၵူႇၻွၵ်ႉတိူဝ်ႊထမ်းမသႃမိ ၶမ်းမၢႆ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈၼႄဝႃႈ - ႁဝ်းတႄႉ ၶႂ်ႈတႅမ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်မႃးၵေႃႈယဝ်ႉ ႁဝ်းမေႃဢၢၼ်ႇယူႇ) - ဝႃႈၼႆ။

ထွႆႈၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ  ဢၼ်ဝႃႈလေႃးမၢၼ်ႈ လေႃးထႆး ဢမ်ႇၼၼ် ပွတ်းဢွၵ်ႇ ပွတ်းၸၢၼ်း ပွတ်းႁွင်ႇ ဢၼ်ပိူင်ႈၵၼ်တင်း ထွႆႈၵႂၢမ်းလႄႈသဵင်လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ တေဢဝ်သင်တႅၵ်ႈထတ်းပဵၼ်ပိူင်မၼ်းဝႃႈ ထွႆႈၵႂၢမ်းၶေႃႈလႂ်ပဵၼ်ၵႂၢမ်းတႆး ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၵႂၢမ်းတႆး မိူဝ်ႈတႆးယင်းပႆႇမီးမိူင်းႁင်းၶေႃ ဢမ်ႇမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈပွင်ဝၢၼ်ႈပွင်မိူင်း ဢမ်ႇမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈ ပွင်ၵူတ်းမၢႆ(မၢႆမီႈ)  ဢမ်ႇမီးဢမ်းၼၢၸ်ႈပွင်ပၢႆးပၺ်ၺႃ  ဢွၵ်ႇၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈႁင်းၵူၺ်း။ ထွႆႈၵႂၢမ်းဢၼ်ဝႃႈ “ၵိၼ်ၶဝ်ႈ” ၼႆၼၼ်ႉၵူၺ်း (ထႆး လၢဝ်း ဢႃးႁူမ် တႆးၼိူဝ် တႆးတႂ်ႈ တႆးလိုဝ်ႉ တႆးလႅမ်း တႆးၶမ်းတီး ၵေႃႈၸႂ်ႉတိုဝ်းၵၼ်ၵူၺ်းၵူၺ်း။


တေဝႃႈၽႂ်ပဵၼ် ၸဝ်ႈၶွင် ၽႂ်ဢဝ်ၵႂၢမ်းၽႂ်မႃးၸႂ်ႉ (ပေႃးဝႃႈၽႂ်ဢမ်ႇဢဝ်ၶွင်ၽႂ်မႃးၼႆ ႁဵတ်းသင်သမ်ႉမိူၼ်ၵၼ် - ႁဵတ်းသင်တႆးတင်းမၢၼ်ႈ ယူႇမိူင်းလဵဝ်ၵၼ် သမ်ႉဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်)။ မိူဝ်ႈလဵဝ် ဢမ်ႇဝႃႈၵူၼ်းၶိူဝ်းလႂ် ဢမ်ႇၵွမ်ႉၵႃႈ ဢွၵ်ႇမႃးထွႆႈၵႂၢမ်းမႂ်ႇမႂ်ႇၵူၺ်း ထွႆႈၵႂၢမ်းၵူတ်းမၢႆ(မၢႆမီႈ) ၵေႃႈယင်းလႆႈယုၵ်ႉမုၼ်းၸွမ်းၵၢပ်ႈပၢၼ်ယဝ်ႉ။


ၾိင်ႈငႄႈႁိတ်ႈႁွႆး ၸဵမ်ၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းဝႆ လွင်ႈယူႇလွင်ႈၵိၼ် လွင်ႈႁဵတ်းလွင်ႈသၢင်ႈ ပၢႆပႃးၼမ်ႉၼမ်းတၢင်းယၢမ်ႈ ဢၼ်မိူၼ်ၵၼ် ဢၼ်ငၢႆးၵၼ် မီးၶိူဝ်းသင်လၢႆလၢႆ တေဢဝ်တီႈလႂ်တွၼ်ႈလႂ်တႅၵ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းလဵဝ်ၵၼ် ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၶိူဝ်းလဵဝ်ၵၼ် ပဵၼ်တႆးဢမ်ႇပဵၼ်တႆး။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ မၼ်းၵေႃႈယုၵ်ႉမုၼ်းၸွမ်းၵၢပ်ႈဝၢၼ်ႈပၢၼ်မိူင်းမႃး။ ၶူဝ်းတႆးမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ၵူႈပွၵ်ႈ ၼုင်ႈဝႆၶူဝ်းၸိူင်ႉႁိုဝ် ၾၢင်ႁၢင်ႈပဵၼ်ႁိုဝ်၊ မိူဝ်ႈလဵဝ်ဝႅပ်ႇႁၢင်ႈမၼ်းသမ်ႉပဵၼ်ႁိုဝ် တေၸီႉၼႄးဝႃႈ ၶူဝ်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶူဝ်းတႆးၼႄႇ ၊ ဢမ်ႇၼၼ် တေၼႄးဝႃႈၶူဝ်းၼုင်ႈမိူဝ်ႈလဵဝ် ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶူဝ်းတႆးၼႄႇ။


ပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်းတႆးမၢင်ပႃႇတီႇ ဢၼ်ဢမ်ႇပဵၼ်ၸွမ်းၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတၵ်းတေဝႃႈ ပႃႇတီႇဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်မိူင်း ႁဵတ်းတႃႇတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵူၺ်း။ ပႃႇတီႇဢၼ်ထုၵ်ႇၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႈ တေဝႃႈမၼ်းလီ ၼႆႉပဵၼ်ထမ်းမၻႃးၼႂ်းလူၵ်ႈ။ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးၵေႃႈၼင်ႇၼၼ် ပေႃးပဵၼ်ဢၼ်ထုၵ်ႇၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႈတၵ်းတေဝႃႈ ႁဵတ်းတႃႇပုၼ်ႈၸိူဝ်ႉ ၸၢတ်ႈဝၢၼ်ႈမိူင်း ပေႃးဢမ်ႇမိူၼ်ၸႂ် ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်ၵေႃႈ တၵ်းတေဝႃႈ ႁဵတ်းၵိၼ် ႁဵတ်းဢဝ်ၸိုဝ်ႈဢဝ်သဵင်ၼႆၵူၺ်း။


ပေႃးပဵၼ်ၶေႃႈထတ်းသၢင် ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵႂၢမ်းပႅင်းၸင်းၵၼ်။ လူၺ်ႈႁဵတ်ႇလႄႈၽူလ်ၸိုင် ထုၵ်ႇလီၸီႉၸႅင်ႈပွင်ႇလႅင်း ထတ်းသၢင် ဝူၼ်ႉမႄးၵၼ်လႆႈယူႇ။ ၾၢႆႇၼိုင်ၵေႃႈတၵ်းထုၵ်ႇလႆႈတုင်းႁပ်ႉလူၺ်ႈႁဵတ်ႇၽူလ်သေ ၵႄႈလိတ်ႈ ၸင်ႇပဵၼ် ၽွၼ်းလီ ၼင်ႇၵၼ်တင်းသွင်ၾၢႆႇ။ ၶေႃႈထတ်းသၢင် ပေႃးဢမ်ႇမေႃၸႂ်ႉလၢႆးထတ်းသၢင်ၵေႃႈ ၸၢင်ႈပဵၼ်ၶေႃႈၸီႉၼႄး ၵူၺ်း။ ၶေႃႈဝူၼ်ႉမႄးၼၼ်ႉ ပေႃးဢမ်ႇမေႃထွမ်ႇၵေႃႈ ၸၢင်ႈပဵၼ်ၶေႃႈသႄႉၼႄးသေပဵၼ်တၢင်းၸႂ်လမ်လူင်ယဝ်ႉ။


ၵူႈဝၼ်းၼႆႉ ၵွပ်ႈလွင်ႈႁၵ်ႉလိၵ်ႈလၢႆးၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၾိင်ႈငႄႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ ၵူဝ်ၵၼ်ၵႂႃႇယဵၼ်းပဵၼ်မၢၼ်ႈ ၵူဝ်ၵၼ်ၵႂႃႇယဵၼ်းပဵၼ်ထႆး၊ မၢၼ်ႈပဵၼ်ၽႂ် ထႆးပဵၼ်ၽႂ်။ လိူဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တႅမ်ႈသၢတ်ႈၵၼ် လႃႇၵၼ် သႄႉၵၼ်ၵူၺ်း လီတွင်ႈထၢမ်တူၺ်းတူဝ်ၵဝ်ႇယူႇ လိၵ်ႈတႆးၵႂၢမ်းတႆးၼႆႉ ၽႂ်မေႃသေၽႂ် ၽႂ်ႁူႉလိူဝ်ၽႂ် ၵဝ်ၵေႃႈဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉမႂ်း မႂ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉၵဝ် သမ်ႉတေဝႃႈၽႂ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇလိူဝ်ၽႂ် တေဢဝ်သင်တႅၵ်ႈ။ ႁဝ်းဢမ်ႇၵႂႃႇဝူၼ်ႉဝႃႈ လၢႆးလႂ် ပိူၼ်ႈတေ သူင်လၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆး လၢႆးလႂ်ပိူၼ်ႈတေသူင်တႅမ်ႈလိၵ်ႈတႆး လၢႆးလႂ်ပိူၼ်ႈတေသူင်ၼုင်ႈၶူဝ်းတႆး။ လၢႆးလႂ်ပိူၼ်ႈတေလိူၵ်ႈ ပႃႇတီႇတႆး လၢႆးလႂ်ပိူၼ်ႈတေၵမ်ႉထႅမ်လႄႈၸွႆႈထႅမ်တပ်ႉသိုၵ်းတႆး။


(မိူဝ်ႈပီ 203 ၸဝ်ႈၵၢၼ်းယွတ်ႈ ယၢမ်ႈလၢတ်ႈဝႆႉၽွင်းမၼ်းၸဝ်ႈၶဝ်ႈႁူင်းယႃ ယူတ်းယႃတူဝ်တီႈမိူင်းၵွၵ်ႇ တေႃႇၼႃႈ ၸဝ်ႈၶိုၼ်းသႂ် ၸဝ်ႈသႅင်ၸိုၼ်ႈ ၸဝ်ႈပိုၼ်ၶမ်းၼၼ်ႉဝႃႈ - တႆးႁဝ်းၼႆႉ ပေႃးႁဝ်း ဢမ်ႇမေႃႁၵ်ႉသႃမႅတ်ႇပႅင်းၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ႁဝ်းၸိုင် ထႅင်ႈ 50-100 ပီ တေၸၢင်ႈယဵၼ်းႁၢႆယူႇ။


ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းတေယွမ်းယဵၼ်းပဵၼ်ၽႂ်လီၼႆသေ မၼ်းၸဝ်ႈၵေႃႈ မၼ်းၸဝ်ႈၵူၺ်းၶိုၼ်းတွပ်ႇၵႂၢမ်းမၼ်းၸဝ်ႈဝႃႈ - ၽိူဝ်ႇယဵၼ်းပဵၼ်မၢၼ်ႈ တႃႉယဵၼ်းပဵၼ်ထႆး ဢမ်ႇလီ ႁိုဝ်ႈ - ထွႆႈၵႂၢမ်းႁဝ်းၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ် ငၢႆးၵၼ်ၼမ် ဢၼ်ၸႂ်ႉၶေႃႈလဵဝ်ၵၼ်ၵေႃႈမီၼမ်ၼမ် သၢႆလိူတ်ႈႁဝ်းၵေႃႈ ပဵၼ်ၶိူဝ်း လဵဝ်ၵၼ်) ဝႃႈၼႆ။


ႁဝ်းဢမ်ႇတွၼ်ႉၶုၵ်းဝူၼ်ႉလႆႈဝႃႈတေႁႃၶဝ်ႈတီႈလႂ်မႃးသႂ်ႇယွင် ၵူၺ်းဝူၼ်ႉယူႇတႃႇသေဝႃႈ တေႁႃယွင်တီႈလႂ်မႃးဝႆႉ သႂ်ၶဝ်ႈၼႆၵူၺ်း။