ပီ 1922 ပၢၼ်ၶုၼ်ဢိင်ႊၵလဵတ်ႊၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းတႆး ႁူမ်ႈတုမ်ၵၼ်ပူၵ်းတင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုင်ႈတႆး - ႁဵၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ- “Federated Shan States Council” ၼႆသေ တွၼ်ႈတႃႇၵၢၼ်ၽွင်းငမ်းမၢႆမီႈ  ဢိၵ်ႇတင်း လွင်ႈၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵပ်းသိုပ်ႇၵႃႉၶၢႆတေႃႇၵၼ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶွတ်ႇ ၽွတ်ႈၶွင်ႊသီႊမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုင်ႈတႆး (Federted Shan States Council) မႃးယဝ်ႉ။

တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး

ၶွင်ႊသီႊမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုင်ႈတႆးၼႆႉ ၾၢႆႇမၢၼ်ႈထုၵ်ႇလီ ႁဵၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ “သျှမ်းပြည်ထောင်စုကောင်စီ”ၼႆသေတႃႉ ၶုၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်သမ်ႉ တင်ႈၸႂ်ပိၼ်ႇၽႃသႃ ၽိတ်းၽိတ်း ၽူၼ်ၽူၼ်ဝႃႈ “ပဒေသရာဇ်စော်ဘွားများကောင်စီ” ၼႆသေ လႅၼ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆးႁဝ်းမႃးတေႃႇႁၢၼ်ႉၼႆႉ"။

ထိုင်မႃး 1928 လိူၼ်သႅပ်ႉထႅမ်ႊၿိူဝ်ႊရ် 7 ဝၼ်း-ၸဝ်ႈၾႃႉႁဝ်းၶဝ် ႁဵတ်းပၢင်ၵုမ်တီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး (တွင်ႇၵီး) သေ  လႆႈၸႂ်ၵၼ် ဢဝ်ဝၼ်းၼၼ်ႉတႅပ်းတတ်းပဵၼ်ဝၼ်းၸိုင်ႈတႆးမႃး။

ဝၢႆးၼၼ်ႉ ဢွၼ်ၵၼ်ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ-ႁူဝ်လိူၼ်သႅပ်ႉထႅမ်ႊၿိူဝ်ႊရ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်းႁိုဝ်ႉၶၢဝ်းၾူၼ်၊ ၵႂႃႇမႃးထွင်သူႇၸူးၵၼ် ယၢပ်ႇၼႆလႄႈထိုင်မႃး ပၢင်ၵုမ်လူင်ၶွင်ႊသီႊမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုင်ႈတႆး FSSC ဢၼ်ႁဵတ်းတီႈဝၢၼ်ႈပၢင်လူင် ဢိူင်ႇ ပၢင်လူင် ၼႂ်းမိူင်းလၢႆးၶႃႈ မိူဝ်ႈဝၼ်းထိ 7 ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ 1947 ဢၼ်ၽူႈတၢင်တူဝ်ၸဝ်ႈၾႃႉၶဝ် 7 ၸဝ်ႈ တင်းၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်းတႆး 7 ၵေႃႉ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃးၸွမ်းၼၼ်ႉ လႆႈၸႂ်ၵၼ်ၶိုၼ်းမႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈတႅပ်းတတ်း ဢဝ် ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ 7 ဝၼ်း ပဵၼ်ဝၼ်းတႆး ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးမႃး။

ၽူႈတၢင်တူဝ်ၸဝ်ႈၾႃႉ 7 ၸဝ်ႈ ဢၼ်ၶဝ်ႈပၢင်ၵုမ်
1. ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ၼမ်ႉသၼ်ႇ     - ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇ
2. ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်ယွင်ႁူၺ်ႈ     - ၸဝ်ႈသူၺ်ႇတႅၵ်ႈ
3. ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်သႅၼ်ဝီ         - ၸဝ်ႈႁူမ်ႇၾႃႉ  
4. ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်လၢႆးၶႃႈ        - ၸဝ်ႈၼုမ်ႇ
5. ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းပွၼ်        - ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း
6. ၸဝ်ႈၾႃႉသႃႇမိူင်းၶမ်း        - ၸဝ်ႈထုၼ်းဢေး
7. တၢင်တူဝ်ၸဝ်ႈၾႃႉသထူင်ႇ    - လုင်းၽိဝ်ႇ
ၽူႈတၢင်တူဝ်ၵူၼ်းမိူင်း 7 ၵေႃႉ-
1. ၸဝ်ႈယဵပ်ႇၾႃႉ
2. လုင်းၶုၼ်ၵျႃႇပု
3. လုင်းၶုၼ်ၸေႃး
4. လုင်းၶုၼ်ထီး
5. လုင်းၶုၼ်ၽူင်း
6. လုင်းထုၼ်းမိၼ်ႉ
7. လုင်းတိၼ်ဢေး

ထိုင်မႃးဝၼ်းတီႈ 11/02/1947 ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶုၼ်ပၢၼ်းၸိင်ႇ ၸဝ်ႈၾႃႉလူင်မိူင်းၼမ်ႉသၼ်ႇ ႁူဝ်ပဝ်ႈလူင်ၶွင်ႊသီႊ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုင်ႈတႆး ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၶေႃႈတႅပ်းတတ်းမၵ်းမၼ်ႈ 3 ၶေႃႈ-
1)  ဝၼ်းထိ 7 လိူၼ်ၾႅပ်ႉပိဝ်ႊရီႊ ပဵၼ်ဝၼ်းတႆး ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတႆး
2)  ၽဵင်းၵႂၢမ်း “ၶိူဝ်းတႆးၶိူဝ်းရႃၸႃ” ပဵၼ်ၽဵင်းၵႂၢမ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
3)  တုင်းလိူင် ၶဵဝ် လႅင် ဝူင်လိူၼ်ၶၢဝ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်တုင်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး - ၼႆယဝ်ႉ။

ပၢင်ၵုမ်ၶွင်ႊသီႊမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုင်ႈတႆး မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 07/02/1947 ၼၼ်ႉ သမ်ႉၵႂႃႇၶူပ်းမႅၼ်ႈၵၼ်တင်း ၽွင်းပိူၼ်ႈတူင်ႉၼိုင်တွၼ်ႈတႃႇတုၵ်းယွၼ်းဢဝ်ၵွၼ်းၶေႃတီႈၶုၼ်ဢိင်ႊၵလဵတ်ႊသျ်ၶဝ်လႄႈ လႆႈသိုပ်ႇဝွၵ်ႇၸိူၼ်း ၸုမ်းမၢၼ်ႈ၊ ၶၢင်၊ ၶျၢင်း၊ ယၢင်းလႅင်ၶဝ်မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်ၵုမ်ၸွမ်း၊ ထိုင်တီႈပဵၼ်ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇမႃးလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 12/02/1947 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ထိုင်မႃး 1950 မိူဝ်ႈပွႆးဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈတီႈဝဵင်းတူၼ်ႈတီး (တွင်ႇၵီး) ဢၼ်ႁဵတ်ႊပၢင်ၵုမ်လူင်ၵူႈႁွင်ႈၵၢၼ် ၼႂ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၸိုင်ႈတႆးၼၼ်ႉ ႁူဝ်ပဝ်ႈလူငၸိုင်ႈတႆး ၸဝ်ႈၶုၼ်ၶဵဝ် တၢင်ႇယိုၼ်ႈလဝ်ႈၼႄၶေႃႈၵႂၢမ်း ၸိုဝ်ႈဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆးၼၼ်ႉဝႃႈ - လႅပ်ႈမိူၼ်ၼင်ႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈတႆးၶိူဝ်းလဵဝ်ၵူၺ်းလႄႈ  ထုၵ်ႇလီမႄးပုတ်ႈလၢႆႈ ဝႃႈ ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး - ဝႃႈၼႆ။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈမၼ်းပဵၼ်ဝၼ်းၵိုၵ်းပိုၼ်း  ပုၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းမိူင်းတႆး၊ မိူၼ်ၼင်ႇ ဝၼ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵူၼ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈၸႂ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဝၢႆးသေထိုင်မႃး ပၢၼ်ၶုၼ်မၢၼ်ႈၶႂၢၵ်ႈမိူင်း မသလ သမ်ႉ ႁႂ်ႈမႄးပိၼ်ႇႁွင်ႉဝႃႈ- ဝၼ်းၼႄႇမိူင်းတႆး (သျှမ်းပြည်နယ်နေ့)ၼႆယဝ်ႉ။

ဝၼ်းထိ 12/02/1947 ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈပိုၼ်ႉငဝ်ႈငႃႇဝၼ်းတီႈ 07/02/1947 တႄႇပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉ  တီႈတႄႉမၼ်း ပဵၼ်ဝၼ်းၶေႃႈလႆႈၸႂ်ပၢင်လူင်  ဢၼ်တူၵ်းလူင်ပူင်ၸႂ် ပၼ်ၵတိၵႂၢမ်းမၼ်ႈၵၼ်မႃးသေတႃႉၵေႃႈ  ၶုၼ်မၢၼ်ႈၶဝ် မီးၽႅၼ်ၵၢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁဝ်း လိုမ်းပိုၼ်းပႅတ်ႈတိၵ်းတိၵ်းလႄႈ လွၼ်ႉၵႅၼ်လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်ၼၼ်ႉ ၶဝ်လႅၵ်ႈလၢႆႈ ႁၢင်ႈလွၵ်းမႄးႁေႃႇပူပိူၵ်ႇၽိဝ်မၼ်းႁႂ်ႈယဵၼ်းပဵၼ်ဝၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၵႂႃႇပႅတ်ႈယဝ်ႉ။

မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈၼႆႉ ဢဝ်ၼႃႈတိူဝ်ႈၸိုဝ်ႈသဵင်မၼ်းလၢႆလၢႆ။  ဢမ်ႇၸႂ်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၸိုၼ်ႈၸၢင်ႇမူတ်းသႂ်တႄႉ ၊ ပဵၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ဢၼ်မၢၼ်ႈ ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉၾၢႆႇလဵဝ်ၵူၺ်းလႄႈ ၸင်ႇဝႃႈဝၢၼ်ႈမိူင်းဢမ်ႇၵတ်းယဵၼ်ၼိမ်သဝ်း ၵွပ်ႈၶဝ် ၵမ်ၸိၵ်းယွတ်ႈမၼ်းၶူၼ်းၶဝ်းသႄႇယူင်းသၢင်ယုင်ႈ မုင်ႈတူၺ်းၽွၼ်းလီ ပိူဝ်ႈပေႉပုၼ်ႈၾၢႆႇလဵဝ်ၵူၺ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

"ၶေႃႈပွင်ႇလႅင်း"
တီႈၶိုၵ်ႉလိုၵ်ႉမၼ်းၼၼ်ႉ ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၸိုင်ႈတႆး 07/02/1947 ၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇပဵၼ်ပေႃႈ၊ ဝၼ်းၶေႃႈလႆႈၸႂ် ပၢင်လူင် ဢမ်ႇၼၼ် ဝၼ်းလိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင် 12/02/1947 သမ်ႉမိူၼ်ၼင်ႇမႄႈ - ၵူပ်ႉၵူႈၵၼ်ယဝ်ႉ ၸင်ႇမီးမႃး မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် မိူၼ်ၼင်ႇလုၵ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈလုၵ်ႈသမ်ႉ ဢဝ်ယဵၼ်းပဵၼ်လုၵ်ႈဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၵေႃႉၵိူတ်ႇမႃးတီႈပေႃႈ တင်းမႄႈ။ လၢႆၸိုင်ႈလၢႆမိူင်းမႃးႁူမ်ႈၵၼ် ၸင်ႇပဵၼ်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼႆႉသမ်ႉဢဝ်ၵႂႃႇႁဵတ်းပဵၼ်မိူင်းလုၵ်ႈလဵဝ် မၢၼ်ႈပဵၼ် ၸဝ်ႈၶွင်မၼ်းၵေႃႉလဵဝ်တင်းပိုၵ်းပႅတ်ႈသေ ပႅတ်ႉလႅၼ်ဢိုတ်းႁူတူမ်းတႃႁဝ်းမႃး။ "ဝၼ်းတီႈ 12/02/1947 ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်လၵ်းသဝ်လူင်ၵိုၵ်းပိုၼ်း ၵၢၼ်ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်တႄႉတႄႉပိူၼ်ႈႁဵတ်းၵႅင်ႈဝႃႈၼႆ။ ပိူၼ်ႈလုပ်ႇလင်လိူမ်ႈၵိူမ်ႈ ဢဝ်ႁဵတ်းၽႄးႁူမ်ႇၶီႈ ၼမ်ႉလႆတႂ်ႈၽိူင်း ၼိူဝ်ႁဝ်းမႃး၊ ယဵပ်ႇယမ်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်ဢူမ်ဢိုၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၽႅၼ်လိၼ် လိၵ်ႈလၢႆးၾိင်ႈငႄႈ သိူၵ်ႈပိုၼ်းႁဝ်းမႃး ၶၢဝ်းတၢင်း 69 ပီ။

ၸုမ်းၶၢဝ်ႇၽူႈတွႆႇႁွၵ်ႈ