ႁူဝ်ၼႃႈၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်း (ၼၢင်းဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ) ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈသေယဝ်ႉ ၶိုင်ႁဵတ်းပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်း မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မႃးၼႆႉယဝ်ႉလီငၢမ်းၵႂႃႇ တေမီးၽၢၵ်ႇလိူၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႄႈပၢင်ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်းဢၼ်ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉၼႆႉ လႆႈႁၼ်ပၢင်တိုၵ်း ၼႂ်းၵႄႈတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈလႄႈၶၢင် KIA ၶဝ်။ ယဝ်ႉၵေႃႈတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ႁူမ်ႈမိုဝ်းတင်းတပ်ႉယၢင်း BGF သေ ၶိုၼ်ႈလေႃႇတိုၵ်း ၸုမ်းယၢင်းပုတ်ႉထ DKBA ၶဝ်လႂ်။ သမ်ႉမီးထႅင်ႈသိုၵ်းလွႆတႆးလႅင်းလႄႈ သိုၵ်းပလွင်ႈၶဝ်ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်း သိုၵ်းသိူဝ်ၵၼ်လႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးၶိူဝ်းယႂ်း ။


ပေႃးမႃးတူၺ်းပၢင်တိုၵ်းၼႂ်းၵႄႈတပ်ႉမၢၼ်ႈလႄႈ တပ်ႉၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႄႈသင်၊ ၼႂ်းၵႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၼၼ်ႉ လႄႈသင်၊ ႁဵတ်းသင်လႄႈၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈပဵၼ်မႃးၼႆ ၵူၼ်းၵၢၼ်မိူင်းၵမ်ႈၼမ်တႄႉၵႆႉဢုပ်ႇၵၼ်ဝႃႈ ၵူဝ်ဢမ်ႇမီးလွင်ႈ ငမ်းယဵၼ်။ ၸူဝ်ႈပႆႇလႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇလွင်ႈၵိုတ်းတိုၵ်းတူဝ်ႈမိူင်း၊ ၸူဝ်ႈပႆႇလႆႈဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်းၵၼ်ၼႆႉ ဢွၼ်ထတ်းသၢင်ၵၼ်ၸိူင်ႉၼႆၵမ်ႈၼမ် ။


လွင်ႈဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်း UPDJC (Union Peace Dialogue Joint Committee) ၶဝ်လႆႈႁဵတ်းႁိုဝ် ႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉ ။ ယူင်ႉၶၢပ်ႈလွင်ႈဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်း (The Frame work for political dialogue) ၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉမီးဝႆႉၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ပေႃးဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်းၵၼ်မႃး တေႁဵတ်းႁိုဝ်တႅပ်းတတ်း၊ တေဢဝ်ၶေႃႈသဵင်ၵၢင်ၸႂ် လွင်ႈၵမ်ႉယၼ်မွၵ်ႈၵႃႈႁိုဝ်သေ ဢုပ်ႇၵုမ်ၵၼ်။ ပေႃးမႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်းၸိုင် တီႈယူင်ႉၶၢပ်ႈလွင်ႈဢုပ်ႇၵုမ် ၵၢၼ်မိူင်း ၵၼ် 6 တွၼ်ႈထီႉ 6 ၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉၸိူင်ႉၼင်ႇႁိုဝ်ၼႆ တီႈပၢင်ၵုမ်ငမ်းယဵၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼၼ်ႉ ၼႂ်းၵႃႈၵေႃပွင်ၵၢၼ်ဢၼ်လႂ်ဢၼ်ၼၼ်ႉ ယိုၼ်ႈတၢင်ႇၶိုၼ်ႈမႃးၼႆႉ ဢဝ်ၸဵမ်ၼႃႈၵၢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ ဢၼ်ပိုၼ်ႉထၢၼ်ပဵၼ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊလ်ၼၼ်ႉလႂ်၊ ၼႃႈၵၢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈၸိုင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉလႂ်၊ ၼႃႈၵၢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၶဝ်ႈထိုင်ၵၼ်ၶိုၼ်းၾၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈၼၼ်ႉလႂ်၊ ၸိူဝ်းၼႆႉဢမ်ႇၵႃး ပႃးၸဵမ်ၼႃႈၵၢၼ် ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ယူႇတီႈၸုမ်းၽႂ်မၼ်း တေလႆႈမီးလွင်ႈၵမ်ႉထႅမ် ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 75% ဝၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈၼိူဝ်၊ ယဝ်ႉၵေႃႈယူႇတီႈၵူၼ်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈတင်းသဵင်ႈ မႃးႁုပ်ႈလေႃးၵၼ်သေ သမ်ႉတေလႆႈမီးလွင်ႈၵမ်ႉယၼ်မၼ်း ႁူဝ်ပၢၵ်ႇလႂ် 75% ဝၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၵွၼ်ႇ ၸင်ႇတႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈ/ႁပ်ႉႁွင်းၵႂႃႇလႆႈ ။


ဢၼ်ၼႆႉပွင်ႇဝႃႈ ပေႃးဝႃႈဢမ်ႇလႆႈၶေႃႈၵမ်ႉယၼ် 75% ဝၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈၼိူဝ် တိုၼ်းတေဢမ်ႇပဵၼ်ၵၢၼ်မႃး ႁႂ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ဢၼ်ၸွမ်းထမ်းၼၼ်ႉ။ ပေႃးၼႆ မူႇၸုမ်းဢၼ်ၸိူဝ်းမီးသုၼ်ႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃး ပၢင်ၵုမ်လူင်သမ်ႉ မီးလၢႆၸုမ်း?၊ 1. ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ။ 2.ၾၢႆႇၽွင်းတႅၼ်း။ 3.ၾၢႆႇတပ်ႉမတေႃႇ။ 4.ၾၢႆႇၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းမႅၵ်ႇၵွင်ႈ။ 5.ၾၢႆႇပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်း။ 6.ၾၢႆႇတူဝ်တႅၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလႄႈ  7.ၾၢႆႇၵူၼ်းၸိူဝ်းမီးသုၼ်ႇ ထုၵ်ႇလီၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃး၊ မီးယူႇ 7 ၵၼ်တွၼ်ႈ ။


ၼႂ်း 7 ၵၼ်တွၼ်ႈၼၼ်ႉ ပေႃးမႃးထတ်းသၢင်တူၺ်းလီလီ မိူၼ်ၼင်ႇတပ်ႉမတေႃႇၼႆႉ ၸွင်ႇမၼ်းသမ်ႉ တေၽွမ်ႉၸွမ်းလႆႈ ၸွမ်းၼင်ႇပႃႇတီႇပၢႆးမိူင်း ၾၢႆႇၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ်လႄႈ ပႃးတင်းၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၶဝ် တၢင်ႇၼႄမႃး။ မိူၼ်ၸိူင်ႉဝႃႈ ႁဝ်းၶႂ်ႈၽွတ်ႈႁႅၼ်းၵေႃႇတင်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊလ် ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇၼၼ်ႉ ဝႃႈၸိူင်ႉၼႆၵွၼ်ႇလႃႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ယူႇတီႈတပ်ႉမတေႃႇၸွင်ႇတေၽွမ်ႉၸွမ်းလႆႈယူႇႁိုဝ်။ ဢၼ်ၼႆႉ ပေႃးမႃးထတ်းသၢင်တူၺ်း မိူဝ်ႈဝၼ်းပၢင်ၵုမ်လူင် တင်ႈတႄႇဝၼ်းပိုတ်ႇမၼ်းၼၼ်ႉ တေႃႇထိုင်ပေႃး ယဝ်ႉၵႂႃႇ၊ ယူႇတီႈၽူႈၵွၼ်းသိုၵ်းသုင်သုတ်း ၸွမ်သိုၵ်းလူင်မိၼ်းဢွင်ႇလၢႆႇၼႆႉ ဢမ်ႇလၢတ်ႈၸွမ်းလွင်ႈ ၾႅတ်ႊၻရႄႊလ်သေၶေႃႈသေၵမ်း။ ၶဝ်ၵူၺ်းလၢတ်ႈဝႃႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢၼ်မီးမၢႆမီႈၸွမ်းထမ်း ဝႃႈၼၼ်ၵူၺ်းလႄႈ တႃႇတေၵေႃႇတင်ႈၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊလ် ဢၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူႈမူႇၵူႈၸုမ်း ၶႂ်ႈလႆႈၼၼ်ႉ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ယူႇတီႈတပ်ႉမတေႃႇဢမ်ႇၸၢင်ႈၽွမ်ႉၸွမ်း ။


ထႅင်ႈလွင်ႈၼိုင်ႈ တပ်ႉမတေႃႇဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ၵွၼ်ႈလဵဝ်သဵင်လဵဝ်ၵၼ်ၵူၺ်း၊ ပဵၼ်ဢၼ်ထွမ်ႇၶေႃႈ ၸီႉသင်ႇ လုၵ်ႉတီႈၽူႈၵုမ်းၵမ်ၵၢၼ်သိုၵ်းၵမ်းသိုဝ်ႈလႄႈ ပေႃးၽွမ်ႉၵေႃႈတေပဵၼ်ႁူဝ်ပၢၵ်ႇတဵမ် (100%) ၊ ပေႃးဢမ်ႇၽွမ်ႉၵေႃႈတေပဵၼ်သုၼ်သုၼ် (00) ၵူၺ်း၊ ဢၼ်ဝႃႈ 15% ၊ 25% ၊ 75%  ၸိူဝ်းၼႆႉ တိုၼ်းတေဢမ်ႇမီးလႆႈ။ ၵွပ်ႈၼႆ ယူႇတီႈတပ်ႉမတေႃႇၼႆႉ မႃးပဵၼ်လွင်ႈၶတ်းၶႂၢင်ဝႆႉ ပိူဝ်ႈတႃႇတေတႅပ်းတတ်း မၵ်းမၼ်ႈ လွင်ႈယူင်ႉၶၢပ်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၵၢၼ်မိူင်းၼၼ်ႉ ။


တပ်ႉမတေႃႇၼႆႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈမၼ်းဢမ်ႇယူႇတီႈၾၢႆႇၼိုင်ႈၸုမ်းၼိုင်ႈ ႁင်းၵူၺ်းမၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇၾၢႆႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ၊ ၽွင်းတႅၼ်း၊ တပ်ႉမတေႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵွၼ်ႈလဵဝ်သဵင်လဵဝ်ၵၼ်ႁင်းၶဝ်ၸိုင် တႃႇတေလႆႈၶေႃႈၵမ်ႉထႅမ် 75% ဝၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈၼိူဝ်ၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ သင်ဝႃႈတပ်ႉမတေႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ဝႆႉၾၢႆႇၼိုင်ႈႁင်းၵူၺ်းမၼ်းၼႆၾၢႆႇတႅၼ်းၽွင်းလႄႈ ၾၢႆႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၶႂ်ႈပဵၼ်ၶႂ်ႈမီးယူႇသေတႃႉၵေႃႈ တပ်ႉမတေႃႇသမ်ႉ ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်းလႄႈ ၼႂ်းမူႇၶဝ်ၸုမ်းၶဝ်ၼၼ်ႉ တႃႇတေလႆႈၶေႃႈၵမ်ႉထႅမ် 75% ဝၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈၼိူဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ သမ်ႉပႆႇပဵၼ်လႆႈထႅင်ႈၵွၼ်ႇ ။


ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၸိူင်ႉၼႆ တႃႇတေတႅပ်းတတ်း လွင်ႈဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်းၵၼ် ဢၼ်လၢတ်ႈမႃး 3 ၶေႃႈ- ပိူဝ်ႈတႃႇၵေႃႈတင်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊလ်၊ ပိူဝ်ႈတႃႇဢုပ်ႇၸွမ်းလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈၸိုင်ႈမိူင်း၊ ပိူဝ်ႈတႃႇၶဝ်ႈထိုင်ၵၼ်ၶိုၼ်း လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈမိူၼ်ၼင်ႇ SSR ၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႅင်ႈလႅင်း။ ၵူၺ်းယူႇၾၢႆႇတပ်ႉမတေႃႇပဵၼ်ယႂ်ႇဝႆႉၵူၺ်းၼႆလႄႈ ၸူဝ်ႈၵႃႈႁဝ်းၶႃႈပႆႇမူၼ်ႉမႄးလႆႈ ယူင်ႉၶၢပ်ႈဢုပ်ႇၵုမ် ၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ (The Frame work for political dialogue) ၼႆႉ ပဵၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈ ႁဝ်းၶႃႈတူၵ်းလူင်းၵၼ်တၢၼ်ႇႁိုဝ်ၵေႃႈ တႃႇတေပဵၼ်မႃးၶေႃႈတႅပ်းတတ်း ဢၼ်ယိုၼ်ယၼ်လႆႈ ၵူႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၵူႈၸုမ်းၸုမ်းဢဝ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ၵႂႃႇလႆႈမိူဝ်းၼႃႈၼၼ်ႉ ပႆႇႁၼ်တၢင်းမၼ်း ။


ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈၼႆ ပေႃးၶႂ်ႈလႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ဢၼ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇ၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ပေႃးၶႂ်ႈၵေႃႇတင်ႈမိူင်း ႁူမ်ႈတုမ်ၾႅတ်ႊၻရႄႊလ် ၻီႊမူဝ်ႊၶရႅတ်ႊတိၵ်ႊၼၼ်ႉတႄႉတႄႉၼႆတႄႉ ယူႇတီႈတပ်ႉမတေႃႇတၵ်းတေလႆႈယွၼ်ႇယၢၼ်း ပိူဝ်ႈတႃႇတေယွမ်းမူၼ်ႉမႄးၶိုၼ်း ယူင်ႉၶၢပ်ႈလွင်ႈဢုပ်ႇၵုမ် ၵၢၼ်မိူင်း ၼႆႉယူႇ။ ယူင်ႉၶၢပ်ႈလွင်ႈဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်း ဢၼ်ႁဵတ်းယဝ်ႉၵႂႃႇၼႆႉ ယူႇတီႈ UPDJA ႁဵတ်းဝႆႉ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉၵေႃႈ ၼႂ်းဢၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်းၵိုတ်းယိုဝ်းတူဝ်ႈမိူင်း (NCA) ၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉမီးၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း 8 ၸုမ်းၵူၺ်း၊ ၸိူဝ်းၵိုတ်းထႅင်ႈမီး 11 ၸုမ်း ၸိူဝ်းပႆႇလႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၶဝ်ပႆႇယွမ်းႁပ်ႉလႆႈၵေႃႈ ၵႃႈလႆႈၶဵင်ႈၶႅင်ၵၼ်၊ ၵႃႈလႆႈၶဝ်ႈႁႃၵၼ် ပိူဝ်ႈတႃႇတေမူၼ်ႉမႄးယူင်ႉၶၢပ်ႈဢၼ်ၼႆႉယူႇ။ ၵႃႈပႆႇမူၼ်ႉမႄးလႆႈ ယူင်ႉၶၢပ်ႈလွင်ႈဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်းၼႆႉ လွင်ႈငမ်းယဵၼ်လႄႈသင်၊ လွင်ႈတႃႇတေၵေႃႇသၢင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်လႄႈသင် တိုၵ်ႉတေၵႆယၢၼ်တင်းႁဝ်းယူႇ၊ ႁဝ်းၶႃႈထတ်းႁၼ်ၼင်ႇၼႆ ။


ၼင်ႇႁိုဝ်တေပဵၼ်မႃး ယူင်ႉၶၢပ်ႈလွင်ႈဢုပ်ႇၵုမ်ၵၢၼ်မိူင်း ႁႂ်ႈပေႃးၸၢင်ႈမႄးလႆႈတႅတ်ႈတေႃးၵႂႃႇၼၼ်ႉ ယူႇတီႈၵူၼ်းမိူင်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းတင်းသဵင်ႈ တၵ်းလႆႈၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃး ပၼ်ဢဵၼ်ပၼ်ႁႅင်းၸွမ်းယူႇ ႁဝ်းၶႃႈယွၼ်း မွၵ်ႇလၢတ်ႈၸိူင်ႉၼႆသေ ယွၼ်းၶွတ်ႇယွတ်ႈပၢႆးၵႂၢမ်းၵႂႃႇၼင်ႇၼႆ ။