ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၵူၼ်းမိူင်း၊သိုၵ်းလႄႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၾၢႆႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ ၸႄႈဝဵင်းၵေးသီး ႁူပ်ႉထူပ်းၵၼ် ဢုပ်ႇဢူဝ်းတႃႇတုၵ်းယွၼ်းၶိုၼ်း လိၼ်သူၼ်လႄႈ ၼမ်ႉၼွင်ၵူင်း ၶူဝ်းၶွင်ၵိုၵ်းပိုၼ်းဢၼ်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ယိုတ်းလွမ်ႉႁူဝ်ႉဝႆႉ။


ဝၼ်းတီႈ 12/08/2017 တူဝ်တႅၼ်းၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇၵေးသီး 2 ၵေႃႉ ၸၢႆးသိူဝ်သိူဝ်းလႄႈ ၸၢႆးမိၼ်ႉ ၸေႃႇတဵင်း၊ တူဝ်တႅၼ်းၵူၼ်းမိူင်း 6 ၵေႃႉ၊ သိုၵ်း2 ၵေႃႉ၊ ၾၢႆႇလိူမ်ႈလႆႇ1 ၵေႃႉ၊ ၾၢႆႇတႅၵ်ႈၼႃႈလိၼ် 2 ၵေႃႉႁူမ်ႈတင်းမူတ်း10 ပၢႆ၊ ႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် တီႈလုမ်းၾၢႆႇတႅၵ်ႈၼႃႈလိၼ် ဝဵင်းၵေးသီး ၸႄႈ တွၼ်ႈ လွႆလႅမ် ၸိုင်ႈတႆး ပွတ်းၸၢၼ်း။


ၼႂ်းပၢင်ၼႆႉဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်လၢႆလွင်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇၾၢႆႇတႅၵ်ႈၼႃႈလိၼ်ၶႂ်ႈႁူႉဝႃႈ ၵဵဝ်ႇၵပ်းတီႈလိၼ်ဢၼ် ၺႃးယိုတ်းဝႆႉၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းၶႂ်ႈႁႂ်ႈပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ တပ်ႉသိုၵ်းၶႂ်ႈႁႂ်ႈပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ၾၢႆႇၵူၼ်းၼုမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈ ပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၵဵပ်းၶေႃႈမုလ်း တေၶိုၼ်းတၢင်ႇၸူးလုမ်းၸႄႈတွၼ်ႈ။ ၾၢႆႇၵူၼ်းၼုမ်ႇ၊ ၵူၼ်းမိူင်း၊ ၾၢႆႇလိူမ်ႈလႆႇတႄႉ ၶႂ်ႈလႆႈၶိုၼ်း တီႈလိၼ် ၶူဝ်းၶွင်ၵဝ်ႇၵိုၵ်းပိုၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၊ ၾၢႆႇသိုၵ်းတႄႉ ဝႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈတႅပ်းတတ်း တေဢဝ်တၢင်ႇလၢတ်ႈ တီႈၸၼ်ႉပႃႈၼိူဝ်ၵွၼ်ႇဝႃႈၼႆ။

ၸၢႆးသိူဝ်သိူဝ်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇလၢတ်ႈဝႃႈ  - “ၾၢႆႇၵူၼ်းၼုမ်ႇလႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းၶႂ်ႈလွမ်ႉႁူဝ်ႉ လိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဝႆႉပဵၼ်ၶူဝ်းၵိုၵ်းပိုၼ်း၊ ယွၼ်ႉဝႃႈၼမ်ႉၼွင်၊ ၵွင်းမူးၵိူင်း၊ ၵွင်းမူးၸၢၵ်ႈ၊ ၶဵင်ႇၸဝ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈတပ်ႉ131 ပႆႇမႃးတႄႇတပ်ႉလူးၵွၼ်ႇ၊ ပဵၼ်တီႈ ထွတ်ႈတီႈမျၢတ်ႈ ႁဝ်းၶႃႈၸတ်းႁဵတ်းပၢင်ပွႆးၾိင်ႈႁိတ်ႈႁွႆးၵူႈပီ၊ ပေႃးယိုတ်းၵႂႃႇမီးၼႂ်းၼႃႈလိၼ်တပ်ႉ သိုၵ်းယဝ်ႉၸိုင် ႁဝ်းၵေႃႈဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇႁဵတ်းသင်လႆႈ။ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ သင်တပ်ႉသိုၵ်း ၶိုၼ်းပၼ် တီႈလိၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၼႆတႄႉ ပဵၼ်ဢၼ် ယိၼ်းလီယိၼ်းၸူမ်းတႄႉၶႃႈ” ဝႃႈၼႆ။


ပိုၼ်ႉတီႈၵိုၵ်းပိုၼ်းလႄႈ ၼမ်ႉၼွင်ၼႆႉ မိူဝ်ႈပီ 2000 ၼၼ်ႉသိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ မႃးႁဵတ်းပိုၼ်ႉ တီႈၾိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်းၼႆလႄႈ မႃးၶႂၢၵ်ႈၼႃႈလိၼ် ၵူၺ်းၵႃႈယူႇလႆႈမွၵ်ႈပီပၢႆ ၶိုၼ်းၶၢႆႉမိူဝ်းႁဵတ်း တီႈၵဵင်းတွင်း ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၶလယ 131 မႃးပုတ်ႈသေ မိူဝ်ႈႁၢင်ပီ 2016 ၼႆႉ လွမ်ႉႁူဝ်ႉဢဝ်တီႈလိၼ်၊ သူၼ်ႁႆႈ ၼႃးၵူၼ်းမိူင်း၊ ၼမ်ႉၼွင်၊ ၵွင်းမူးၵိူင်း၊ ၸိူဝ်းၼႆႉၵူၼ်းမိူင်းဢမ်ႇၽွမ်ႉၸႂ်လႆႈ ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ် သေတုၵ်းယွၼ်းၶိုၼ်း။


ဝၼ်းတီႈ 21/05/2017 ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸုမ်းၵူၼ်းၼုမ်ႇၵေးသီး ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈ ႁွင်ႉဢဝ်ၵူၼ်း ဝၢၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း မႃးႁူပ်ႉထူပ်းဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ် တီႈၵျွင်းသုဝၼ်ႇၼ ႁူင်းၶမ်း ဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်ၵဵဝ်ႇ လူၺ်ႈတႃႇတေ တုၵ်းယွၼ်းၶိုၼ်း လိၼ်သူၼ်ႁႆႈၼႃး ၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵႄႇ ၼမ်ႉၼွင်ၵူင်းၸိူဝ်း ဢၼ်ထုၵ်ႇ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၶလယ 131 ယိုတ်းလွမ်ႉႁူဝ်ႉဢဝ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ်တေၸၢင်ႈတုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈပဵၼ်ၶွင် ၵူၼ်းမိူင်းၶိုၼ်းၼႆသေ ၸင်ႇမႃးဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၼ်၊ မီးၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈ300 ပၢႆ။


ၸၢႆးသိူဝ်သိူဝ်း သိုပ်ႇလၢတ်ႈထႅင်ႈဝႃႈ - “ ၼမ်ႉႁူး၊ၼွင်လႄႈ ၶူဝ်းၵိုၵ်းပိုၼ်းၼႆႉ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈပၼ်ၶိုၼ်းၵူၼ်း မိူင်း၊ ၼႃႈလိၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈဢဝ်ၵႃႈ ဢၼ်တပ်ႉလူဝ်ႇၸႂ်ႉၼၼ်ႉၵူၺ်းၼႆႉတႄႉတေလီယူႇ။ ယၢမ်း လဵဝ်ၼႆႉ ဢၼ်လူဝ်ႇၸႂ်ႉသမ်ႉဢိတ်းၼိုင်ႈၵူၺ်းသေ သမ်ႉမႃးလွမ်ႉႁူဝ်ႉ ဢဝ်တင်းၼမ်ၼႆႉဢမ်ႇ ထုၵ်ႇလီပဵၼ် ”- ဝႃႈၼႆ။


ၼမ်ႉၸဵတ်းႁူးၼႆႉ လႆလူင်းမႃးၸဵတ်းမႄႈသေ မႃးပဵၼ် ၼမ်ႉၼွင်ၵူင်း/ ၼမ်ႉၸၢၵ်ႈတေႃႇ မီးတီႈပွၵ်ႉ လူင်ပူႉ ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇဝဵင်းၵေးသီး။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉၸဝ်ႈၶုၼ်သၢၼ်း မိူဝ်ႈပီ1889 ၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဢဝ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၼႂ်းဢိူင်ႇ 15 ဢိူင်ႇသေၵေႃႇသၢင်ႈမႄးၵုမ်း လုမ်းလႃးၼွင်ၼမ်ႉ ၼင်ႇႁိုဝ် တေၵိၼ်တေၸႂ်ႉလႆႈ။ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ၸႂ်ႉၼမ်ႉၼွင်ၵူင်း တႃႇၽုၵ်ႇ သွမ်ႈမၢၵ်ႇၶဝ်ႈတဝ်ႈၼမ်ႉမႃး ႁၢၼ်ႉတေႃႇယၢမ်းလဵဝ်။