ပၢင်ႁႅၼ်းတၢၼ်း ၸႃပၼဝၼ်းလိုၼ်းသုတ်း ၸဝ်ႈၶိူဝ်းသိူဝ် ႁိုဝ် ၸဝ်ႈပၼ်တိတ ၶိူဝ်းတႆး ၊ တီႈဝတ်ႉ တိၼ်လွႆထၢတ်ႈသၵဵတ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇ ၊ မီးပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းလႄႈ ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈတင်းၼမ် ။

ဝၼ်းတီႈ 19/04/2016 ပၢင်ၸႃပၼ ဝၼ်းလိုၼ်းသုတ်း ၸဝ်ႈၶိူဝ်းသိူဝ် ႁိုဝ် ၸဝ်ႈပၼ်တိတ ၶိူဝ်းတႆး ၊ ၸဝ်ႈၵဵင်းတုင် ၊ ဢၼ်ၸတ်းႁဵတ်း တီႈဝတ်ႉတိၼ်လွႆထၢတ်ႈသၵဵတ်း ၸႄႈဝဵင်းလွႆသၵဵတ်း ၸႄႈတွၼ်ႈၵဵင်းမႆႇ ၊ ႁႅၼ်းတၢၼ်း ယၢတ်ႇၼမ်ႉၶႂမ်ႈတဝ်ႈ ၽႄၵုသူလ်ပၼ် ၸွမ်းၾိင်ႈထုင်း ပုတ်ႉထသႃသၼႃ ၊ ႁၢၼ်ႉတေႃႇပေႃးႁွပ်ႇႁူဝ်ၶဝ်ႈႁဵဝ်ႈ ၽဝ်ၶၢပ်ႈတူဝ်ၼႆႉ မီးပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၊ လုၵ်ႈၼွင်ႉပွင်ႈပၢႆ ၊ ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ၊ ပီႈၼွင်ႉတႆး ပႃးၸဵမ်ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းထႆး ၶဝ်ႈႁူမ်ႈဢမ်ႇယွမ်းမွၵ်ႈႁိမ်း 200 ၵေႃႉ ။


ပူၼ်ႉမႃးမိူဝ်ႈဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉတီႈ 11/04/2016 ၊ ၸဝ်ႈၶိူဝ်းသိူဝ် (ၸွမ်ႁၢၼ်ၶိူဝ်းသိူဝ်) လႆႈလူႉသဵင်ႈမုၼ်ၵႂႃႇ တီႈဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ မိူင်းထႆး လူၺ်ႈတၢင်းပဵၼ်ၵူၼ်းထဝ်ႈ ၽွင်းဢႃယု 93 ပီ ။ ဢိင်ၼိူဝ်မႅၼ်ႈၽွင်း ၼႃႈလိူၼ်ႁႃႈသွၼ်းၼမ်ႉသေ ဝၢႆးသွၼ်းၼမ်ႉယဝ်ႉ ဝၼ်းတီႈ 16/04/2016 ၸင်ႇႁပ်ႉဢဝ်ၶၢပ်ႈတူဝ်မၼ်းၸဝ်ႈ မႃးတင်ႈဝႆႉတီႈဝတ်ႉတိၼ်လွႆထၢတ်ႈ လွႆသၵဵတ်းသေ ႁႅၼ်းတၢၼ်းပၼ် ၸွမ်းၾိင်ႈထုင်းပုတ်ႉထသႃသၼႃ ။ ၼႂ်းပၢင်ၸႃပၼမၼ်းၸဝ်ႈၼႆႉ မီးၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်တႆး ဢိၵ်ႇ ၽူႈယႂ်ႇၵူၼ်းလူင်ထႆး ၶဝ်ႈႁူမ်ႈလၢႆၵေႃႉလၢႆၸဝ်ႈ ။ ၾၢႆႇသင်ၶၸဝ်ႈၵေႃႈ မီးၸဵမ်ထိုင်ၸၼ်ႉ ၽူႈၵွၼ်းၸႄႈဝဵင်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈႁေႃး / သူတ်ႇဢသုၽပၼ် ။


ၶမ်ႈၶိုၼ်းဝၼ်းတီႈ 16/04/2016 တၢင်းၺႃတိပီႈၼွင်ႉလႄႈမိတ်ႉဢူၺ်းသႁၢႆ ဢိၵ်ႇလုၵ်ႈၼွင်ႉပွင်ႈပၢႆ လႆႈႁႅၼ်းပၢင်သူတ်ႇဢၽိထမ်း ။ ဝၼ်းတီႈ 17/04/2016  ၽူႈႁပ်ႉပဵၼ်ၸဝ်ႈတႃႇၼလူင် သူတ်ႇဢၽိထမ်း လႄႈ လဵင်ႉလူၽူႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈတင်းသဵင်ႈ ပဵၼ်ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိုၼ်ႈ ၽူႈၵွၼ်းၼႃႈလိၼ်သိုၵ်းၵဵင်းတုင် ၶွင်ႊသီႊဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး / တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (RCSS/SSA) လႄႈလုၵ်ႈၼွင်ႉပွင်ႈပၢႆတင်းသဵင်ႈ ။ ၶမ်ႈၶိုၼ်းဝၼ်းတီႈ 18/04/2016 ၽူႈႁပ်ႉပဵၼ်ၸဝ်ႈတႃႇၼလူင် သူတ်ႇဢၽိထမ်း လႄႈ လဵင်ႉလူၽူႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈတင်းသဵင်ႈ ပဵၼ်ၸဝ်ႈဢွၼ်တိုၼ်း (RCSS/SSA) လႄႈပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဢိၵ်ႇလုၵ်ႈၼွင်ႉပွင်ႈပၢႆတင်းသဵင်ႈ – ၼႆယဝ်ႉ ။


(ပိုၼ်းၵႅပ်ႈၸဝ်ႈၶိူဝ်းသိူဝ်)

ၸဝ်ႈၶိူဝ်းသိူဝ် (ၸွမ်ႁၢၼ်ၶိူဝ်းသိူဝ်) ႁိုဝ် ၸဝ်ႈပၼ်တိတ ၶိူဝ်းတႆး ၊ ၸဝ်ႈၵဵင်းတုင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆးလမ် ၊ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 22/04/1923 တီႈမိူင်းလၢဝ်းပွတ်းတွၼ်ၼိူဝ် လႅၼ်လိၼ်လၢဝ်း - ဝႅတ်ႉၼၢမ်း ။ မီးပီႈၼွင်ႉႁူမ်ႈတွင်ႉ 3 ၵေႃႉ (ၸၢႆး 2 ယိင်း 1) ၸဝ်ႈပဵၼ်ၵေႃႉထူၼ်ႈ 1 ။ ၸိုဝ်ႈမိူင်းထႆးႁွင်ႉဝႃႈ ၼၢႆးသူမ်ၽူင်း ပၺ်းၺၢင်းၵုရ်း ၊ ၶုၼ်းပၼ်းတိတ်ႇ ၽဝ်ႈရင်ႈ ။ တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၵိုၵ်းၼၢင်းသႅင်ႁူင် ဝဵင်းၸဵင်းႁုင်ႈ (တႆးလိုဝ်ႉ မိူင်းသိပ်းသွင်ပၼ်းၼႃး ၊ ယုၼ်ၼၢၼ်)၊ မီးလုၵ်ႈလၢင်း ႁူမ်ႈၵၼ် 3 ၵေႃႉ - 1. ၸၢႆးဢူမိူင်း (သဵင်ႈၵမ်) ။ 2. ၸၢႆးဢူတႆး ။ 3. ၸၢႆးဢူႁိူင်း ။


ၵၢၼ်ႁဵၼ်း ။ လိၵ်ႈတႆး ဝတ်ႉမူၺ်ႇတေႃႇ မိူင်းတူၼ် (ပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇ) ၊ လိၵ်ႈမိူင်း (ဝတ်ႉၸဵင်းယိုၼ်း) ဝဵင်းၵဵင်းတုင် ။ လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ (ဝတ်ႉၵမ်ႇပေႃးၸ) တႃႈၵုင်ႈ (ပဵၼ်ၸဝ်ႈသၢင်ႇ) ။ လိၵ်ႈယူၼ်း (ဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ) ။ လိၵ်ႈထႆး ဝဵင်းမိူင်းၵွၵ်ႇ ။ လိၵ်ႈၶမဵၼ်လႄႈၾရင်ႇသဵတ်ႈ ဝဵင်းၽၼူမ်းပဵၼ်း မိူင်းၵမ်ႇပူးၶျႃး ။ လိၵ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ မိူင်းဢမႄႊရိၵႃႊ ။


ၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ။ ပီ 1942 ၵေႃႇတင်ႈဝတ်ႉ / ၵျွင်းဝၢၼ်ႈဢၢႆႇ ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ ပဵၼ်ဝတ်ႉၶိူဝ်းတႆး (ဝဵင်းလႃႈသဵဝ်ႈ၊ မိူင်းတႆးပွတ်းႁွင်ႇ) သေ သူၼ်းတုမ်ႁႂ်ႈၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး ၊ ၵူၼ်းမိူင်းတႆး ႁူႉမေႃႁၵ်ႉပႅင်းလိၵ်ႈလၢႆး ၾိင်ႈငႄႈလႄႈ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ဝၢၼ်ႈမိူင်းတူဝ်ၵဝ်ႇ တေႃႇထိုင်ပီ 1960 ။ ဝတ်ႉၶိူဝ်းတႆးလႃႈသဵဝ်ႈၼႆႉ ပဵၼ်တီႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆးၶွၼ်ႈတုမ်ၵၼ် ။ ၼႂ်းပီ 1960 ၼၼ်ႉ လႆႈၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ ႁၢပ်ႇၵိုတ်ႉၵၢၼ်လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းၼုမ်ႇသိုၵ်းႁၢၼ် ဢၼ်ၸဝ်ႈၼွႆႉ သေႃးယၼ်ႇတ ဢွၼ်ႁူဝ် ။


မၼ်းၸဝ်ႈလႆႈ တႅမ်ႈပပ်ႉလိၵ်ႈလၢႆးပူၵ်းသူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး 3 ပပ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ - 1. ၶိူဝ်းတႆး မိူင်းတႆး မိူဝ်ႈပီ 1947 ။ 2. လၢႆးၾၼ်းမိူင်း မိူဝ်ႈပီ 1957 လႄႈ 3. ႁူႉတူဝ်တႃႉတႆး မိူဝ်ႈပီ 1958 ။ 4. ယွင်ႈယေႃးသႃသၼႃ ၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး ။ 5. ၶိူဝ်းတႆးလႄႈတြႃးတႆးပွင်းၸုင်ႇ တွႆး (1) ။ 6. ၶိူဝ်းတႆးလႄႈတြႃးတႆးပွင်းၸုင်ႇ တွႆး (2) ။ 7.ပိုၼ်းၽြႃးၸဝ်ႈၵေႃႇမိူင်း ။ 8. ႁူၵ်းၽႃသႃၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ။ 9. ၼီးသွၼ်လိၵ်ႈတႆးတၢင်းလတ်း ။ 10. ထမ်မၵထိုၵ်ႈ ။ 11. ဢုပတေႇ မိူင်းတႆးၵွၼ်းၶေႃ (ၸိူဝ်းၼႆႉ ယၢမ်ႈဢိတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်ပပ်ႉယဝ်ႉ) ။ 12. ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈၸိူဝ်ႉၶိူဝ်းတႆး မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ 1980 ။ 13. ပိုၼ်းတူဝ်ပူႇသိူဝ် (ၼႆႉ ယင်းပႆႇလႆႈဢိတ်ႇပဵၼ်ပပ်ႉ) ။


တင်ႈတႄႇပီ 1965 မႃး ႁပ်ႉပဵၼ်တီႈၵိူဝ်းၵုမ် လၢႆးလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလၢႆလၢႆၸုမ်း ဢဝ်ၸဵမ် တပ်ႉသိုၵ်းၸိုင်ႈတႆး (SSA) ။ တပ်ႉသိုၵ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး (SURA) ။ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း (SUA) လႄႈ TRC ။ ထိုင်မႃးပီ 2005 လႆႈႁပ်ႉပုၼ်ႈၽွၼ်း ပဵၼ်ၽွင်းလူင်ၼႂ်းမိူင်း ၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းတႆး ဢၼ်ၸဝ်ႈသိူဝ်ၶၢၼ်ႇၾႃႉ ၼမ်းႁူဝ်ၵေႃႇတင်ႈ ။