ငဝ်းတူင်ႉလူင် ဢၼ်ၼႆႉပဵၼ်ငဝ်းတူင်ႉဢၼ်လႆႈ ဢၢင်ႈဢိင်ဢဝ်လိူင်ႈ တႄႉဢၼ်ၸဝ်ႈၼၢင်းဢိင်ႇငႄႇ သျိူဝ်ႊၸဵၼ်ႊ Inge Sargent ( ၼၢင်းၶၢင်းႁူဝ်ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်သီႇပေႃႉ ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင် ) လႆႈတႅမ်ႈပဵၼ်ပပ်ႉၵဵဝ်ႇလဵဝ်ႈလွင်ႈဝႃႈႁဵတ်းႁိုဝ်လႄႈ ဢိင်ႇငႄႇ သျိူဝ်ႊၸဵၼ်ႊ လႆႈမႃးပဵၼ် မႁႃႇတေႇဝီႇ သုၸၼ်ႇတီႇ လႄႈလွင်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉလူင် ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်လႆႈၶၢမ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၺွပ်းၵႂႃႇမိူဝ်ႈၸွမ်သိုၵ်းလူင်ၼႄႇဝိၼ်းယိုတ်းဢမ်းၼၢတ်ႈမိူဝ်ႈပီ 1962 သေႁၢႆတူဝ်ၵႂႃႇတေႃႇယၢမ်းလဵဝ် ။
ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင် ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းလူင်သီႇပေႃႉ လႆႈၵႂႃႇႁဵၼ်းလိၵ်ႈ တီႈမိူင်းဢမေႊရီႊၶိူဝ်ႊ မိူဝ်ႈပီ 1950 သေႁူပ်ႉထူပ်းၵၼ်တင်း ဢိင်ႇငႄႇ သျိူဝ်ႊၸဵၼ်ႊ ။ တင်းသွင်ၸဝ်ႈလႆႈၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်သေ ပွၵ်ႈမႃးၶိုၼ်း မိူင်းလူင်သီႇပေႃႉမိူဝ်ႈပီ 1953။ တၢင်းသွင်ၸဝ်ႈမီး တၢင်းယိူင်းဢၢၼ်း တေပူၵ်းပွင်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်းႁႂ်ႈပေႃးၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ မႂ်ႇသုင်ၶိုတ်းၵၢပ်ႈမိူၼ်ပိူၼ်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈတၢင်းယိူင်းဢၢၼ်းမၼ်းၸဝ်ႈ ၼၼ်ႉသမ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢႆးတႃၸွမ်သိုၵ်းၼႄႇဝိၼ်း ၵူဝ်မႃးပဵၼ်ၶဵၼ်လူင်မၼ်းၼႆသေ ဝၢင်းၽႅၼ်ယိုတ်းဢမ်းၼၢတ်ႈ၊ တိၺွပ်းၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်ၵႂႃႇ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇလႆႈၶၢဝ်ႇသင် ။
တႃႇတေပဵၼ်ငဝ်းတူင်ႉလူင်ၼႆႉ လႆႈၸႂ်ႉၶၢဝ်းယၢမ်းၶူၼ်ႉၶႂႃႉလဵပ်ႈႁဵၼ်း၊ တႅမ်ႈသၶရိပ်ႉ လၢႆလၢႆပွၵ်ႈပွၵ်ႈလၢႆလၢႆၵမ်းၶၢဝ်းတၢင်းၵဝ်ႈပီ။ တႄႇႁဵတ်းသၢင်ႈမိူဝ်ႈပီ 2014 သေယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇမိူဝ်ႈပီၵၢႆ 2015 ၼီႈၼႆႉ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉလႆႈမိူဝ်းသၢႆၼႄၼႂ်းထီးဝီးမိူင်းဢွတ်ႊတႄးရီးယိူဝ်ႊ။ ၼႂ်းတူၼ်လိူၼ်မေႊမႃးၼႆႉ တႄႇမႃးပိုတ်ႇသၢႆၼႄႁႂ်ႈၽူႈသူၼ်ၸႂ် ၼႂ်းၵုၼ်ဢေႊသျိူဝ်ႊလႆႈၸိမ်းတူၺ်းၼမ်ႉလႅမ်ႉငဝ်းတူင်ႉ ။
ဢေႊၾႅတ်ႊ ၻွႆႊသ် (Alfred Deutsch) ၽူႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇငဝ်းတူင်လူင်ဢၼ်ၼႆႉ လၢတ်ႈဝႃႈ - ဝၢႆးလႆႈႁၼ်ပပ်ႉ ဢၼ်ၸဝ်ႈမႄးဢိင်းငႄႇတႅမ်ႈယဝ်ႉ သေလႆႈဢၢၼ်ႇတူၺ်းလႄႈမၼ်းပဵၼ်လိူင်ႈဢၼ်လီသူၼ်ၸႂ်ႉတႄတႄႉပေႃးဢဝ်မႃးႁဵတ်းပဵၼ်ငဝ်းတူင်ႉၸိူင်း (Film) ၼႆသေ ၸင်ႇလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈၼႆယဝ်ႉ ။
ပပ်ႉဢၼ်ၼႆႉလိူဝ်သေတႅမ်ႈၾၢႆႇဢိင်းၵလဵတ်ႈယဝ်ႉယင်းလႆႈပိၼ်ႇတႅမ်ႈၾၢႆထႆး ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈ “ သိၼ်ႊသႅင်သျၼ်ႊ (สิ้นแสงฉาน) ” ၊ ၾၢႆႇတႆး ၵေႃႈလႆႈပိၼ်ႇတႅမ်ႈဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ “ ၾႃႉလမ်သုမ်ႇမိူင်း ” လႄႈၾၢႆႇမၢၼ်ႈသမ်ႉမီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ “ မှုံရီဆိုင်းတိုင်းမြန်မာ ” ၼႆယဝ်ႉ ။
ၼၢင်းငဝ်းဢၼ်လႆႈလဵၼ်ႈပဵၼ်ၸဝ်ႈၼၢင်းသုၸၼ်ႇတီႇ ၼၼ်ႉသမ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸၢဝ်းၸိူဝ်ႊမၼီႊ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ မႃႊရေႊယိူဝ်ႊ ဢိူဝ်ႊရိသ်ႊ မၼ်းၼၢင်းၼႆႉ ပဵၼ်ၼၢင်းငဝ်းဢၼ်တိုၵ်ႉၸိုဝ်ႈသဵင် လိုဝ်းၼႂ်းမိူင်းၸိူဝ်ႊမၼီႊ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ဝႃႈၼႆ ။
ၼၢင်းမႃႊရေႊယိူဝ်ႊလၢတ်ႈဝႃႈ - မၼ်းၼၢင်းလႆႈဢၢၼ်ႇသၶရိပ်ႊၼင်လိူင်ႈ ၼႆႉယဝ်ႉမၼ်းၼၢင်းၵေႃႈသူၼ်ၸႂ်တႄႉတႄႉသေလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၶူၼ်ႉၶႂႃႉထႅင်ႈ။ မၼ်းၼၢင်းလၢတ်ႈဝႃႈ ၽိူဝ်ႇမၼ်းၼၢင်းလႆႈႁူႉဝႃႈၼင်လိူင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်လိူင်ႈတႄႉၼႆႉ မၼ်းၼၢင်းပဵၼ်တူၵ်းၸႂ်လူင်လၢင်ၵႂႃႇ သေႁဵတ်းႁႂ်ႈ မၼ်းၼၢင်ႈၶႂ်ႈလဵၼ်ႈလိူင်ႈၼႆႉတႄႉတႄႉ ၼႆယဝ်ႉ ။
ၼင်ဢၼ်ၼႆႉလႆႈဢဝ်ၵႂႃႇသၢႆတီႈမိူင်းၶၢၼ်း (CANNES FILM FESTIVAL) တီႈမိူင်းၽရင်ႊသဵတ်ႊ (France) ဢၼ်ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈသၢႆၼင်ယႂ်ႇ လိူဝ်ပိူၼ်ႈၼႂ်းလုမ်ႈၾႃႉဢၼ်ၼိုင်ႈ သေႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးၵူၼ်းတၢင်းၼမ် သူၼ်ၸႂ်ၶႂ်ႈသိုဝ်ႉဢဝ်ၵႂႃႇသၢႆတီႈမိူင်းၶဝ် ။
ပဵၵ်ႉသမ်ႉဢမ်ႇပႆႇႁူႉဝႃႈမၼ်းတေဢဝ်မႃးသၢႆၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈမိူင်းမၢၼ်ႈမိူဝ်ႈလႂ်၊ ၵူၺ်းၵႃႈမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉမီးၵူၼ်းပႂ်ႉမုင်ႈမွင်ႈတူၺ်းတၢင်းၼမ်တၢင်းလၢႆ ၼႆယဝ်ႉ။
ငဝ်းတူင်လူင်ၼႆႉဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈပဵၼ်လွင်ႈတၢင်းႁၵ်ႉလၢႆလၢႆၵူၺ်း မၼ်းပဵၼ်ငဝ်းတူင်ႉဢၼ် လၢတ်ႈၼႄလွင်ႈတႄႉၵဵဝ်ႇၵပ်းငဝ်းလၢႆးၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မိူင်းတႆး ဢၼ်ထုၵ်ႇ ပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းမႃးၸဵမ်မိူဝ်ႈ 1962။ ၶၢဝ်းတၢင်းၸမ် 60 ပီမိူင်းယဝ်ႉ သေတႃႉ လွင်ႈဢၼ် သိုၵ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်း ၊ ၽဝ်ႁိူၼ်းၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းမိူင်း လႄႈလွင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆ ၼိူဝ်ၼၢင်းယိင်း လႄႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉယင်းဢမ်ႇပႆႇမူတ်းပႆႇဝၢႆး ။
ၼၢင်းမႃႊရီႊယိူဝ်ႊလၢတ်ႈၼႄၵႂၢမ်းၼႂ်းဢူၵ်းၼႂ်းၸႂ်ဝၢႆးသေလႆႈလဵၼ်ႈငဝ်းတူင်ႉယဝ်ႉ ဝႃႈ- မၼ်းၼၢင်းၶဝ်ႈၸႂ်ႈ လႄႈႁူႉငဝ်းလၢႆးၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈတႄႉတႄႉ။ မၼ်းၼၢင်း မုင်ႈမွင်းဝႃႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈတိုၼ်း တေမီးလွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ယူႇဝၼ်းၼိုင်ႈ။ မၼ်းၼၢင်းမုင်ႈမွင်းၸိူင်ႉၼႆ ။
တင်ႈတႄႇၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်ၺႃးၺွပ်းၵႂႃႇၸဵမ်မိူဝ်ႈပီ 1962 ၼၼ်ႉ ၊ ၸဝ်ႈၼၢင်းသုၸၼ်တီႇလႄႈလုၵ်းယိင်းမၼ်းၸဝ်ႈ ၸဝ်ႈမေႇယႃႇရီႇ တင်းၵိၼ်ႇၼႃႇရီႇ လႆႈသူင်ႇၽိုၼ်လိၵ်ႈတွင်ႈထၢမ်ထိုင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၵူႈပီဝႃႈ ဢဝ်ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၸဝ်ႈၵျႃႇသႅင်ၵႂႃႇလႂ်၊ မီးယူႇတီႈလႂ်။ ၵူၺ်းၵႃႈတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇတွၼ်ႉမီး လွင်ႈတွပ်ႇလၢတ်ႈ သပ်းလႅင်းမႃးၶိုၼ်းသင်သေပွၵ်ႈ ။
ၵဵဝ်ႇၵပ်းလွင်ႈၼႆႉၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈလႆႈတွင်ႈထၢမ်ဢူးၵွင်းသၢၼ်ႇလုၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၽွင်းတၢင်မိူင်းမၢၼ်ႈဢၼ်ၼင်ႈလုမ်းယူႇတီႈၵဵင်းမႆႇဝႃႈ ၸွင်ႇလႆႈႁူႉ လႆႈႁၼ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၼၢင်းတင်းလုၵ်းယိင်းယိုၼ်ႈထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ
မၢၼ်ႈ ။
“ လွင်ႈဢၼ်လႆႈပဵၼ်ၵႂႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယူႇတီႈတူဝ်ၵဝ်ႈၶႃႈၵေႃႈယင်းပႆႇၵိူတ်ႇ ၊ လွင်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈဢမ်ႇယၢမ်ႈလႆႈႁၼ်သေပွၵ်ႈ ၊ မၼ်းၸဝ်ႈသူင်ႇလၢႆးလႂ် ၊ ၸိူင်ႉႁိုဝ် ဢမ်ႇတွၼ်ႉလႆႈႁူႉ - ဢူးၵွင်းသၢၼ်ႇလုၼ်ႇလၢတ်ႈ ဝႃႈၼႆ ။
ယွၼ်ႉငဝ်းလၢႆးဝၢၼ်ႈမိူင်းၽွင်းၼၼ်ႉႁုၵ်ႉႁၢႆႉႁႅင်းၼႃႇလႄႈၸဝ်ႈၼၢင်းသုၸၼ်ႇတီႇၸင်ႇတတ်းသိၼ်ၸႂ်ဢဝ်လုၵ်းယိင်းၸဝ်ႈတင်းသွင် လႆႈပၢႆႈယၢၼ်ဢွၵ်ႇ မိူင်းမၢၼ်ႈမိူဝ်ႈပီ1962 ၊ မိူဝ်ႈလဵဝ်ပၵ်းသဝ်းယူႇဝႆႉတီႈမိူင်းဢမေႊရီႊၶိူဝ်ႊ သေလႆႈတင်ႈၸုမ်း Burma Life Line သေၸွႆႈထႅမ်ၵူၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၸိူဝ်းၺႃးၽေးသိုၵ်း ဢၼ်ပၢႆႈယူႇၸွမ်းလႅၼ်လိၼ်တႆး-ထႆး။ သမ်ႉထႅင်ႈ ၼင်ႇႁိုဝ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇတႆးပေႃးတေပဵၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်လီမႃးၼၼ်ႉယုၵ်ႉယွင်ႈ ပူၵ်းပွင်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ မွပ်ႈပၼ်ၸုမ်ႈ “ သုၸၼ်ႇတီႇ ” မႃးၵူႈပီ ႁၢၼ်ႉတေႃႇယၢမ်းလဵဝ် ။