ပၢင်ပွႆးပူၼ်ႉၶၢပ်ႈတူဝ် ၸဝ်ႈသြႃႇတႃသႅင် ဝတ်ႉသႃလႄး ဢိူင်ႇၼႃးပူႇပွမ်ႈ ၸႄႈဝဵင်းမႄႈႁွင်ႈသွၼ်၊ မီးၸဝ်ႈၽူႈ ၵူၼ်းလီ သင်ၶဝ်ၸဝ်ႈ ဢိၵ်ႇ ပီႈၼွင်ႉၼွၵ်ႈမိူင်း/ ၼႂ်းမိူင်း ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၵိုၼ်းၶွၼ်ႈၼမ်။ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ႁပ်ႉပဵၼ်ၸဝ်ႈတႃႇၼလူင် ပၢင်ပွႆး။

ပၢင်ပွႆး လုမ်းလႃး/ၽဝ်ၶၢပ်ႈတူဝ် (သၢင်းၵျဵဝ်ႇ) ၸဝ်ႈသြႃႇတႃသႅင် (ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၵၢၼ်ႁေႃးထမ်း/တြႃးၾၢႆႇတႆး) ဢၼ်တင်ႈတႄႇၸတ်းမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 20/01/2015 ၼၼ်ႉ ဝၼ်းတီႈ 26-27/01/2015 ၼႆႉ မီးသင်ၶၸဝ်ႈမိူင်းတႆး/ထႆး၊ ပီႈၼွင်ႉၼွၵ်ႈမိူင်း ၼႂ်းမိူင်း မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ၵိုၼ်းၶွၼ်ႈၼမ်တႄႉတႄႉ။ ဝၼ်းတီႈ 27/01/2015 ၼႆႉယၢမ်းဝၢႆးဝၼ်း မီးၵၢၼ်လၢၵ်ႈလိူမ်၊ ပူင်ၶၢပ်ႈတူဝ်ၵႂႃႇတီႈႁူဝ်ၼႃး၊ ယၢမ်း 3 မူင်းဝၢႆးဝၼ်း မီးၵၢၼ်ၽဝ်ၶၢပ်ႈတူဝ် ၸဝ်ႈသြႃႇတႃသႅင် တီႈႁူဝ်ၼႃး- ၼႆယဝ်ႉ။

ပီႈၼွင်ႉၸဝ်ႈၽူႈၵူၼ်းလီ ၸိူဝ်းမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ပွႆးၼႆႉ တွၼ်ႈမိူင်းတႆး  ၵမ်ႈၼမ်မီးပီႈၼွင်ႉတႆး ပွတ်းၸၢၼ်း မွၵ်ႇမႆႇ၊ မိူင်းၼၢႆး၊ လၢင်းၶိူဝ်း၊ မိူင်းပၼ်ႇ၊ လၢႆးၶႃႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၼႂ်းမိူင်းထႆး ၵမ်ႈၼမ်ပဵၼ်ပီႈၼွင်ႉတႆး ပႃးၸဵမ်သင်ၶၸဝ်ႈ ၵဵင်းမႆႇ၊  ၵုင်းထဵပ်ႈ၊ မႄႈသၢႆ၊ မိူင်းၾၢင်၊ မႄႈႁွင်ႈသွၼ်၊ ၼႂ်းၸႄႈဝဵင်းမႄႈႁွင်ႈသွၼ်။ ပီႈၼွင်ႉတႆး လၵ်းတႅင်ႇ ပဵင်းလူင် ၸႄႈဝဵင်းဝဵင်းႁႅင် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ တွၼ်ႈသင်ၶၼၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းတႆး လႆႈၼိမၼ်တၼႁွတ်ႈထိုင် ၼိုင်ႈဝဵင်းလႂ် 3 ဝတ်ႉ/ၵျွင်း- ၼႆယဝ်ႉ။

ပၢင်ပွႆးၼႆႉ ၵူၼ်းမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈ ၵိုၼ်းၶွၼ်ႈၼမ်ပူၼ်ႉတီႈလႄႈ လွင်ႈငၢႆႈလူမ် ပီႈၼွင်ႉၶဝ်ႈပွႆး မိူၼ်ၼင်ႇလွင်ႈလဵင်ႉ/ တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉလႄႈသင်၊ လွင်ႈတီႈယင်ႉလိုဝ်ႈသဝ်းလႄႈသင်၊ လွင်ႈငၢႆႈလူမ်ၵႃယသုၶၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈပဵင်းပေႃးလီ။ ၾၢႆႇၵေႃပွင်ပဵၼ်ပၢင်ပွႆးၶဝ်ၵေႃႈလၢတ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇထၢင်ႇဝႃႈ ၵူၼ်းတေမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈၼမ် ပေႃးၵိုၼ်းပဵၼ်တၢၼ်ႇၼႆႉ- ဝႃႈၼႆ။

ပၢင်ပွႆးၸႃပၼလုမ်းလႃးၶၢပ်ႈတူဝ် ၸဝ်ႈသြႃႇတႃသႅင်ၼႆႉ ၵေႃႉႁပ်ႉပဵၼ်ၸဝ်ႈတႃႇၼလူင် ပဵၼ်ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင် ၶွင်ႊသီႊဢဝ်ၶိုၼ်းၸိုင်ႈတႆး (RCSS) ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း။ ၵေႃႉႁပ်ႉပဵၼ်ၸဝ်ႈတႃႇၼလူင် ထႅင်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈ ပဵၼ်ပူႇႁဵင်ၸိတ်း၊ ၵူၼ်းမႄႈႁွင်ႈသွၼ်- ၼႆယဝ်ႉ။


ၸဝ်ႈသြႃႇတႃသႅင်ၼႆႉ ၸႃႇတိတီႈၵိူတ်ႇ ပဵၼ်ပွတ်းမိူင်းၸၢင်၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းသူႈ ၸိုင်ႈတႆးပွတ်းၸၢၼ်း။ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈလၵ်းၼီႈပီတႆး 2036 ၼီႈ၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1304 ၼီႈ၊ လိူၼ်ၸဵင်လွင်ႈ 2 ၶမ်ႈ ဝၼ်းၽတ်း။ မိူဝ်ႈဢႃႇယု 3 ၶူပ်ႇ ၸပ်းပႅၼ်းတၢင်းပဵၼ် “တူင်းတႃၶႆႇ” ယူတ်းယႃဢမ်ႇႁၢႆ ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး ယွၼ်ႉဢၢၼ်ႇၵျၢမ်းယႃႈယႃ လိၵ်ႈတႆးပၢၼ်ၵဝ်ႇ ၽိတ်းၽိတ်းၽူၼ်ၽူၼ်၊ ဢၼ်တႅမ်ႈဝႃႈ- ဢီႈယႃၼႆႉ ဢဝ် “ၼွၵ်းလေႃးၼမ်ႉၵိူၼ်ႇသေ ၶၢတ်ႈႁၢႆယဝ်ႉႁေႃႈ” ၼႆၼၼ်ႉ ၵႂႃႇလူၽိတ်းဝႃႈ “ၼွၵ်းလေႃးၼၢမ်ၵိုၼ်သေၶၢတ်ႈႁၢႆယဝ်ႉႁေႃး” ၼႆလႄႈ တႃသွင်ၶွၼ် ၸင်ႇပေႃးလႆႈလူႉမွတ်ႇၵႂႃႇၸဵမ်လဵၵ်ႉ- ဝႃႈၼႆ။

ထိုင်မႃးဢႃႇယု 5 ၶူပ်ႇ ပေႃႈမႄႈ လပ်းတႃလိုမ်းမိူင်းသေ ပိုင်ႈဢိင်ယူႇသဝ်းၸွမ်းပေႃႈၼႃႉ လုင်းဢၢဝ်မႃး။ ဝၢႆးမႃး ၼုင်ႈသၢင်ႇၵၢၼ်းပဵၼ်သၢင်ႇ။ ထိုင်မႃးပီသႃသၼႃ 2508 ၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1326 ၊ မိူဝ်ႈဢႃႇယုလႆႈ 22 ပီ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸၢင်း တီႈမိူင်းၸၢင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈတႃဢမ်ႇႁၼ် ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵၼ်းသွၼ် မေႃလိၵ်ႈလၢႆးလႆႈလႄႈ ၸင်ႇလႆႈထွမ်ႇငိၼ်း လဵပ်ႈႁဵၼ်း ၵဵပ်းတွင်းႁႃႁူႉ ဢဝ်တၢင်းႁူႉတၢင်းႁၼ် ၵႃႈတီႈၽူႈႁူႉယႂ်ႇႁၼ်ၵႂၢင်ႈၶဝ်သေ ၾိုၵ်းႁေႃးထမ်း/တြႃး ပူင်လၢတ်ႈၵႂၢမ်းထမ်းမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈဢႃႇယုလႆႈ 16 ပီ။

မိူဝ်ႈပဵၼ်မုၼ်ၸၢင်းၼၼ်ႉ လႆႈႁေႃးထမ်း/တြႃး ၶေႃႈသင်ႇသွၼ် ပုတ်ႉထၸဝ်ႈ မႃးတီႈပွတ်းတွၼ်ႈ ၼႂ်းမိူင်းၸၢင်၊ ၶုမ်ႇပၢင်၊ ၵဵင်းလိူၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁိမ်း 20 ပီပၢႆ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပၢၼ်ၼၼ်ႉ ယင်းပႆႇပႃႈမီးၶႅပ်း ဢတ်းသဵင်ထမ်း/တြႃး ပိုၼ်ၽႄႈ။

ထိုင်မႃးမိူဝ်ႈပီ 1975 လႆႈဢွၵ်ႇဢႅဝ်ႇဝၢၼ်ႈလၢဝ်းမိူင်း ၶၢမ်ႈမႃးတၢင်းဢွၵ်ႇၶူင်း၊ ယူႇထင်ပွတ်းမိူင်းပူး မိူင်းပဵင်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ ႁေႃးတြႃးမႃး၊ မီးၶႅပ်းထမ်း/တြႃး ဢတ်းသဵင်ပိုၼ်ၽႄႈဢွၵ်ႇမႃး၊ ၵူၼ်းတင်းၼမ်ၵေႃႈႁူႉ/ ငိၼ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်မၼ်းၸဝ်ႈမႃး။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈသိုပ်ႇၶဝ်ႈ မႃးတၢင်းမိူင်းထႆးသေ ႁေႃးထမ်းတြႃး ပၼ်ပီႈၼွင်ႉတႆး ၼႂ်းမိူင်းထႆးတီႈၼိုင်ႈယဝ်ႉတီႈၼိုင်ႈ၊ ႁၢၼ်ႉတေႃႇမၼ်းၸဝ်ႈ ပေႃးလွၼ်ႇသဵင်ႈၵမ် သုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇၼႆႉ။