ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင် ႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်း လၢႆလၢႆၸုမ်း ၼႂ်းၵဵင်းမႆႇၸိုင်ႈထႆး ႁူမ်ႈၵၼ်ၸတ်းႁဵတ်း ဝၼ်းႁႅင်း ၵၢၼ် မိူင်းလုမ်ႈၾႃႉ (May Day)  တုၵ်းယွၼ်းသုၼ်ႇလႆႈႁႅင်းၵၢၼ်လႄႈႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈပၼ်ၵႃႈႁႅင်းလၢႆးဝၼ်း ။ ယိုၼ်ႈလိၵ်ႈထိုင် ၽူႈၵွၼ်းၸေႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇ၊ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းထႆးလႄႈ ၊ ၽွင်းလူင်ၾၢႆႇၼႂ်းမိူင်း ။


ဝၼ်းတီႈ 01/05/2016 ပဵၼ်ဝၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်လုမ်ႈၾႃႉၼႆသေ ၸုမ်းတူင်ႉၼိုင်လွင်ႈႁႅင်းၵၢၼ် ၸိုင်ႈထႆး ပွတ်းႁွင်ႇ 15 ၸုမ်း  မိူၼ်ၼင်ႇၶူင်းၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ လႄႈ ပၼ်တၢင်းႁူႉႁႅင်းၵၢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း  MAP ၊ ၸုမ်းႁႅင်းၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ WSA ၊ ၸုမ်းၵပ်းသၢၼ်လွင်ႈ ၼၢင်းယိင်းတႆး  SWAN ၊ ၶိူဝ်းၶၢႆႇၵၢၼ်ၶၢႆႉ ဢွင်ႈတီႈလုမ်ႈမႄႈၼမ်ႉၶူင် MMN ၊ ၸုမ်းႁႅင်း ၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်း MWF ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁူမ်ႈၵၼ်သေ ၸတ်းႁဵတ်းဝၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်လုမ်ႈၾႃႉ (May Day) တီႈ ႁိူၼ်း လိုဝ်းထသ်ႊသၼႃႊၸွၼ်ႊ (บ้านพักทัศนาจรเชียงใหม่) ၵဵင်းမႆႇ ၸိုင်ႈထႆး ။ မီးပီႈၼွင်ႉႁႅင်းၵၢၼ်ၸိူဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်း မိူၼ်ၼင်ႇ ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈ၊ ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ ၊ ၵၢၼ်ႁိူၼ်း (မႄႈဝၢၼ်ႈ) ၵၢၼ်ၶၢႆၶူဝ်းၶွင်ၸိူဝ်းၼႆႉမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈ 180 ၵေႃႉ ။

Photo By Sai Hseng Wan

ၼႂ်းပၢင်ၵႅဝ်ႈၼႆႉ မီးၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင် ၊ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ မႃးမွၵ်ႇလၢတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်း ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈဝၼ်း ပဵၼ်မႃး May Day ၊ သုၼ်ႇလႆႈႁႅင်းၵၢၼ် ၊ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈႁႅင်းၵၢၼ် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉမီးပၢင်လဵၼ်ႈၸိူင်းပွတ်း ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈႁႅင်းၵၢၼ် ၊ လႅၵ်ႈလၢႆႈတၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ်ၵၼ် ၊ ဢုပ်ႇလၢတ်ႈ လွင်ႈပၼ်ႁႃၽႂ်မၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ။ ပီ 2016 ၼႆႉ ဢၼ်ႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်းႁူပ်ႉထူပ်းပၼ်ႁႃၼမ်သုတ်းတႄႉပဵၼ်လွင်ႈဝတ်းဝႂ် ၊ ႁဵတ်းၵၢၼ်ဢမ်ႇလႆႈ ငိုၼ်း ၊ လႆႈႁပ်ႉ ၵႃႈႁႅင်း ဢမ်ႇပဵင်းၼင်ႇဢၼ်မၢႆမီႈမၵ်းမၢႆဝႆႉ ။


ထွင်းၶမ်း ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ် ၸုမ်းႁႅင်းၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈ လၢတ်ႈဝႃႈ - “ ပီႈၼွင်ႉႁႅင်းၵၢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ၸိူဝ်းမႃးႁဵတ်း ၵၢၼ်ယူႇတီႈ မိူင်းထႆးၼႆႁႂ်ႈၽွမ်ႉသဵင်ပဵင်းပၢၵ်ႇၵၼ်ၵွင်ႉသၢၼ်ႁႃၵၼ် ၊ ႁၵ်ႉႁူမ်ၸူမ်းပႅင်းၵၼ် ၸွႆႈထႅမ် ၵၼ်ယႃႇပွႆႇ ပႅတ်ႈၵၼ် သေၵမ်း လိူဝ်ၼၼ်ႉၶႂ်ႈႁႂ်ႈပီႈၼွင်ႉႁႅင်းၵၢၼ်ႁူႉသုၼ်ႇလႆႈတူဝ်ၵဝ်ႇ မိူဝ်ႈၽွင်း ႁဵတ်းၵၢၼ်ယူႇ ၵူႈဝၼ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းထုၵ်ႇ ၺႃးပူၼ်ႉပႅၼ်ၸိူင်ႉ ႁိုဝ် ၊ ထူပ်းတၢင်းယၢပ်ႇ ၽိုတ်ႇၸိူင်ႉႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉႁဝ်းလူဝ်တႅမ်ႈဝႆႉသေ ပေႃးထိုင်ဝၼ်းၼႆႉမႃး ႁဝ်းၸၢင်ႈဢဝ်တႅမ်ႈတၢင်ႇထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေတုၵ်းယွၼ်းလႆႈ ” ၼႆယဝ်ႉ ။


ၼႂ်းပီႈ2016 ၼႆႉဢၼ်လႆႈတႅမ်ႈတုၵ်ႉယွၼ်းတႄႉမီးၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆႉ -

တုၵ်းယွၼ်းထိုင် ၽူႈၵွၼ်းၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇ

1. ယွၼ်းႁႂ်ႈၽူႈၵွၼ်းၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇ တင်ႈၶွမ်ႊမတီႊပိူဝ်ႈတူၺ်းထိုင် ႁႅင်းၵၢၼ် ၼင်ႇႁိုဝ် တေလူတ်းယွမ်း လႆႈပၼ်ႁႃ လွင်ႈပၢႆးယူႇလီလႄႈလွင်ႈလွတ်ႈၽေးၼႂ်းတီႈႁဵတ်းၵၢၼ် လႄႈၵၢၼ်ၶဝ်ႈထိုင်သုၼ်ႇလႆႈ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ။


တုၵ်းယွၼ်းထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ

1 . ႁႂ်ႈၶွတ်ႇၽွတ်ႈၶွမ်ႊမတီႊပၵ်းတႃပႂ်ႉတူၺ်း ၶွမ်ႊပၼီႊၸတ်းႁႃၵၢၼ်ငၢၼ်း ၼင်ႇႁိုဝ်တေဢမ်ႇ မီးလွင်ႈၽိတ်ႈပိူင်ႈ ၼႂ်းၵၢၼ်ႁဵတ်းပၼ်ဝႂ်ႁႅင်းၵၢၼ် လႄႈႁႂ်ႈပဵၼ်ၸွမ်းၼင်ႇပၵ်းပိူင်မၢႆမီးၼၼ်ႉ ။

2 . ယွၼ်းႁႂ်ႈႁွင်ႈၵၢၼ်ၾၢႆႁပ်ႉလူင်းသဵၼ်ႈသၢႆမၢႆ (ၾၢႆႇႁဵတ်းဢွၵ်ႇဝတ်းဝႂ်) လူတ်းယွမ်းၶၵ်ႉ တွၼ်ႈ မၼ်းၽွင်ႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမိူဝ်ႈပူၼ်ႉ မႃးၼၼ်ႉပေႃးတေၵႂႃႇ တေႃႇဝတ်းႁဵတ်းဝတ်းၼႆၶၵ်ႉတွၼ်ႈၼမ် ၊ လႆႈသဵင်ႈငိုၼ်းၼမ် ။

3.ယွၼ်းႁႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးႁပ်ႉႁွင်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ILO ႁႂ်ႈႁႅင်းၵၢၼ်မီးလွင်ႈလွတ်ႈ လႅဝ်းၼႂ်းၵၢၼ် ၸူႉတုမ်ၵၼ်လႄႈသဵတ်ႈၵႃသဵတ်ႈႁူဝ် ။

4 ယွၼ်းႁႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးၶိုၼ်ႈပၼ်ၵႃႈႁႅင်းၸၼ်ႉတႅမ်ႇပဵၼ် 421 ၿၢတ်ႇ တေႃႇ 1 ဝၼ်း တူဝ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း ။

5.ယွၼ်းႁႂ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆးမၵ်းမၼ်ႈမၢႆမီႈတူၺ်းလွမ်ပၼ်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် (ၵၢင်ၶိုၼ်း) မိူၼ်ၼင်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၵူႈၸိူဝ်း ။

6.ယွၼ်းႁႂ်ႈၵႄႈပၼ်ပၵ်းပိူင်ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်းပီ 2551 ၼၼ်ႉသေႁႂ်ႈႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ် မိူင်းႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈၵူႈၸိူဝ်းၸွမ်းၼင်ႇၼမ်ႉၵတ်ႉဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇမီးၼၼ်ႉ ။

7.ယွၼ်းႁႂ်ႈၵႄႈပၵ်းပိူင်ဢၼ်ဢမ်ႇပၼ်ႁႂ်ႈႁႅင်းၵၢၼ်မၢင်ၸိူဝ်း ႁဵတ်းဝႂ်ႁပ်ႉႁွင်းပၢႆး ယူႇလီ (ပရႃႊၵၼ်သင်ၶူမ်း) ႁႂ်ႈႁႅင်းၵၢၼ်ၵူႈၵေႃႉၵူႈၼႃႈၵၢၼ်ႁဵတ်း ပရႃႊၵၼ်သင်ၶူမ်းလႆႈ ။

ဢၼ်တုၵ်းယွၼ်းထိုင် ၽွင်းလူင်ၾၢႆၼႂ်းမိူင်း

1. ယွၼ်းႁႂ်ႈႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်းၸိူဝ်းယိပ်းဝတ်းဝႂ်မိူၼ်ၼင်ဝႂ်ပိုၼ်ႉတီႈသုင် ၊ ဝတ်းသီၶွင်ႇ ၊ ဝႂ်10 ပီၸိူဝ်းၼႆႉႁႂ်ႈၵႂႃႇတႃႈပႆတၢင်းလႆႈလွတ်ႈလႅဝ်း ။


ၸၢႆးသႅင်ဝၼ်း ၽူႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈ လၢတ်ႈဝႃႈ -“ ပီႈၼႆႉမီးပီႈၼွင်ႉႁႅင်းၵၢၼ်မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ၼမ်တႄႉတႄႉ ဢွၼ်ၵၼ်မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်သွၼ်တႃႇၶၢဝ်းတၢင်း 2 ဝၼ်းလႆႈတၢင်းႁူႉၼမ်တႄႉတေလႆႈဝႃႈၸတ်းပၢင်ၸိူင်ႉၼႆၼႆႉမီးၽွၼ်းလီတွၼ်ႈတႃႇႁႅင်းၵၢၼ်ယၢၼ်မိူင်းႁဝ်းတႄႉတႄႉၶႃႈဢေႃႈ ”။


ဝၼ်းႁႅင်းၵၢၼ် (May Day) ၼႆႉတႄႇပဵၼ်မႃးတီႈမိူင်းဢမႄးရိၶိူဝ်း မိူဝ်ႈပီ 1886 ၼီႈလိူၼ်မေႇ 1 ဝၼ်း ။ မိူဝ်ႈပီ 1857 ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽွင်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီးမိူင်းဢမႄးရိၶိူဝ်းၶဝ်လူႉပင်းသေထိုင် မႃးပီ 1861 သမ်ႉ ပဵၼ်သိုၵ်းၼႂ်းမိူင်းထႅင်ႈ လႄႈ ဢဝ်ၵူၼ်းႁၢမ်းၵၢၼ်ၼမ် တိူဝ်းတူဝ်ႈမိူင်း ။ ပီ 1863 ၵွပ်ႈမီးလွင်ႈ ၵၢၼ်ၵႃႉ 28 ႁူင်းပေႉၵိၼ်ၵူၼ်း ႁႅင်းၵၢၼ် လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းဢမႄးရိၶိူဝ်းၶဝ် လႆႈၵေႃႇတင်ႈ ၸုမ်းႁႅင်း ၵၢၼ် 79 ၸုမ်းပိူဝ်ႈသၢၼ်ၶတ်းတၢင်းႁဵတ်းလွင်ႈၵၢၼ်ၵႃႉ 28 ႁူင်း ၼၼ်ႉမႃး။ ၸုမ်းႁႅင်းၵၢၼ်တင်းသဵင်ႈလႆႈႁူမ်ႈၵၼ် တုၵ်းယွၼ်းႁႂ်ႈတၢင်းၵၢၼ်မၵ်းမၼ်ႈ ပၼ်ယၢမ်း ႁဵတ်းၵၢၼ် ႁႂ်ႈပဵၼ် 1 ဝၼ်းလႂ် 8 ၸူဝ်ႈမူင်းမႃး မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 07 လိူၼ် ဢွၵ်ႉထူဝ်းၿိူဝ်ႇ ပီ 1884 လႄႈၶဝ်ႈပွႆး တိုၵ်းမႃးတေႃႇထိုင်ပီ 1885 ။


ထိုင်မႃးၼႂ်းပီ 1886 လိူၼ်မေႇ 1 ဝၼ်း ၵူၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်ၼိုင်ႈသႅၼ်ၵဝ်ႈမိုၼ်ႇၵေႃႉ ၽွမ်ႉၸႂ် ၵၼ်ၶွမ်ႈၶတ်းဢမ်ႇ ယွမ်း မႃးႁဵတ်းၵၢၼ် ၼႂ်းႁူင်းၵၢၼ်။ ဝၢႆးၼၼ်ႉသၢမ်ဝၼ်း ၸုမ်းပလိၵ်ႊ ၶဝ်လႆႈၸႂ်ႉလၢႆးႁၢႆႉ မႃးၵုၼ်ႇမူၺ်ႉၸုမ်းႁႅင်း ၵၢၼ်ၶဝ် ႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်းလႄႈ ၵူၼ်းႁႅင်းၵၢၼ် ၶဝ်လႆႈတၢႆလႆႈၸဵပ်းၵၼ်ၼမ်လူင်ၼမ်လၢင်။ ဝၢႆးၼၼ်ႉထႅင်ႈ 3 ပီ (1889) ယဝ်ႉ ၸုမ်းႁႅင်း ၵၢၼ်မိူင်းၾရင်ႇသဵသ်ႈ ၸင်ႇႁွင်ႉႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်ၵူၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်လႄႈ မၵ်းမၼ်ႈဢဝ်ဝၼ်း တီႈ 1 လိူၼ်မေႇ ႁႂ်ႈပဵၼ်ဝၼ်းၵူၼ်းႁႅင်းၵၢၼ်ၼႆသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇမႃးတႅၵ်ႇတႅၵ်ႇလႅင်းလႅင်း ။


ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ တင်ႈဢဝ်ပီ 1890 ၼၼ်ႉမႃး ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ႁဵတ်းပွႆးဝၼ်းႁႅင်းၵၢၼ် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈမေႇၻေး (May Day) မႃးၵူႈပီပီ ပိူဝ်ႈဢဝ်ၵုၼ်းမုၼၼိူဝ်ႈၵူၼ်းႁႅင်း ၵၢၼ်မိူင်းဢမႄးရိၶိူဝ်းၶဝ်လႄႈ ႁႂ်ႈၵူၼ်းႁုၼ်ႈလင်ၸၢင်ႈလႆႈႁူႉၸၵ်းလႄႈ မၵ်းမၼ်ႈ ၵုၼ်းမုၼ်ၶဝ်ၼၼ်ႉ - ၼႆယူႇ ။